Хайле Селассие: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

'''Хайле Селассие''' - геэз тілінен аударғанда «күш, қуат», (23.07.1892 – 27.08.1975), таққа мінергеотырар5а дейінгі шынайы аты '''рас Тэфэри Мэконнын''' - Эфиопияның соңғы 83-ші императоры (2 қараша 1930 ж. — 12 қыркүйек 1974), аңызға айналған Сүлеймен патшаның әулетінен шыққан.

[[Сурет:Ras Mäkonnen (Wäldä-Mika'él) (1852-1906).jpg|thumb|left| Хайле Селассие I-нің әкесі - рас Мэконнын.]]
Эфиопияның соңғы императоры, ол кезде әлі Абессин империясында.империясындағы Харара провинциясының маңындағы Эджэрса Горо ауылынды 23 шілде 1892 ж. туылған. Әкесі – Харараның губерноторыгубернаторы, әскери басшы, әрі император Менелик ІІ-нің бас кеңесшісі – ''рас Мэконнын''. 11 баланың ішінде Тэфари Мәконнын оныншы болып туылды. Бала екіге келгенде 1894 жылы шешесі тырысқақтан қайтыс болған. Әкесі императордың немере інісі болғаннан – ХайлеТэфари Мәконнынның Сеассиенің таққа шығуға еш бір үміті жоқ тұғын.

ХайлеТэфари Мәконнын Сеассие басында үйдегі білім , сосын шіркеуде, соңында дүнияуи білімді Миссионер мектпбінде білім алып, сол жерде француз тіліне үйреніп, француз әдебиетіне оқыды.

Басқару дағдыларына алғашқы рет Тэфари ХайлеМәконнын Сеассие ерте жастан бейімделе бастады. 13 жасында Харарадан 30-35 км қашықтықта орналасқан Гара Мулата ауданның жергілікті басқаруымен айналысты. Дәл осы жасында ''дэджамач'' (Эфиопиядағы ең биік лауазымыналауазымы) егеатағына болды. 1911 жылы 19 жасында Хайле Селассие өз провинциясы – харарағаХарараға губернатор болды.

1913 жылы Менелик II-ші қайтыс болғаннан кейін оның тіке немересі ''Лидж Иясу'' Эфиопия императоры болып таққа отырып, Иясу V деген атқа еге болды. Бастапқы кезде жас император мен ХайлеТэфари Мәконнының Селессиенің арасындағы қарым-қатынасы жақсы болып, Иясу V өз немере қарындасын Хайле Селассиеменқарындасымен үйлендіреді. Бірақ уақыт өткелі қарым-қатынас бұзылып, нәтижесінде Тэфэри Мэконнын Харари губернаторлығынан айрылып, оңтүстіктегі Каффа провинциясына губернатор болып тағайындалды. Тэфэри бұл қызметтен бас тартты.

Иясу V өкімет басқарып отырғанда өзінің исламшылдығын білдіріп, өзін Сүлейман патшаның емес Мұхаммед пайғамбардың ұрпағымын деп жариялайды. Ақсүйектер императордың бұл саясатына қарсы болып, 1916 ж. 27 қыркүйекте Иясуды шіркеуден аластап, таққа Менелик ІІ-нің туған қызы уойзэроУойзэро Заудитаны отырғызып, Тэфэри МэконндыМэконнынды регентболып''регент'' болып тағайындалып, тақтың заңды мұрагері болып танылды.

Регент қызметінде Тэфэри ішкі саясатта көптеген өзгерістерді жүргізді. Біріншіден, әкімшілік және сот жүйелерінде қайта ұйымдастыру жүргізді. Елде европалық өркениет еңгізіп, ағарту және білім жүесін, коммуникацияларды дамытып, ежелден келе-жатқан әдет-ғұрыптарды (мысалы, құлдық пен құл саудасын) жоя бастады. Жалпы халықтың тұрмыс деңгейін көтеріп, әлеметтікәлеуметтік жағдайды дұрыстады.

1930 ж. 2 қарашада Тэфэри МэконнМэконнын таққа отырып, Хайле Селассие І-ші аталып, Эфиопияның 225 83-ші императоры болып жарияланды. Тәж кигізу жора рәсімінде Ұлы Британияның (принц Генри, герцог Глостерский), Италиядан (принц Эудженио, герцог Удинский) лауазымдалауазымды адамдар және Швецияның, Нидерландтың, Бельгияның, Францияның, Жапонияның, Грецияның, Түркияның, Египеттің, Польшаныңи, Германияның, АҚШ-тың делегациялары қатысты.

Таққа отырғаннан кейін императордың бірінші қадамы - конституциялық комиссияны тағайындау болды. Бұның мақсаты – Эфиопияда бірінші жазба конституцияны қабылдау болды. Конституцияның негізіне – жапондық Мэйдзи конституция алынды. Комиссияның жұсмысының нәтижесінде 1931 ж. шілде айында Эфиопияда бірінші конституция қабылданды. Жаңа заң бойынша императорлық билік сақталып, елде 2 палаталық шонжарлардан тұратын парламент құрылды. Сенат тікелей императорға бағынып, ал екінші палата – бай әулеттерденәулеттердің уәкілдері және ақсүйектерден сайланған депутаттардан құралды. Халықтың жаңа заң бойынша еш саяси құқықтары болмады. Және жаңа конституция бойынша СилессияныңСилессиенің ұрапақтарының ел басқару құқығының мұраланғаны шектелді.

Регент кезінде бастаған бағытын жалғастырып, император білім, денсаулық сақтау, қағамдық қауыпсыздық сақтау, қаржы салаларында көптеген реформаларды еңгізді. 1935 жылдың қазан айына қарсы 20 мектеп салынып, көптеген аурухана, жол, басқа секемелерхалық үшін құрылыс салынды.

1935 ж. 3 қазанда италия армиясы соғыс жарияламай Эфиопияға басып кірді. Бұл соғыста Эфиопия әскері жеңіліп, 1936 ж, 2 мамырда Хайле Селассие І билікке орнына Рас-Имру ағайынын қалдырып отбасымен, құзырындағы азаматтармен бірге Джибудиға поезге отырып, ірәәрі қарай ағылшын тікұшағымен Палестинаға ұшып кетті. 3 күннен кейін Муссолинидің әскері Эфиопия астанасын басып алып, елді – Италияның отары деп жариялады.

Патшасының осы әрекетіне қатты қайран қалса да, халықтың санасында Хайле Селессие І тәуелсіздіктің, мемлекеттіліңмемлекеттіліктің нышаны болып қалды.

Хайле селассиеСелассие І әлемдегі ең бай адамдардың бірі болып саналады. Эфиопияның бүкіл алтын кен орындары, Индиядағы терім жолдар, Швейцария мен Англияның өнеркәсіп компанияларының акциялары, Браазилиядағы зауыттар және де көпмиллиондаған Швейцария банктардағы шоттар – Селассиенің АҚШ-тағы, Европадағы ұрпағына мол қазына болды.