Жапон тілі: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
27-жол:
І дәуірдің үш кезеңі бар. 1-кезеңде (VІІІ–Хғғ.), жапон жазуының ерте кезідінде тілді зеттеу жоққа тән, 2-кезеңде ұлттық қана жазуы қалыптасып, иероглифика жапон тілі заңдылықтарына икемделінді. Үнді, Қытайдың лингвистикалық идеялары ене бастады. 3-кезең Х ғасырдың соңынан басталып, ХVІІ ғасырдың аяғына дейінгі мерзімді қамтиды. Бұл кезеңде: 1) көне жапон жазба ескерткіштеріне комментарий жасау үшін тіл зерттеле бастады, 2) лексиканы семантикалық, этимиологиялық сипатта қарастырды, 3) комментаторлар тарихи орфографиямен айналысады, 4) өлең құрылысын талдау мақсатында поэтика, ол үшін тілдік бірліктерді алғаш рет жіктеу қолға алынды.
 
Жапонның алғашқы ескерткіштері «КодзикиКоджики», «Нихон- секи» VІІІ ғасырдың басында жапон тілінде қытай иероглифтерімен жазылған. Ол жазуды « камбун» деп атаған. Қытай, жапон тілдерінің құрылысы сәйкес келмегендіктен, жазуға да өзгерістер енгізу қажеттілігі келіп шығады. Сондықтан да «Кана» («уақытша атау») жазуына, хираган (жазықтық қана) , катакан (қабырғалық қана) деген қосымша түрлері енгізілді. VІІІ–ІХ ғасырларда жапонның буындық (силлабикалық) жазуы қалыптасты.
 
VІІІ ғасырдағы «Фудоки атты ескерткіш алғашқы этимиологиялық ізденіс болып табылады, себебі онда 100-ден астам географиялық атаудың түп-төркіні қарастырылған.
ІХ ғасырдың аяғында құрастырылған « СинШин сэндзикесенджике» (898–901ж.ж.) сөздігінде иероглифтердің (камбундардың) мағыналары мен жапон тіліндегі дыбысталуы түсіндіріледі. І кезеңнің соңы, жаңа кезеңнің басыболды. Комментаторлық әдебиеттер, фонетикалық кестелер (гюдзюонгюджуон) құрастырылды. Х–ХІ ғасырда комментаторлар алдында «МанъесюМаньещу», «Кокин-сюшу» деген ескерткіштерің тілін, лексикасын түсіндіру міндеті тұрды. Негізінен 3 тәсіл қолданылды:
*Сөздің мағынасы контекстарқылы анықталады;
*Жоғалған сөздердің «ізін» диалектілерден іздегендіктен, диалектілік құбылыстарға деген қызығушылық артты;
*Тілдегі көне әдебиеттермен сол кездегі тілдің лексикасының байланысын іздеді.
Осы кезеңде жапон лингвистері дыбыстық ауысу процесінің заңдарын, яғни дауыстылар мен дауыссыздардың тарихи ауысуын зерттеді.
Жапон әдеби тілінің алғашқы орфографиялық нормаларын зерттеген ғалым ФудзиварФудживар ТэйкТейк (1162–1291) болды.
 
Сөздердің лексикалық –тақырыптық топтарға бөліп қарастыру ХІІІ ғасырдың 60-жылдарынан басталады. Оның авторы –Фудзивар–Фудживар Ик.
ХVІ– ХVІІ ғасырлар жапон тіл білімі үшін, зерттеушілердің айтуынша, тоқырауда болып, бұрыңғыларды қайталаумен болды. Оның есесіне ХҮІІ ғасыр басында Жапонияға португалиялық миссионер Ж. Родригес кккеліп, жапон тілінің тұңғыш жалпы грамматикасын жазды.
ФудзитаниФуджитани Нариакира (ХVІІғ) етістікті сын есімнен ерекшелеп, етістікті 9 формаға бөліп талдады.
Жапон тілінің жапон жазған алғашқы грамматикасы «Гогана- синсешинсе» 1883 жылы жазылдды, оның авторы ЦуруминэЦурумине СингэнобуШингенобу.
 
Жапон тіліндегі сыпайы сөйлесудің негізгі санаттары. Сыпайы сөз. Ізетті сөз, Ибалы сөз. Жапон мәдениетіндегі сыпайылық тұрғысы.
Жапонтану — Жапонияны зерттейтін ғылымдар жиынтығы, жапонтану тіл білімі жапон тілін зерттеумен шұғылданады. Жапонияда тілдік ұғым туралы түсініктер 8 ғасырда қытай иероглифтерімен жазылған көне ескерткіштерді зерттеуден басталады. 9 ғасырдың бастап буын жазуының ұлттық жүйесі – кана қалыптасқан, 11 ғасырда үнділердің әсерімен кананын фонетикалық жүйені білдіретін әліпбиі – годзюон пайда болған. 11– 12 ғ. көне мәтіндерді түсіндіру жұмысы жүргізілген.
 
17ғ. КэйтюКейчу 8 ғасырдағы фонетикалық жүйеге сүйеніп, тарихи орфографияны жасаған. 18 ғ. 2-жартысымен 19 ғ. 1-жартысында жапон тілдік дәстүрі қарқынды дамыды. Н.Мотоори, Н. ФудзитаниФуджитани, Г. Тодзе т. б. көне жазулар мен фонетиканы зерттеуді жалғастырады, сөз таптарынын классификациясын жасады.
 
19 ғ. бастап Жапонтануға Еуропа тіл білімі ықпал ете бастады. 20 ғ. 1-жартысында Жапонияда бір катартеориялық енбектер жарық көрді. Е. Ямада психологиялық мектеп идеясын дамытты; Д. МацуситаМацушита грамматикалық соны концепция ұсынды; Ф. де Соссюр идеяларын дамытқан С. ХасимотоХашимото еңбектері Жапонтануға зор ықпал етті т. б. Еуропалықтардың жапон тілімен таныстығы 16 ғ. соңында басталды. Америкалық дескриптивтік әдістің өкілі Б. Блок Жапонтануда жана кезенді бастады, ол жапон тілінін фонологиясы мен грамматикасын дәстүрлі зерттеуден бас тартып, дескриптивтік әдісті қолданды. Ресейде жапон тілін зерттеу 18 ғасырда басталды. Содан былай орыс ғалымдары (Д. М. Позднеев, Е. Г. Спальвин т. б.) бірнеше сөздік, грамматикалар жасады. 20 ғ. 1-жартысында Е. Д. Поливанов жапон тілінін филологиялық жүйе¬сін, акцентуациясы мен диалектологиясын түбегейлі зерттеді. Н. И. Конрад кеңес заманында жапон тілін зерттеушілер мектебінің негізін қалады. Жапон тілін зерттеуде Н. И. Фельдман, А. А. Холодович, Е. М. Колпаков, А. А. Пашковский т. б. көп енбек етті. Жапон тілін зерттейтін орталықтар Токиода, бұрынғы КСРО-да (Мәскеу, Петербург, Владивосток) құрылған.
 
== Түсініктемелер ==
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Жапон_тілі» бетінен алынған