Форт-Шевченко: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
ш clean up, replaced: автомоб. → автомобиль using AWB
51-жол:
|сайт тілі 2 =
}}
'''Форт-Шевченко''' – қала. [[Түпқараған ауданы]]ның әкімшілік орталығы. [[Каспий теңізі]]нің шығыс жағасында, облыс орталығы [[Ақтау]] қаласынан солтүстік-батысқа қарай 130 км жерде орналасқан. Тұрғын саны 4,5 мың адам ([[2007]]).
 
Орта ғасырларда бұл жерде теңіз айлағы – Кетікқала қалашығы орналасқан. Бекініс аумағында жүргізілген археол. қазбалар нәтижесі бойынша Кетікқала қалашығы [[10 ғ.|10]] – [[15 ғ.|15]] ғ-ларда [[Еуропа]] мен Орталық Азияның экономикалық орталықтарымен сауда байланыстары болғанын айғақтайды. Каспий теңізінің шығыс жағалауын игеру мақсатында [[1716]] ж. Ресей патшасы [[Петр І|Петр І-нің]] әмірімен [[Бекович-Черкасский Александр|А.Бекович-Черкасский]] басқарған экспедиция осы жерде алғашқы «Әулие Петр» орыс қамалының іргетасын қалады. [[1846]] ж. штабс-капитан М.И. Иваниннің басшылығымен Ново-Петровск бекінісі бой көтерді. [[1857]] жылдан бекініс маңында пайда болған қала Форт-Александровск, кеңес өкіметінің алғашқы жылдарында Форт-Урицкий, [[1939]] жылдан қазіргі атымен аталады. Қаланың шетінде Қорғантас тауында қираған бекіністің қалдықтары сақталған. [[1882]] ж. Форт-Александровск Маңғыстау уезінің орталығы болып, [[1896]] ж. оған қала атағы берілді. [[1850]] – [[1857|57]] ж. мұнда украинның ұлы ақыны [[Шевченко, Тарас Григорьевич|Т.Г. Шевченко]] айдауда болды. [[1932]] ж. Шевченконың мемориалдық мұражайы ашылды. [[1928]] ж.
 
Форт-Шевченкоға қала мәртебесі берілді. [[1938]] – [[1963|63]] ж. Шевченко ауданының орталығы, [[2001]] – 92 ж. облысы бағыныстағы қала болып келді. [[1992]] жылдан жаңадан құрылған Түпқараған ауданының орт., ауданы бағыныстағы қала. [[Каспий теңізі]] қайраңынан табылған мұнайды игеруге байланысты Форт-Шевченко соңғы 5 жыл ішінде қауырт дами бастады. Шет ел мұнай-газ компаниялары базасы осы қалада орналасқан. [[2006]] ж. қаланың 160 жылдық мерейтойы өтті. Қалада ӨК, комбинат, автокөлік кәсіпорны, т.б. мекемелер бар. Баспахана, ауданға байланыс бөлімі, 2 мектеп, 4 балабақша, мәдениет үйі, 2 кітапхана, 3 мұражай, қонақ үй, автоматты телефон станция, аудандық аурухана мен емхана, дәріхана, санэпидемиологиялық станция жұмыс істейді. Облыс орталығымен және аудандағы елді мекендермен автомоб.автомобиль жолы арқылы байланысады.
 
Форт-Шевченко қаласында [[19 ғ.|19]] ғ-дың аяғы мен [[20 ғ.|20]] ғ-дың басындағы азаматтық сәулет ескерткіштері орналасқан. Қалада Маңғыстау өлкесі тарихында елеулі із қалдырған белгілі тас өңдеу шебері Ідіріс Серікбаев, бай кәсіпкер, меценат З.Дубский, түрікмен ақыны Хатам-шайыр, жырау Мұрын Сеңгірбайұлы, т.б. тұрған. Қаладағы тарихи ғимараттар: Ново-Петровск бекінісінің қалдықтары ([[1846]]), Шевченко мемориалдық мұражайы ([[1847]] – [[1857|57]]), Төменгі ([[1851]]) және Жоғарғы ([[1862]]) Түпқараған шамшырақтары, халық үйі ([[1880]] – [[1882|82]]), Қорғантас түбіндегі ғибадатхана ([[1891]]), қалалық байланыс торабының ғимараттары ([[1912]]), Қ.Серікбаевтың тұрған үйі ([[1929]]), М.Сеңгірбайұлының тұрған үйі (20 ғ-дың ортасы, қазіргі Мұрын жырау мемориалдық мұражайы), т.б.; бұлардың барлығы да мемл. қорғауға алынған.<ref>«Батыс Қазақстан облысы» энциклопедиясы, Алматы, 2002;
67-жол:
[[Санат:Қазақстан қалалары]]
[[Санат:Түпқараған ауданы елді мекендері]]
 
 
{{kz-geo-stub}}