Қожа Ахмет Ясауи: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

|Есімі = Қожа Ахмет ЙассауиЯсауи

'''Қожа Ахмет ЙассауиЯсауи''' (1093 ж.ш., кейбір деректерде 1103, 1041, [[Сайрам]] ([[Исфиджаб]]) — 1166 ж. [[Түркістан]] ([[Ясы]])) — [[Түркі халықтары|түркі халықтарының]], соның ішінде [[қазақтар|қазақ халқының]], байырғы мәдениетінің тарихында айрықша орыны бар ұлы ақын, пәлсапашы.

'''Қожа Ахмет ЙассауиЯсауи'''–1093жылы тулыған түркістандық ғұлама, [[әулие]]. Қожа Ахмет ЙассауидіңЯсауидің арғы тегі қожалар әулеті. Әкесі – [[Исфиджаб]]та даңққа бөленген әулие, Әзірет Әлінің ұрпағы [[Шейх Ибраһим]]. Анасы – Мұса шейхтың қызы Айша ([[Қарашаш ана]]). Мұса шейх те Исфиджабта әулиелігімен танылған. Кейбір деректерде Қожа Ахмет Ясауидың Ибраһим атты ұлы мен [[Гауhар Хошназ]] ([[Жауhар Шахназ]]) атты қызының болғандығы айтылады. Қожа Ахмет Ясауидың ұрпағы негізінен осы қызынан тарайды. 9 ғасырда [[Отырар]], Исфиджаб, [[Баласағұн]], [[Ясы]], [[Сауран]], [[Сығанақ]] [[Шаш]], [[Сүткент]], [[Жент]], [[Кудур]], [[Отлук]], [[Өзкент]], тағыда басқа Мауераннахр қалаларында ислам діні уағызшыларының белсенді әрекеттері саяси сипат алған болса, 10 ғасырдан бастап ислам ілімі жолындағы тәлім-тәрбиелік ордалар – медресе-теккелер түбегейлі орнығып, исламдық-руханияттық ахлақи (моральдық) ұстанымдар қалыптаса бастады. Қожа Ахмет ЙассауиЯсауи дүниеге келмей тұрып, Исфиджабта исламдық фикһ (құқық) мектебі ханафи мазһабының ондаған өкілдері өмір сүрді. Ясауи ілімі осы саяси-әлеуметтік, тарихи шарттарға байланысты қалыптасты. Қожа Ахмет Ясауи ұстаздарының көшбасшысы – [[Арыстан баб]]. Кашифи “[[Рашахат-ул айн-ил хайат]]” атты еңбегінде Қожа Ахметтің Арыстан бабтың шәкірті болғандығы, одан заһир және батин ілімдерінің сыры мен мәнін үйренгендігі, оған 16 жылы қызмет еткендігі туралы мәлімет береді. Ясауидың “[[Диуани хикметінде]]” де Арыстан баб жиі ауызға алынады. Қожа Ахмет Ясауидың өмірі мен қызметі туралы Жазба деректерде ([[Хазини]], “[[Жауаһир-ул Абра Мин Амуаж-ил Биһар]]”) оның Юсуф Хамаданидың шәкірті екендігін көрсететін деректер болғанымен, соңғы зерттеулерде оны теріске шығаратын тұжырымдар айтыла бастады. Қожа Ахмет ЙассауидыңЯсауидың алғашқы шәкірті – Арыстан бабтың ұлы [[Мансұр Ата]], екінші шәкірті – [[Сайид Ата Хорезми]], үшінші шәкірті – [[Сүлеймен Бақырғани]]. Осылардың ішіндегі ең көрнектісі – Бақырғани (Хакім Ата) (Кашифи, “Рашахат-ул айн-ил хайат”). Тағы бір танымал шәкірттерінің бірі [[Мұхаммед Данышменди]] сопы Қожа Ахмет Ясауидың “[[Мират-ул Қулуб]]” атты мұрасын хатқа түсірді. Сондай-ақ [[Садр Ата]], [[Бадр Ата]], [[Қажы Бекташ Әулие]], [[Сары Салтұқ]], [[Шейх Лұқпан Перенде]] сияқты тұлғалар да Қожа Ахмет ЙассауидыңЯсауидың шәкірттері саналады. [[А.Беннигсон]] Қожа Ахмет Ясауидың [[Шопан Ата]] және [[Зеңгі Баба]] атты да шәкірттерінің болғандығын айтады. Ясауи шәкірттері жөнінде Фуат Көпрулу: “Мутасаууфтардың (сопылардың) өмірбаяны жайлы еңбектерде [[Ирак]], [[Хорасан]] және [[Мауераннахр]] сопыларынан басқа түркі шейхтары деп жүрген сопылардың барлығы дерлік Қожа Ахмет ЙассауиЯсауи тариқатының шейхтары еді” дейді. Ахметтің әкесі діндар, құдай жолын ұстаған атақты шайкылардың бірі болған секілді. Бұлай дейтін себебіміз, ақынның 149-хикметінде оның шыққан тегі туралы төмендегі сыр шертеді<ref>Қазақ әдебиеті. Энциклопедиялық анықтамалық. - Алматы: «Аруна Ltd.» ЖШС, 2010.ISBN 9965-26-096-6 </ref>: