Шариғат: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
ш Bot: Migrating 66 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q482752 (translate me)
6-жол:
[[Ислам|Исламдық]] дәстүр шариға ұғымын, ең алдымен, оның [[Құран|Құранда]] (негізінен, [[Мекке|Меккеде]] түскен сүрелерде) дінге сенушілерді адамгершілік кемелдікке, пәнилік рахатқа жеткізіп, жұмаққа алып баратын, Аллаһ сызып берген төте жолды бейнелеу үшін қолданылуымен байланыстырады. Бұл ұғымның жалпылама мағынасы, сондай-ақ оның Шари'а түбірінен шығуына да байланысты, осы түбір [[Құран|Құранда]] бір нәрсені міндетті түрде орындауды заңдастыру, нұсқау мағынасында кездеседі. Ислам идеологиясында шариға термині мен оның синонимдері - аш-ширға және ат-ташриғ - Ислами немесе Исламдық (мұсылмандық, Исламдық) деген анықтауыштармен тіркесе отырып жалпы тілдік мағынада әрбір мұсылман басшылыққа алуға тиісті кұқықтарға, сондай-ақ оның мінез-кұлқы мен ниетінің тазалығын бағалау үшін [[Аллаһ]] белгілеген өлшемдерге қатысты қолданылады. Сондықтан шариға ұғымы, көбінесе, бұқаралық түсінікте тұтас алғандағы Исламдық өмір салты, құрамына әртүрлі - діни, адамгершілік, заңдылық, тұрмыстық өлшемдерді, сондай-ақ [[Әдет-ғұрыптар|әдет-ғұрыптарды]] біріктіретін жалпыға ортақ [[Ислам|Исламдық]] мінез-құлыктар ережелерінің жиынтығы түрінде қабылданады. Шариғаны мұндай кең мағынада «діни заң» деп те атайды, бұл жерде шариға термині заң тіліндегі мағынада емес, жалпы әлеуметтік мағынада қолданылып тұр. [[ТМД|ТМД-дағы]] Ислам дінін ұстайтын аймақтарда «шариға заңдары» деген тіркестің де мағынасы дәл осындай.
 
== ШариғадаШариғатта белгіленген нұсқаулар ==
ШариғаныңШариғаттың қандай нақтылы нұсқауларды қамтитынын және оның бастауларын табу - терминдік мағынасы тұрғысынан бұл ұғымның ауқымын анықтауға қажетті ең маңызды мәселе. Бұл орайла, мұсылман идеологиясында шариғашариғат ұғымының Аллаһ белгілеп, [[Мұхаммед Пайғамбар]] (с.а.у.) арқылы адамдарға таратқан, сондықтан орындалуға міндетті өлшемдер мен нұсқаулардың жиынтығы ретіндегі жалпылама терминдік анықтамасы орнықты. Осыдан келіп [[Құдай]] өсиеттері жинақталған Құран мен Пайғамбар сунналары шариғаныңшариғаттың бастаулары болып табылады деген қорытынды шығады (Аллаһтың еркін емес, Мұхаммедтің (с.а.у.) жеке пікірлерін жеткізетін анықтамасы Исламдық ой-пікірдің әртүрлі бағыттарын жасаушылар арасында түрліше түсіндіріледі, олар бұл анықтамаға әркелкі, кейде қарама-қарсы мағына жүктейді. Шариға ұғымы аясында Құран мен сунналардағы тек мағынасы анық және нақтылы мінез-құлық ережелерін айқын нұсқайтын (кат ийат ад-далала) қағидаларды ғана қабылдайды.
 
Бұдан мүлде өзгеше көзқарас та бар, ол бойынша шариғашариғат ұғымы тек жоғарыда айтылған қағидаларды ғана емес, сонымен бірге Құран мен суннаның әртүрлі ұғынылатын нұсқауларын түсіндіру жолымен заңгерлер қалыптастырған немесе осы түпнұсқалардың өзінде қолдануға рұқсат етілген тиімді амалдар - ыждаһат (араб. әл-иджтиһад) көмегімен олар есептеп шығарған өлшемдерді де қамтиды. ШариғаныШариғатты осылай түсіну Құран мен суннадан кез келген сұраққа тура немесе жанама жауап табуға болады, оларды өмірдің барлық жағдайындағы мінез-құлық ережелері жинақталған деген тұжырымдамадан келіп шыққан. Бұл орайла, кейбір әл-фикһ пен Исламдық ой-пікір бағытын жақтаушылардың (мыс, шииттердің) пікірі бойынша, шариғашариғат тек мұсылмандардың сыртқы мінез-құлқын реттейтін ережелер туралы ұғым, ішкі мүдделілік пен діни ождан мәселелері оған қатысты емес. Алайда Ислам идеологтары арасында Құран мен сунна қағидаларында қамтылған шариғада өмірдің барлық жағдайларында өзіңді қалай ұстаудың нақтылы мінез-құлық ережелері мен дәлме-дәл нұсқаұлары жоқ деген көзқарас көп орын алып келді. Бұл көзқарас бойынша, [[Құран]] мен [[сунна|сұннада]] қарастырылған мінез-құлық өлшемдері мәңгілік және олар мұсылмандардың өзгермейтін, тұрақты мүдделері мен сұраныстарын бейнелейтін болғандықтан кез келген жағдайда сәйкес келеді. Құран мен сұннада дінге сенушілердің діни міндеттерді орындау, яғни ғибадат ету (әл-ибадат) тәртібін реттейтін ғұрыптық өлшемдер бар. Алайда оларда мұсылмандардың өзара қарым-қатынасын айқындайтын (әл-муамалат) нақтылы және анық ережелер сирек. Мұның өзі былайша түсіндіріледі:
 
{{start citation}}
Болашақта кездесетін нақтылы өмірлік жағдайларды есепке алу мүмкін емес. Осыған орай олар [[Құран]] мен суннада егжей-тегжейлі қарастырылмайды. Сондықтан белгілі бір мәселелер төңірегінде шариғадашариғатта, негізінен, көп мәнді нұсқаулар (занний-ат ад-далала), сондай-ақ жалпы бағдарлар мен принциптер (әл-қауағид әл-амма немесе әл-куллийа) беріледі. Бұларды тарқата түсініп, оймен ұғыну әрбір нақтылы жағдайға лайық шешім табуға көмектеседі.
{{end citation}}
 
Осы өзгермейтін нұсқаулар мен қағидаларды пайдалана отырып, заңгерлер ыждаһаттау (әл-иджтиһад) көмегімен белгілі бір сәттегі мүсылмандардың сұранымына сай келетін және шариғаныңшариғаттың ортақ мақсаттары шеңберінен шықпайтын нақтылы мінез-құлық ережелерін бөліп шығара алады, сондай-ақ олар қажетті жағдайларда бұл ережелерді икемден, жаңа ережелермен ауыстыруы да мүмкін. Мұндай көзқарас бойынша шариғаныңшариғаттың құрамына [[Құран]] мен суннадағы мағынасы анық, нақтылы ережелер де, сонымен бірге көп мәнді, тек жалпылама бағдарлар қалыптастыратын ережелерде енеді. Алайда шариғаныңшариғаттың мазмұны әл-ибадат пен әл-муамалаткә қатысты қолданбалы мінез-құлық ережелерімен ғана шектелмейді. Сондай-ақ, оның құрамына [[Құран]] мен суннадағы діни қағидалар (әл-акаид) мен этикаға (әл-ахлак) қатысты нұсқаулар да енеді. Сондықтан бұл көзқарасы жасаушылар:
{{start citation}}
«ШариғаШариғат тек мұсылмандардың сыртқы мінез-құлқын ғана емес, сонымен бірге олардың діни сенімін реттеп, іс-әрекеттің ішкі себептерін де есепке алады, осылайша дінге сенушіні адамгершілік тұрғыдан кемелдендіруге бағытталған»
{{end citation}}
 
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Шариғат» бетінен алынған