Уикипедия:Уикипедия туралы: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

{{dablink|Бұл – келушілерге Уикипедия жобасы туралы қысқа мәлімет беретін бет. Ол туралы [[Уикипедия]]даУикипедияда тағы толық энциклопедиялық мақала бар. Тағы қараңыз: [[Портал: Шолулардың тізімі|шолулардың тізіміУикипедия]].}}

'''Уикипедия''' дегеніміз — [[Көптілділік|көп тілді]], [[Ғаламтор|ғаламторға негізделген]], [[тегін және ашық мазмұнды]] [[энциклопедия]]лық жоба. Уикипедия сөзі ''[[уики]]'' (көп адамдар бірлесіп жасайтын интернет парақшасы) және ''[[энциклопедия]]'' деген екі сөздің қосылуынан пайда болған сөз. Уикипедияның мақалаларында қолданушыны қосымша мәліметтер бар парақшаларға айдайтын сілтемелер бар.

Уикипедияны бүкіл дүние жүзіндегі ерікті үлес қосушылар [[Бірлесіп жазу|бірлесіп жазады]]. 2001 жылы пайда бола салысымен Уикипедия ғаламтордың [[Уикипедия:Уикипедияның көлемі|ең үлкен]]интернеттегі ең үлкен мәлімет беретін сайттарының біріне айналды. Қазіргі таңда [http://en.wikipedia.org/wikistats/EN/TablesWikipediansEditsGt5.htm 7570 000 белсенді ауторлар] [[Арнайы:SiteMatrix|250-ден астам тілде]] [[meta:List of Wikipedias#Grand Total|9 000 000 мақала]] қосқан. [[Қазақ тілі]]ндегі мақалалардың саны {{NUMBEROFARTICLES}} жетті; күн сайын [http://www.wikipedia.org/wikistats/EN/TablesUsageVisits.htm жүздеген мың] келуші Уикипедия энциклопедиясында қамтылған білімді толықтыру үшін ондаған мың өзгертулер жасап, мыңдаған жаңа мақалаларды қосады. ''(Тағы қараңыз: [[Уикипедия:Санақ]]).''авторлар<ref>

Келушілердің үлес қоса алулары үшін оларда арнайы білімнің болуы шарт емес, себебі олардың басты мақсаты қазір бар мәлімет туралы мақала жазу. Басқаша айтқанда, жасына, туып-өскен жеріне, мәдениетіне, әлеуметтік жағдайына қарамастан [[Уикипедия:Уикипедияны кім жазады|Уикипедияға мақала жаза алады]]. Мақалалардың басым көпшілігін ғаламторғаинтернетке шығакіре алатын әркім өңдей алады. Ол үшін ''өңдеу'' деген [[Еренсілтеме|сілтемені]] нұқыса жетіп жатыр. Әркім Уикипедияның [[Уикипедия:Ережелер мен нұсқаулар|өңдеу ережелері]]не сай келетін және белгілі бір стандартқастандартан төмен болмайтын мәлімет, сілтемелер немесе дәйексөздер қоса алады. Мысалы, егер сіз бір мақалаға бір мәлімет қосатын болсаңыз, онда [[Уикипедия:Қайнарларды келтіру|өз мәліметіңізді қайдан алғаныңызды көрсетіңіз]], себебі [[Уикипедия:Тексеру мүмкіндігі|сілтемесіз келтірілген мәліметтер алынып тасталады]].

Мәлімет қосқанда немесе өңдегенде Уикипедияны бүлдіріп қоймаймын ба деп уайымдаудың қажеті жоқ, себебі [[Уикипедия:Уикипедияны кім жазады|басқа редакторлар]] кеңес беруге немесе қателерді түзетуге әрқашан дайын, әрі Уикипедияның [[MediaWiki]] деп аталатын өзінің бағдарламалық құрылымы үлес қосушылар жасаған қателерді болдырмай тастауға мүмкіндік беретіндей етіп құрастырылған.

Ал енді біз сізді уақыт бөліп [[Уикипедия:Уикипедия дегеніміз не емес| Уикипедия дегеніміз не (және не емес)]] дегенді оқып шығуға кеңес береміз. Сол арқылы сіз қалай Уикипедиядан мәлімет алып, оған қалай үлес қосуға болатыны туралы ақпарат ала аласыз. Басты тақырыптар туралы мәлімет төменде берілген. Егер іздегеніңізді таба алмасаңыз, онда '''[[Уикипедия:ЖҚС|жиі қойылатын сұрақтар]]''' дегенге барып көріңіз. '''[[Уикипедия:Форум/Сұрақтар|сұрағымдыфорумға қай жерде қоя аламынсұрағыңызды]]''' дегеннің де пайдасы болуы мүмкінқойыңыз. Өңдеу және басқа да мәселелер бойынша ''[[Анықтама:Мазмұны]]'' дегенге барыңыз.

Уикипедия басында [[Нупедия]]ның бір тармағы ретінде пайда болды. (Нупедия – бұрын тегін энциклопедия жасауға бағытталған бір жоба болатын, қазір іске асырылуы тоқтатылған). Нупедияда күрделі [[әріптестер тексеру]] жүйесі болып, оған тек қана жоғары білікті мамандар ғана үлес қоса алатын, бірақ мақалалардың жазылу жылдамдығы төмен болды. [[2000]] жылы Нупедияның негізін қалаушы [[Уейлс, Джимми|Джимми УейлсУэйлс]] өзі Нупедияға қатысуға жұмысқа қабылдаған [[Сангер, Ларри|Ларри СангерСэнгер]]мен бірге Нупедияны қосымша бір ашық жобамен толықтыру жолдары туралы ақылдаса бастады.

[[2001]] жылғы [[қаңтардың 2-сі]]ндеекісінде Сангер [[Калифорния]]дағы [[Сан-Диего]] қаласында тұратын [[Бен Ковиц]] деген [[компьютер бағдарламашысы]]мен бірге тамақ ішіп отырады. Тамақтың үстінде Бен Ковиц Сангерді [[уики]] ұғымымен таныстырып, оның мән-жайын түсіндіріп береді. Сангер бұның ашығырақ, әркім үлес қоса алатын энциклопедияны жүзеге асырудың өте тиімді жолы екенін түсіне қояды. Сангер уики ұғымымен бұрынырақ таныс болған Уейлсті Нупедияға қосымша уикиді ұйымдастыруға көндіреді. Сөйтіп, Нупедияның алғашқы уикиі [[қаңтардың10 10-ықаңтар]]нда ғаламтордада пайда болады.

Нупедияның редакторлары мен үлескерлері Нупедияны уики форматындағы бір парақшамен байланыстыруға қарсылық көрсетті. Сол себепті жаңа жобаға «Уикипедия» деген жаңа ат беріліп, ол [[қаңтардың 15-і қаңтар]]ндеда (бұл күнді қазір кейбір қолданушылар [[Уикипедия күні]] деп атап жүр) wikipedia.com деген өзінің жеке доменінде шыға бастады. Оған арнап [[өткізу жолағын]] және [[сервер]]ді Уейлс берді. Бұл жобаға қатысқан және қатысып жүрген қызметкерлердің ішінде оның қазіргі жетекшісі [[Шелл, Тим|Тим Шелл]]діШеллді және бағдарламашы Джейсон Ричиді атауға болады. Көп ұзамай [[УикипедияУикимедиа қоры]] деген бейкоммерциялық ұйым құрылып, Уикипедияның ғаламтордағы домені қазіргі wikipedia.org дегенге өзгертілді. 2007 жылғы наурыз айында «уики» сөзі [[Ағылшын тілі|ағылшын тілі]]не жаңадан енген сөз ретінде қабылданды.<ref>http://www.oed.com/help/updates/Prakrit-prim.html</ref>

[[2001]] жылғы [[маусым ]] айында бірқатар басқа тілдерде: [[Каталан тілі|каталан]], [[Қытай тілі|қытай]], [[Нидерланд тілі|нидерланд]], [[Эсперанто тілі|эсперанто]], [[француз тілі|француз]], [[Неміс тілі|неміс]], [[Иврит тілі|иврит]], [[Италиян тілі|италиян]], [[Жапон тілі|жапон]], [[Португал тілі|португал]], [[Орыс тілі|орыс]], [[Испан тілі|испан]] және [[Швед тілі|швед]] тілдеріндегі Уикипедиялар пайда болды. Одан кейін көп уақыт өтпей [[Араб тілі|араб]] және [[Венгр тілі|венгр]] тілдес УикипедияларУикипедия датіл келіпбөлімдері жеттіашылды.<ref>{{cite web |url=http://www.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Announcements_May_2001 |title=Wikipedia announcements — May 2001}}</ref> Қыркүйек айында<ref>{{cite web |url=http://www.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Announcements_September_2001 |title=Wikipedia announcements — September 2001}}</ref>[[Поляк тілі|поляк]] тіліндегі Уикипедия да қосылып, Уикипедияны көп тілді етуге шындап кірісе бастады. Жылдың соңында [[Норвег тілі|норвег]] және [[Сербохорват тілі|сербохорват]] тілдеріндегі Уикипедиялар да пайда болды.

[[Уикипедия]] — бірқатар тегін мазмұнды [[m:Уикимедия жобаларының толық тізімі|жобаларды]] іске асыратын [[коммерциялық емес]] [[УикимедияУикимедиа қоры]]ның тіркелген [[сауда белгісі]]. Осы жобалардың әрқайсысында сіздің [[WP:BB|еш тартынбай]] мақалаларға өзгеріс енгізіп, өзіңіз пайдалы деп көретін мәліметті басқалармен ынгтымақтасаынтымақтаса отырып енгізуге толық мүмкіндігіңіз бар.

Уикипедиядағы барлық мәтіндер және бейнелер мен басқа да материалдардың басым бөлігі [[GNU Free Documentation License]] (GFDL) бағынады. Егер сіз бір мазмұн қосатын болсаңыз, сол мазмұн сіздің өз иелігіңізде қала береді, ал GFDL лицензиясы сол мазмұнның тегін таратылуына және басқалардың қолдана алуына кепілдік береді. (Бұл туралы көбірек мынадан білуге болады: [[Уикипедия:Хұқықтар|сақталған хұқықтар туралы ескертпе]] және [[Уикипедия:Мазмұнға байланысты жауапкершіліктен бас тарту|мазмұнға байланысты жауапкершіліктен бас тарту]].)

{{main|Уикипедия:Уикипедияны кім жазады|Уикипедия:Уикипедияшылар}}

Ондаған мың тұрақты редакторлар — білікті мамандардан кездейсоқ оқырмандарға дейін — Уикипедияны өңдей алады. Осы арқылы оған орасан зор мөлшерде мәлімет енгізуге болады.

Осы сайт УикимедияУикимедиа қорының меншігі болып табылса да, мақалалардың жазылуына және сайттың күнделікті жұмысына Қор көбінесе араласпайды.

:''Басты мақалалар: [[{{main|Уикимедиa қоры]] және [[m:Басты бет|Метауики]]}}

УикимедияУикимедиа қоры ('''Wikimedia Foundation, Inc.''') — [[Америка Құрама Штаттары|Құрама Штаттардағы]] [[Флорида штаты|Флорида]] штатындағындағы [[Сейнт Питерсбург]] қаласында орналасқан [[коммерциялық емес]] [[адамгершілік көмек ұйымы]]. Ол ұйым 2003 жылы Уикипедия және басқа тетелес жоспарларғажобаларға заңдық өкілеттік жасау мақсатымен құрылған. Уикипедияға қатысты [[сауда белгілері]] мен [[интеллектуалдызияткерлік меншік құқықтары]] УикимедияУикимедиа қорының иелігінде. Оның барлық дерлік қызметтерін Уикипедия жұртшылығының еріктілері атқарады. Оған қоса Уикипедияда жалақы алатын бес қызметкер (екі компьютер бағдарламашысы, бір администратор, демеу қаржы жинауды ұйымдастырушы және атқарушы директор), үш техникалық қызметкер (бағдарламалық және желілік басқару), шамамен 15 маманнан тұратын Кеңесшілер Алқасы және [[Қамқоршылар]]] АлқасыАлқасынан құралған. Қордың тармақтары бірнеше елдерде бар, жаңа тармақтар да ұйымдастырып жатыр. Олардың негізгі мақсаттары — өздері орналасқан жерге қатысты анықтауыш мәліметтер, жарияланымдар, демеу жинау және басқа мәселелермен айналысу.

Қор бүкіл жобаның деңгейінде Уикипедияның бүкіл дүние жүзіне қатысты барлық тілдерге және оның тетелес жобаларына қатысты ережелерді және нұсқауларды анықтап, керек болғанынша заңдық және интеллектулдық меншік мәселелер бойынша оларға қолдау көрсету. [[Ашық қайнарлы]] Уикипедия бағдарламалық жабдықтауынажасақталуына ([[МедиауикиМедиаУики]]) керекті өзгерістерді де енгізіп отырады.

Өзінің барша адамдар тегін қолдана алатын анықтамалық материалдар жасап шығару және жобаның жұмысын үйлестіру мақсатына сай, УикимедияУикимедиа қоры [[m:Басты бет|Метауики]] деген бет те ұйымдастырған. Онда барлық жобаларға қатысты барлық мәселелер талқылана алады, баршаға қатысты ережелер қабылданып, [http://meta.wikimedia.org/wiki/Proposals_for_new_projects incubator] жаңа жобалар мен жаңа тілдердегі беттерді бастауға және бастапқы дамытуға қатысты мәселелер қарастырылады. 2007 жылғы тамыз айында Уикипедияның және оған тетелестуыстас жоспарларжобалар жұртышылығы тарапынан басталған жоспарларжобалар саны 100 шақты болды.