Уикипедия

Дауысты дыбыстар: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Тарихын шолу
← Ескірек өңдемеЖаңарақ өңдеме →
Content deleted Content added
VisualWikitext
ш Боттың аластағаны: lb,zh,jv,bo,eu,pl,qu,gd,roa-rup,bs,es,af,ms,hu,sw,et,br,el,kw,sv,ar,nl,pt,eo,is,yi,ru,sr,ast,mk,fi,uk,nn,io,ln,hr,da,als,wa,nah,he,fr,ko,lv,it,li,gl,id,de,ja,vi,zh-yue,simple,sh,scn,hi,ht,sk,ext,en,cv,fy,ro,no,th...
шӨңдеу түйіні жоқ
1-жол:
'''Дауысты дыбыстар''' ([http://ru.wikipedia.org/wiki/Вокализм Вокализм]) {{lang-ru|гласные звуки}} — дыбыстау мүшелерінің бірынғайбірыңғай толық қатысуынан, фонаииялыкфонациялық ауанын кедергісіз, еркін және баяу шығуынан жасалатын [[дыбыстар]]. '''Дауысты дыбыстар''' [[фонация|фонациялык]]лық ауаның кемейде керіліп тұрған дауыс шымылдығына соқтығуынан пайда болған дірілден жасалады. '''Дауысты дыбыстардың''' басты қасиеті сөз ішінде буын жасап, [[дауыссыз дыбыстар|дауыссыз дыбыстармен]]мен тіркесе адатындығындаалатындығында. Қазіргі [[қазақ тілі|қазақ тілінің]]нің дауыстылар жүйесі 9 дыбыстан құралады: '''а, о, е, ы, і, о, ө, у, у'''. '''Дауысты дыбыстар''' айтылғанда [[жақ|жақтың]]тың, [[ерін|еріннің]]нің, [[тіл|тілдің]]дің қатысу дәрежесіне қарай: '''ашық — қысан, еріндік — езулік, жуан — жінішкежіңішке''' болып бөлінеді.<ref> Тіл білімі терминдерінінтерминдерінің түсіндірме сөздігі — Алматы.
 
"Сөздік-Словарь", 2005. ISBN 9965-409-88-9</ref>
* '''Жуан дауыстылар''' {{lang-ru|твёрдые гласные}} — тілдің кейін жиырылуы аркылыарқылы жасалатын дауыстылар: '''а, о, у''' т.б.
* '''ЖінішкеЖіңішке дауыстылар''' {{lang-ru|мягкие гласные}} — тілдінтілдің ілгері созылуы арқылы жасалатын дауыстылар: '''ә, е, ө,''' т.б.
 
 
* '''Ашық дауыстылар''' ({{lang-ru|широкие гласные, гласные нижнего подъёма}}) — [[тіл|тілдің]] [[тандай|тандайға]] карай төмендеп барып көтерілуі арқылы жасалатын дауыстылар, оларды айтқанда [[жақ]] кен ашылып, [[иек]] төмендейді. Қазақ тіліндегі '''ашык''' дауыстылар: '''а, ә, е, о, ө'''.▼
* '''Қысан дауыстылар''' ({{lang-ru|узкие гласные, гласные верхнего подъёма}}) — [[жақ|жақтын]] кен ашылмай, [[тіл|тілдің]] [[таңдай|таңдайға]] қарай жоғары көтерілуі арқылы жасалатын дауыстылар. Қазақ тіліндегі '''қысан''' дауыстылар: ы, і, у, у.▼
 
 
* '''Еріндік дауыстылар''' ({{lang-ru|губные гласные}}) — айтылуда [[ерін|еріннің]] алға қарай сүйірленуі арқылы жасалатын дауысты дыбыстар: '''о, ө, у, у, (у)'''. Бұлар орыс тіліндегі әдебиеттерде "[http://ru.wikipedia.org/wiki/Лабиализация Лабиализованные гласные]" деп те айтылады.▼
* '''Езулік дауыстылар''' ({{lang-ru|негубные гласные}}) — айтылуда [[ерін|еріннің]] кейін тартылып, езудін жиырылуы арқылы жасалатын дауысты дыбыстар: '''а, ә, е, э, ы, і, и'''. Орыс тіліндегі әдебиеттерде "'''Нелабиализованные гласные'''" терминімен де беріледі.▼
 
▲* '''Ашық дауыстылар''' ({{lang-ru|широкие гласные, гласные нижнего подъёма}}) — [[тіл|тілдің]] [[тандай|тандайғатаңдай]]ға карайқарай төмендеп барып көтерілуі арқылы жасалатын дауыстылар, оларды айтқанда [[жақ]] кенкең ашылып, [[иек]] төмендейді. Қазақ тіліндегі '''ашыкашық''' дауыстылар: '''а, ә, е, о, ө'''.
▲* '''ҚысанҚысаң дауыстылар''' ({{lang-ru|узкие гласные, гласные верхнего подъёма}}) — [[жақ|жақтын]]жақтың кенкең ашылмай, [[тіл|тілдің]] [[таңдай|таңдайға]] қарай жоғары көтерілуі арқылы жасалатын дауыстылар. Қазақ тіліндегі '''қысанқысаң''' дауыстылар: ы, і, у, у.
 
 
▲* '''Еріндік дауыстылар''' ({{lang-ru|губные гласные}}) — айтылуда [[ерін|еріннің]] алға қарай сүйірленуі арқылы жасалатын дауысты дыбыстар: '''о, ө, у, у, (у)'''. Бұлар орыс тіліндегі әдебиеттерде "[http://ru.wikipedia.org/wiki/Лабиализация Лабиализованные гласные]" деп те айтылады.
▲* '''Езулік дауыстылар''' ({{lang-ru|негубные гласные}}) — айтылуда [[ерін|еріннің]] кейін тартылып, езудін[[езу]]дің жиырылуы арқылы жасалатын дауысты дыбыстар: '''а, ә, е, э, ы, і, и'''. Орыс тіліндегі әдебиеттерде "'''Нелабиализованные гласные'''" терминімен де беріледі.
 
==Тағы қараныз:==
* [[Дауыссыз дыбыстар]]
* [[Дауыссыздар үндестігі]]
* [[Дауыстылар үндестігі ]]
* [[Тіл арты дауыстылар]]
* [[Тіл алды дауыстылар]]
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Дауысты_дыбыстар» бетінен алынған