|
| utc_offset = +5
}}
'''Байғанин ауданы''' — [[Ақтөбе облысы]]ның [[оңтүстік-батыс]] бөлігіндегі әкімшілік аудан. Байғанин, — "Адай уезінің" солтүстік-шығысындағы ірі аудан болған, кейін Ақтөбе облысының әкімшілігіне енді. [[Халық]] [[ақын]]ы Н. Байғаниннің құрметіне аталған (1961). Бұл өлкеде қазаққа атақты жырау Ақтан ақын дүниеге келген. Халыққа белгілі тұлғалар: Түрікпенбай палуан, шегем - Көбен би, Таймас Ишан, Байтақ мақсым, Мыңбай батыр осы өлкенің қадірлі мақтанышы. Сондай ақ бұл өлкедеөлкені би әрі болыс болған Бабық Мыңбай батыр басқарған. Өңірдің тарихы: қалмақ шапқыншылығынан табын руларының қарақалпақ жеріне босып кетуіне байланысты табын руы уақытша қоныс қылған "Оймауыт" ауылының түзілуімен толығады. Жер аумағы 61,0 мың км². Тұрғыны 29,0 мың [[адам]] (1997). Халықтың орташа тығыздығы 1 км²-ге 0,5 адамнан келеді. Орталығы — [[Байғанин]]. Ауданда 31 елді мекен бар. Олардың ірілері — [[Оймауыт]], [[Жарқамыс]], [[Ебейті]], [[Жарлы]], [[Кемерші]], [[Қопа]] аудандары. Байғанин ауданының жері негізінен үстіртті (биіктігі 200—300 метр), [[оңтүстік]] Доңызтау [[тау]]ы және [[Шағырай Үстірті|Шағырай үстірті]] алып жатыр. [[Кен байлықтары]]нан [[гипс]], [[әктас]], [[бор]], [[қиыршық тас]], т.б. құрылыс материалдары өндіріледі. [[Климат]]ы тым континенттік, қысы суық, жазы ыстық, құрғақ. Қаңтардың орташа температурасы –10ӘС, шілденің орташа температурасы 25ӘС. [[Жауын-шашын]]ның жылдық орташа мөлшер ауданның оңтүстігінде 150 мм, солтүстігінде 250 мм. Байғанин ауданы жерінің солтүстік бөлігі шөлейтті белдемге, ал оңтүстік бөлігі шөлді белдемге жатады. Ірі өзендері: [[Жем өзені|Жем]], [[Сағыз өзені|Сағыз]], көлдері [[Соркөл]], [[Тоғысқан]], [[Мыңжасар]]. Жазда суы тартылып қалатын кішігірім өзендер көп. Ауданның жері — негізінен оңт-те сортаң топырақты, солт-те қоңыр топырақты. Өсімдіктерден: [[боз]], [[бетеге]], [[жусан]], [[жантақ]], [[ши]], [[өлең]], [[қамыс]] өседі; жануарлардан: [[елік]], [[ақбөкен]], [[қарақұйрық]], [[қасқыр]], [[түлкі]], [[қоян]], [[қарсақ]], [[сарышұнақ]]; құстардан: [[бөдене]], [[қаз]], [[үйрек]] т.б. мекендейді. [[Мал шаруашылығы]] ([[ірі қара]], [[қой]] мен [[ешкі]], [[жылқы]], [[түйе]]) және ішінара суармалы егіншілік (дәнді дақылдар, жемшөптік дақылдар, [[картоп]]) дамыған. Бұл өлкеде шөлге, аязға төзімді келетін жүйрік адай жылқыларымен ерекшеленеді. Ауданның солтүстігінен [[Атырау — Қандыағаш темір жолы|Атырау — Қандыағаш темір жол]] және автомобиль жолы өтеді. Ауданда оқу-тәрбие, мәдени-ағарту, [[денсаулық]] сақтау мекемелері бар.<ref>Қазақ энциклопедиясы, 2 том;</ref>
==Пайдаланылған әдебиет==
|
