Жер сілкіну: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
ш Боттың аластағаны: wa:Tronnmint d' tere (strong connection between (2) kk:Жер сілкіну and wa:Hosmint d' tere) |
|||
39-жол:
*аралық (60 – 300 км) және терең фокусты (300 км-ден терең) болып жіктеледі.
Ең көп тарағаны жақын және орташа ([[Ашғабад]]та жерсілкінудің тереңдігі 15 — 20 км, [[Ташкент]]те 5 — 10 км, [[Спитак]]та 10 — 15 км болған) тереңдіктегі жерсілкінулер. Терең фокусты жерсілкіну өте аз тараған([[Қиыр Шығыс]]та, Тынық мұхиттың жағалауындағы жерсілкінудің гипоцентрі 600 — 700 км тереңдікке жеткен). Жерсілкіну гипоцентрі теңіз бен мұхиттардың астында да орналасады. Оларды теңіз сілкінуі деп атайды. Бұл құбылыстардың нәтижесінде [[цунами]] пайда болады.
[[Сурет:ЖЕР|нобай|СІЛ]]
=== Жерсілкіну ұзақтығы ===
Жерсілкіну ұзақтығы бірнеше [[секунд]]тан бірнеше [[ай]]ға (кейде [[жыл]]ға) дейін созылады. Механикалық кернеу күшінің біртіндеп шығуына байланысты, жер асты дүмпулері қайталанып отырады. Әдетте, алғашқы күшті дүмпуден кейін, әлсіз дүмпулер тізбегі жалғасады. Оларды [[афтершок]]тар деп, ал дүмпу білінген уақыттың барлығын жерсілкіну кезеңі деп атайды. Афтершоктар негізгі дүмпуден соң 3 – 4 жыл бойы жалғасуы мүмкін. Мысалы, [[1887]] ж. [[Алматы]]дағы ([[Верный]]) жерсілкіну кезінде 600 дүмпу болғаны тіркелген. Жерсілкіну кезінде орташа есеппен 1×10<sup>24</sup> – 1×10<sup>25</sup> эрг энергия бөлінеді. Мысалы, Ашғабадта болған жерсілкінудің энергиясы – 1×10<sup>23</sup> эрг, [[Моңғолия]]дағы Гоби Алтайында — 1×10<sup>24</sup> эрг, Чилиде — 1×10<sup>24</sup> эрг, Ташкентте — 1×10<sup>20</sup> эрг, [[Кемин жотасы]]нда (Алматы) — 4×10<sup>24</sup> эрг.
== Жерсілкінудің өлшеу құралдары мен әдістері ==
[[Сурет:Kinemetrics seismograph.jpg|thumb|200px|left|[[Сейсмограф]]]]
| |||