Юань Империясы: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

|symbol =

|symbol_type =

|image_map_caption = Юань Империясы 1294 ж. (Корё as vassal)

|capital = [[Ханбалык]], [[Шанду]]

[[Сурет:YuanEmperorAlbumKhubilaiPortrait.jpg|thumb|left|150px| Құбылай]]

'''Юань Империясы''', Дай Юань (Ұлы Юань) – 1271 – 1368 жылдар аралығында [[Қытай]]да билік құрған көшпелілер мемлекеті. [[Мемлекет]]тің негізін қалаған [[Шыңғысхан]]ның немересі [[Құбылай]] болды. [[Шыңғысхан]]ның қол астына біріккен түркі-моңғол тайпалары [[Қытай]]ды жаулап алуды ұлы жихангердің көзі тірісінде бастағанымен бұл жорықтар аяғына дейін жеткізілген жоқ. 13 ғасырдың 50 жылдары [[Шыңғысхан]] империясы іс жүзінде бірнеше дербес мемлекеттерге бөлініп кетті. Соның бірін басқарған [[Құбылай]] [[Қытай]]ды әрі қарай жаулап алуға кірісті. Өз мақсатына жету үшін ол 1264 ж. астананы [[Қарақорым]]нан Дадуға (Пекинге) көшірді. 1271 ж. [[Құбылай]] өз әулетіне қытайша [[Юань]] атауын берді. 1279 ж. ол оңт-тегі сун империясын біржолата талқандап, [[Қытай]]ды жаулап алуды аяқтады. [[Қытай]]ды толық басып алғаннан кейін ол қытайлық дәстүрді жалғастырып, өзін “Көктің ұлы” деп жариялады. Моңғолдар [[Қытай]]да билік ету үшін сол елдің сан ғасырлар бойы қалыптасқан дәстүрлі мемлекеттік тәртіптерін сақтауға, биліктің қытайлық түрін қабылдауға мәжбүр болды. [[Құбылай]] бүкіл [[Қытай]]ды 11 провинция, 180 [[округ]]ке бөлді, оларды басқаратын уәкілдерді өзі тағайындады. Халықтың әлеумметтік құрылымы өзгертілді, бірінші орынға – түркі-моңғолдар шығарылды, одан кейінгі орында – шетелдіктер (негізінен [[мұсылман]]дар), соңғы орында [[қытай]]лықтар тұрды.

Алдыңғы екі топтың артықшылық құқықтары көп болды. [[Мемлекет]]тік тілі – моңғол тілі болып жарияланып, [[қытай]]ларға қару асынуға тыйым салынды. Жоғарғы қызметтерге [[қытай]] еместер тағайындалды. Жер иеліктерін, [[ауыл]]дар мен [[қала]]ларды моңғол билеушілері өздеріне туыс ауқатты шонжарларға, оларға қызметке келген шетелдіктерге, [[будда]]лық ғибадатханаларға үлестіріп берді. Мемлекеттегі ірі қалаларға [[Құбылай]] өз гарнизондарын орналастырып, [[әскер]]и тәртіп жағдайын енгізді. Арнайы рұқсатсыз ешкімнің еркін жүріп-тұруына, саудамен айналысуына, басқа жаққа қоныс аударуына құқы болмады. Ерекше бақылауға алынған қытай саудагерлері тауарларын ел ішінде еркін алып жүре алмайтын және сыртқа да көп шығара алмайтын. Оның есесіне мұсылман саудагерлерге және еуропалықтарға [[Қытай]]ға кіруге еркін жол ашылды.

<br/>