Футбол: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Ойын ұзындығы 100-110 м, ені 64-75 метрлік тіктөртбұрышты алаңда өткізіледі. Биіктігі 2 м 44 см, ұзындығы 7 м 32 см-лік қақпасы бар. Қақпаның сыртына тор керіледі. Футбол добының салмағы 396-453 г, диаметрі 68-71 см. Ойынға 11 ойыншыдан екі команда қатысады. Олар қақпашы, қорғаушылар, жартылай қорғаушылар, шабуылшылар болып бөлінеді. Ойын арасында 15 минуттық үзілісі бар, 45 минуттық екі кезеңде өтеді. Өз айып алаңында қақпашыдан басқа ойыншы допты қолымен ұстауға болмайды.

Футболға қарсылық көрсеткендер болды. Мысалы, шіркеудегі діндарлар, феодалдар футболға тыйым салынуын талап еткен екен. Өйткені, бүгінгі күнге дейін футбол өте қауіпті ойын саналып келеді. <br />

Футболдың алғаш [[1863]] ж. [[Англия]]да арнаулы [[ереже]]сі бекітіліп, тұңғыш [[қауымдастық]] құрылды. Сондықтан Англия аталмыш спорт түрінің отаны болып есептеледі. Бірақ Футболға ұқсас аяқдоп ойынының түрлері ежелгі [[Мысыр]], [[Қытай]], [[Грекия]], [[Рим]]де, ал онан кейінірек [[Франция]] мен [[Италия]]да дамыған. Кейін бұл [[спорт]] түрі біраз өзгерістерге ұшырап, футбол деген атаумен бізге жетті.

19-ғасырдың соңына қарай футбол [[Еуропа]] мен [[Латын Америкасы]] елдеріне кеңінен тарай бастады. [[1904]] жылы халықаралық футбол федерациясы (ФИФА), [[1954]] жылы [[Еуропа футбол қауымдастықтары одағы]] (УЕФА) құрылды. [[1900]] жылдан бастап олимпиялық ойындар бағдарламасына енген. [[1930]] жылдан бастап төрт жылда бір рет әлем чемпионаты және 1958 жылдан бастап Еуропа кубогікубогы үшін жарыстар өткізіліп тұрады.

[[Қазақстан]]ға футбол [[1909]]-[[1910]] жылдары келді. Әуелі [[Орал]], [[Атырау]], [[Ақтөбе]], [[Павлодар]], [[Семей]], [[Петропавл]] қалалары жастарының ермегіне айналған өнер, бара-бара бұқаралық сипат алды. Қолда бар деректер бойынша алғаш команда құру 1911 жылдан басталған. [[Семей]]де М.[[Сайдашев]], А.[[Кәрімов]], Ю.[[Нығматулин]], т.б. жергілікті қазақ және татар жастарынан тұратын ''“[[Жарыс]]”'' командасын құрып, көптеген өнерпаздар мен спортшылардың елге танылуына себепкер болды. Сол команданың құрамында ұлы жазушы, ғұлама ғалым [[Мұхтар Әуезов]] жартылай қорғаушы болып ойнаған. [[1914]] жылы семейліктер алғаш рет [[Томск]] қаласының политехникалық институты студенттерімен жолдастық кездесу өткізді. Бұл [[Қазақстан]] футболының кіндігі кесілген жыл болып есептеледі. 20 ғасырдың 30-жылдарына дейін әр қала өздерінше күш сынасып жүрді, алайда республикалық деңгейде жарыстар болмағандықтан, шеберлік баяу дамыды. [[1937]] жылы Алматының динамошылары ''“Шығыс қалалары”'' тобында 3-орынды иеленді. Сол жылдың қазан айында жолдастық кездесулер өткізу үшін Одессадан ''“Консервщик”'' командасы келді. Одессалықтар [[Алматы]], [[Семей]], [[Петропавл]] қалаларында болып, республиканың ең таңдаулы командаларын ойсырата жеңді. Осы жеңілістен қорытынды шығару мақсатында, ''“[[Динамо]]”'' командасын күшейту жөнінде шешім қабылданды. Жергілікті командалардан ағайынды Вячеслав пен Павел Трофимовтар, А.[[Вяшняков]], А.[[Громов]], Ф.[[Ткаченко]], [[Ақтөбе]]ден Н.[[Писяуков]], И.[[Шариков]], П.[[Луценко]] шақырылды. Одессаның “Консервщик” командасының ойыншылары ағайынды Константин мен Георгий Бедрицкийлер, Н.Чернец, Г.[[Ананченко]] және П.[[Щербаков]] ''“[[Динамоның]]”'' (''Алматы'') құрамында ойнауға тілек білдірді. [[1939]] жылы динамошылар [[Қазақстан]] чемпионы әрі кубогының иегері атанды. Қазақстандықтар сол жылы КСРО кубогікубогы жолындағы бәсекеде Киевтің динамошыларын тізе бүктірді. Келесі жылы [[2004]] команда қатысқан ұжымдар арасындағы кубок бәсекесінде топ жарды. Шешуші сында Таганрогтің ''“[[Торпедо]]”'' командасын 3:1 есебімен жеңген алматылық динамошылар КСРО кубогінкубогын иемденді. Қазақстан футболының атын шығарған команданың құрамындағы 8 ойыншы Екінші дүниежүзілік соғысқа қатысты. Трофимов, Громов, В.Шаповалов сынды футболшылар қан майданнан оралған жоқ. Команда [[1947]] жылдан бастап КСРО чемпионатында “Б” класында өнер көрсетті. Республикамыздың бас командасы әр жылдары “Динамо”, “Локомотив”, “Урожай”, ал [[1956]] жылдан бері ''”[[Қайрат]]”'' деп аталды. ''“Қайрат”'' өзінің алғашқы халықаралық кездесуін ''[[1957]]'' жылғы 30 қазан күні [[Финляндия]]ның ''“[[Ваrса]]”'' командасымен өткізді. Қайраттықтар 4:0 есебімен жеңіске жетті. “Қайрат” командасы КСРО чемпионатының “А” класына [[1960]] жылы көтерілді. Олар алғашқы матчын Ленинградтың ''“Адмиралтеец”'' командасымен өткізіп, 0:0 есебімен тең түсті. “Қайрат” командасының сапында Т.[[Сегізбаев]], Қ.[[Ордабаев]], С.[[Байшақов]] сынды өнер көрсеткен қазақ жастары болды. 20 ғ-дың 50-жылдары “Б” класына Қазақстан командалары көптеп өте бастады. [[1958]] жылы [[Қарағандa|Қарағандының]] ''“[[Шахтер]]”'', ал келесі жылдары Шымкенттің “Еңбек”, Өскеменнің “Восток”, Жамбылдың “Металлист”, Павлодардың “Трактор”, Ақтөбенің “Актюбинец”, Целиноградтың “Целинник”, Жезқазғанның “Еңбек” командалары әуелі “Б” класында, кейіннен “А” класында өнер көрсетті. КСРО тарағаннан кейін, [[1992]] жылы Қазақстан дербес мемлекет ретінде Халықаралық футбол федерациясына ''([[ФИФА]])'' мүше болды. Сол жылдан бері ҚР-ның өз чемпионаты өтуде. 1992 жылы “Қайрат” (Алматы, [[1993]] ж. ''“Ансат”'' ''(Павлодар)'', [[1994]]-[[1995]] жылдары ''“Елім-ай”'' (Семей), [[1996]] жылы ''“[[Тараз]]”'' (Тараз), [[1997]] жылы ''“Ертіс”'' (Павлодар), 1998 жылы ''“Елімай”'' (Семей), 1999 жылы “Ертіс” (Павлодар), 2000-01 жылдары “Жеңіс” (Астана), 2002-03 жылдары “Ертіс” (Павлодар), 2004 жылы “Қайрат” (Алматы), 2005 жылы “Ақтөбе” (Ақтөбе), 2006 жылы “Астана” (Астана) командалары чемпион болды. Ел кубогікубогы жолындағы бәсекеде 1992 жылы “Қайрат”, 1993 жылы “Достық” (Алматы), 1994 жылы “Восток” (Өскемен), 1995 жылы “Елім-ай”, 1996-97 жылы “Қайрат”, 1997-98 жылдары “Ертіс”, 1998-99 жылдары “Қайсар” (Қызылорда), 1999-2000 жылдары “Қайрат”, 2000-01 жылдары “Жеңіс”, 2001 жылы “Қайрат”, 2004 жылы “Тараз”, 2005 жылы “Жеңіс”, 2006 жылы “Алма-Ата” (Алматы) командалары кубок иегері атанды. 2002 жылы [[Қазақстан футбол одағы]] (ҚФО) [[Азия футбол конфедерация]]сынан (АФК) шығып, [[Еуропа футбол одағы]]на (УЕФА) мүшелікке өтті. [[КСРО]] құрама сапында Е.Яровенко 24-Олимпия ойындарының ([[1988]], [[Сеул]], [[Корея]]) чемпионы болды<ref>{{cite web | url=http://el.kz/4881 | title=Футбол}}</ref>.