Үлкен Зимбаве

XIX ғ. оңтүстік Африканың ну ормандарынан еуропалық саяхатшылар Замбези мен Лимпопо өзендерінің аралығынан ежелгі тасқаланың қираған жұртын табады. Оны Үлкен Зимбаве ("зимбаеве" жергілікті тайпалардың тілінде "тасүйлер" дегенді білдіреді) деп атаған. Әуелгіде археологтар қаланы есте жоқ ерте заманда, бірнеше мыңжыдықтар бұрын Еуропадан немесе Азиядан қоныс аударып келген ақ нәсілділер салған екен деп ойлаған. Тіпті Үлкен Зимбабвені аңызға айналған билеуші, Інжілде аты аталатын Сав патшайымының қаласы деп те атаған. Бірақ Қазба жұмыстары бұл тұраққа әрі кеткенде мың жыл болғанын және ол жергілікт шона халқының күшімен тұрғызылғанын дәлелдеді. ХІ ғ. биік төбенің үстіне алып қойтастардан қаланып, ұзындығы 250 м. жететін, сопақша болып қоршалған "акророль" пайда болған. Қабырғаның ар жағына лашықтар салынып, құстар мен қолтырауындар бейнеленген бағаналар қойылып, тас құрылыстар салынған. Олардың ішінде ең жұмбағы-жылқы мұнарасы. Шамасы бұл ғибадатхана болса керек. бірақ Бұл мұнара шаршы тастар дан қаланғандықтан,ішкі бөлмелерсіз болғандықтан, оған кіру мүмкін емес болатын.

Сурет:Nurgisa.jpg

Қайырлы үміт мүйісі

Африканың оңтүстік шетінде мұхит толқындары шулап келіп соғылып жатқан биік тік жартас- Қайырлы Үміт мүйісі орын тепкен. Бұл Африканың ең оңтүстік нүктесі емес (ең оңтүстік мүйісі - Инелі), бірақ дәл осы Қайырлы Үміт мүйісіне жеткенде жағалау алған рет Атлант мұхитынан Үнді мұхитына қарай жол аша отырып , күншығысқа қарай бұрылады. Бұл мүйісті ең алғаш рет 1488 ж. португал теіңзшісі Б. Диаш ашып, Дауыо мүйісі атаған. Бірақ, Үндістанға теіңз жолын ашуға тырысып, Африка маңына экспедиция жіберген португал королі ІІ жуан бұл жерді Қайырлы үмір мүйісі деп атауды бұйырды. Көп ұзамай, португалдықтардың үміті ақталып, 1497 ж. Васко да Гама Қайырлы Үміт мүйісін айналып өтіп, Үнді мұхитына шығып, оны жүзіп өтіп 1498 ж. Үндістанға жүзіп келді. Қайырлы үміт мүйісінен Солтүстік жартышардан көрінбейтін Оңтүстік жартышар аспанының шоқ жұлдызын өте жақсы бақылауға болады екен. ХІХ ғ. мұнда бейтаныс жұлдыздарды зерттеуе еуропалық астрономдар арнайы келеген екен.

Қосымша

Шамамен XV I ғ. неге екені белгісіз, үлкензимбабвенің тұрғындары қаланы тастап кетіп, тұрақ иесіз қалға. Мүмкін, қала маңындағы жемісті жерлер тозып, оның халқы өздерін асырай алмай қалғандықтан шығар. Қала маңындағы бұлақ көздері сарқылған болуы да мүмкін.

Пайдаланылған әдебиеттер

2012 "Мәскеу Росмэн" "Әлем ғажайыптары" ISBN 978-5-353-06044-4 УДК 087,5 ББК 92