|
Безгелдек-дуадақтар тұқымдасының ішіндегі ең ұсақ өкілі(салмағы 600-900г).Түрлі түске боялған дуадақтың ұшуы таңқаларлықтай:екпінді жылдам әуелеп ұшудан кейін,қанаттарын жылдам қағып,түзу сызықпен шарықтайды,қанаттары осы кезде сылдырлаған дыбыс шығарады.Безгелдек тек тың жерге қоныстанады,соңғы жылдары анда-санда егіс даласынан кездестіруге болоды.Жұптасып тіршілік етеді,бұйығы және сақ.Мамырда аналығы 3-5-тен 7-11-ге дейін жасыл түсті жұмыртқаларын салады,бір ай шамасында басып шығарады.Балапандары тамызда ұща бастайды.Балапандары жәндіктермен,ересектері дән және өсімдіктің жас бұтақтарымен қоректенеді.Қазақстанда тың жерді игеруге байланысты безгелдек те дуадақ сияқты 50-60-шы жылдары жоғала бастады,сондықтан 1978 жылы Қазақстанның Қызыл қітабына енгізілді.Соңғы 5 жылда саны біртіндеп қайтадан қалпына келтіріліп жатыр.
{{Taxobox
| name = Безгелдек
| image = Tetrax male 1.JPG
| image_width =
| image_caption = Male
| status = NT
| status_system = iucn3.1
| status_ref = <ref>{{IUCN2006|assessors='''[[BirdLife International]]'''|year=2004|id=21677|title=Tetrax tetrax|downloaded=11 May 2006}} Database entry includes a brief justification of why this species is near threatened</ref>
| trend = down
| regnum = [[Жануарлар]]
| phylum = [[Хордалылар]]
| classis = [[Құстар]]
| ordo = [[Тырнатәрізділер]]
| familia = [[Otididae]]
| genus = '''''Tetrax'''''
| genus_authority = [[Thomas Ignatius Maria Forster|T. Forster]], [[1817]]</small>
| species = '''''T. tetrax'''''
| binomial = ''Tetrax tetrax''
| binomial_authority = ([[Carolus Linnaeus|Linnaeus]], [[1758]])
}}
'''Безгелдек''' ({{lang-la|Tetrax tetrax}})<ref>Қарағанды. Қарағанды облысы: Энциклопедия. - Алматы: Атамұра, 2006. ІSBN 9965-34-515-5</ref> – [[тырнатәрізділер]] отрядының [[дуадақ]] тұқымдасына жататын кішкентай [[құс]]. [[Қанат]]ының ұзындығы 23-28 см, салмағы 700-900 граммдай. Арқасы сұрғылт [[қоңыр]], [[бауыр]]ы [[ақ]], қара түсті мойнында [[сақина]] тәрізді екі ақ жолағы бар. Ұшқанда қанаттарын жылдам қағып, ерекше [[дыбыс]] шығарады. Мекиені ұясын жерге салады, 3-9 жұмыртқасын 20-22 күн басады. [[Балапан]]дары 25-30 күнде ұшуға жарайды. Жыл құсы. [[Орталық Азия]]да, [[Африка]]ның солтүстігінде қыстайды. Түрлі [[жәндіктер]]мен және өсімдіктермен қоректенеді. [[Оңтүстік Қазақстан]]ның [[тау]] бөктеріндегі [[дала]]ларда, [[шалғын]]дарда, өз жағаларында кездеседі. [[Қазақстан]]ның [[Қызыл кітап|Қызыл кітабына]] енгізілген.
Осының аз-ақ алдында жойылып кетуге жақындаған, ал, кәзір өзінің санын шамалап көбейтіп келе жатқан түр. Бұрын республикамыздың далалық аймағының барлық жерінде кездесетін, әсіресе, ақ селеулі және [[бидайық]]ты аудандарын ұнататын. [[Тыңайған жер|Тыңды]] жаппай игергеннен кейін, негізінен батыс облыстарда сақталып қалды. Қәзіргі сақталған аудандарында жүздеп кездеседі, жалпы саны мыңдап есептелінеді. Барлық жерде де саны көбейіп келеді, кейбір бұдан 20-30 жыл бұрын жойылып кеткен жерлерде де кездсетін болды. Бұл турдің жиі мекендеген жерінде оны корғайтын [[қорықша]]лар ұйымдастыру қажет.<ref> Отырар. Энциклопедия. – Алматы.
«Арыс» баспасы, 2005 ISBN 9965-17-272-2 </ref></p>
== Пайдаланған әдебиет ==
<references/>
[[Санат:Тырнатәрізділер]]
[[Санат:Қазақстанның Қызыл кітабына енген құстар]]
| 