Жаһанша Досмұхамедов: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
ш Бот: Санат:Ж дегеннен аластатты
ш clean up, replaced: Орал облысы → Орал облысы using AWB
1-жол:
[[Сурет:Жанша Досмұхамедов.png|right|250px|thumb|]]
'''Жанша Досмұхамедов '''<ref> Саяси түсіндірме сөздік. – Алматы, 2007.
ISBN 9965-32-491-3 </ref> (Жаһанша) (1886- 1937), [[заңгер]], [[алашорда]] қайраткері. 1917 жылғы ақпанға дейін [[Томск]] сот округі [[прокурор]]ының орынбасары. 1- [[Орал]] облыстық қазақ съезінің төрағасы, [[Құрылтай]] жиналысының мүшесі болып сайланған. Алашорданың шешімімен 1918 жылдың сәуірінде (жаңа стильмен) X. Досмұхамедовпен бірге Халық Комиссарлары Кеңесінің және ұлт істері Халық комиссариатының басшыларымен ([[Ленин, Владимир Ильич|В. И. Ленинмен]] және [[Сталин, Иосиф Виссарионович|И. В. Сталинмен]]) ұлттық [[автономия]] жариялау туралы келіссөз жүргізеді. 1918-19 жылдыры [[Алашорда|Алашорданың]]ның Батыс бөлімшесі - [[Ойыл уәлаят|Ойыл уәлаяты]]ы үкіметінің басшысы қызметін атқарды. 1920 жылдан [[Қазақстан|Қазақстаннан]]нан тыс жерлерде шаруашылық жұмысында болды. 1930 жылы қуғынға ұшырап, [[Воронеж|Воронежге]]ге жер аударылды. 1920-25 жылдыры [[Ташкент|Ташкентте]]те тұрып, ғылыммен, өз мамандьғы бойынша [[адвокат|адвокаттық]]тық жұмыспен айналысады. [[Әуезов|Әуезовте]]те 1922-23 жылдыры [[Ташкент|Ташкентте]]те жұмыс істеген, оқыған. Олар қазақ [[тарих]]ы мен әдебиетіне байланысты құрылған «'''Талап'''» ұйымының межілістерінде кездесіп жүрген. 1930 жылы 5 қазанда '''Досмұхамедовтың''' тергеу ісіне байла- нысты Әуезов жауапқа тартылады. Оған «қазақ ұлтшылдарының астыртын ұйымдарына қатысты, Қазақстандағы кеңестік науқандар мен шаралардың мазмұнын бұрмалау мақсатын көздеді. '''Жанша Досмұхамедовтың''' ұйымында тұрды, оның тапсырмасын орындады» деген сияқты кінәлар тағады, нәтижесінде '''Досмұхамедов''' пен Әуезовтің істері бірге қаралды.<ref> [[Мұхтар Әуезов]] энциклопедиясы - Алматы, «Атамұра» баспасы, 2011. ISBN 978-601-282-175-8 </ref>
 
'''Досмұхамедов Жанша''' (Жаһанша) — [[Алаш қозғалысы|Алаш қозғалысының]]ның аса көрнекті қай­раткері, [[Алашорда]] үкіметінің мүшесі, Алаш­орданың Батыс бөлімшесінің төрағасы, [[заңгер]].
 
1887 жылы [[Орал]] облысы]], Орал уезі, [[Жым­питы]] болысының, № 1 ауылында дүниеге келген.
 
1899 жылы тамыз айында Орал әскери реалдық училищесіне түсіп, онда 1905 жылы 31 мамырға дейін толық курсын оқып бітіріп, сол жылғы 27 қарашада № 991 аттестатпен 1906 жылы тамыз айын­да, Орал облысының стипендиаты ретінде [[Мәскеу]] университетінің заң факультетіне түсіп, оны № 175 бітіру куәлігімен 1910 жы­лы 4 наурызда бітіріп шыққан<ref>Батыс Қазақстан облысы. Энциклопедия. — Алматы: «Арыс» баспасы, 2002 ISBN 9965-607-02-8 </ref>.
 
1917 жылғы Ақпан төңкерісіне дейін округтық соттың прокурорының жолдасы (орынбасары) міндетін атқарған.
23-жол:
Азамат соғысы жылдары сан-сапалақ өкіметтердің бірінен соң бірі келіп-кетіп жат­қанда Батыс Алашорда жетекшілерінің саясаты: қазақ жұртшылығын қорғау; ау­малы-төкпелі замана ағымына орынсыз ки­лікпеу; және артын бағамдау ұстанымы болды.
 
1918 жылы қыркүйекте [[Уфа қаласы|Уфада]] өткен Алашорданың шұғыл мәжілісінде өзге де мәселелермен қатар «соғыс жағдайы мен жол қатынастарының нашарлығынан» [[Алаш Автономиясы|Алаш автономиясының]] батыс өлкелерін басқару үшін «Ойыл уәлаятының» ор­нына [[Алашорда|Алашорданың]]ның бөлімшесі құры­лады. Бө­лімшенің құрамына Б.Құл­манов, Х.Досмұ­ха­медов, Ж.Досмұха­медов және Е.Тұрмұ­ха­медовтер кіреді. Төрағасы болып Ж.Дос­мұ­хамедов сай­ланады.
 
Ж.Досмұхамедов көптеген уа­қытша өкімет орындарымен ке­ліссөз жүргізіп, хат-хабарлар алмасып, мәлім­де­мелер жазып жатқанда, өздерінің істеп жатқан істерінің мән-мағынасын тү­сін­дірумен болды. Яғни мына алма­ғайып заманда қазақ халқын аман-есен сақтап-қорғау мақсатында және бүкіл [[Ресей|Ресейде]]де түпкілікті өкімет орнағанша жергілікті Уақытша қазақ өкіметтерін құруға мәжбүр болғандарын атап өтеді. Осы бағытта да [[Кеңес Өкіметі|Кеңес өкіметімен]], яғни [[Түркістан]] май­да­нының (М.Фрунзе) өкілдерімен келіссөз жүргізіп, оның басты шарттарына:
# қазақ халқының өзін-өзі билеу құқы, автономия;
# екі жақтың теке-тіресінің ортасында қал­ған қазақ халқын зорлық-зомбылық пен та­лан-тараждан аман сақтау болып та­бы­лады деп шегелеп көрсетеді.
33-жол:
Батыс Алашорда бөлімшесі тараты­лып, оның жетекшілері біраз уақыт қазақ да­ла­сынан аластатылғанда, Жанша 1920 жылы жаз айларын Мәскеуде Бас тоқы­ма өнер­кәсібі басқармасында инспектор болып, қыркүйек айында аталған меке­менің жол­дамасымен Ташкентке жібе­ріліп, Түр­кістан Республикасы Халық шаруашы­лығы Орталық кеңесінің жүн-жұрқа бөлі­мінің меңгерушісі болады және ТР ОАК қазақ бөлімінің хатшысы қызметін қоса атқарады.
 
Ташкентте қазақ зиялылары құр­ған мәдени-ағарту «Талап» қауым­дас­тығына мүше болып, оның тапсыруымен қа­зақ тілінде ал­ғашқы қылмыстық кодекс жо­басын әзірледі. Онан кейін ол қазақ астаналары [[Қызылорда]], Алматы қалала­рында әр түрлі қызметтер атқарып, 1930 жылы [[Мәскеу|Мәскеуге]]ге қызметке ауысады. Сол жылы қазан айын­да тұтқындалып, 1932 жылы Воро­нежге 5 жыл мерзімге жер ау­дарылады. 1938 жылы қайта тұтқында­лып, үштіктің шешімімен ату жазасына кесіледі.<ref> «Алаш» қозғалысы. Алматы, 2008. ISBN 9965-32-715-7</ref>
==Пайдаланған әдебиет==
<references/>
 
{{Stub}}
{{Bio-stub}}
{{wikify}}
{{Алаш Орда}}
Line 48 ⟶ 47:
[[Санат:1937 жылы қайтыс болғандар]]
[[Санат:«Алаш» қозғалысы]]
 
 
{{Stub}}
{{Bio-stub}}