Мұхтар Омарханұлы Әуезов: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ |
Өңдеу түйіні жоқ Тег: Mobile edit |
||
33-жол:
[[File:Stamp of Kazakhstan 176.jpg|thumb|left|300px|Мұхтар Омарханұлы Әуезов құрметіне шығарылған марка]]
[[Ресей]]дегі саяси төңкерістер [[Әуезов]] өміріне үлкен өзгерістер әкеледі. Ол Семейде ''«[[Алаш жастары]]»'' одағын құрып, түрлі үйірмелердің ашылуына ұйытқы болады. [[Жүсіпбек Аймауытов]]пен бірігіп жазған ''«[[Қазақтың өзгеше мінездері]]»'' аталатын алғашқы мақаласы [[1917]] жылы 10 наурызда ''«[[Алаш]]»'' газетінде басылды. [[1918]] жылы 5-13 мамырда [[Омбы қаласы]]нда өткен Жалпы қазақ жастарының құрылтайына қатысып, оның орталық атқару комитетінің мүшесі болып сайланады. Әуезов жазушы [[Жүсіпбек Аймауытов]]пен бірлесіп, Семейде ''«[[Абай]]»'' ғылыми-көпшілік журналын шығаруға қатысады. [[1919]] жылы семинарияны бітіріп, қоғамдық-саяси жұмысқа араласады. [[1919]] жылы желтоқсанның төртінде [[Семей]]де большевиктер билігі орнап, Әуезов [[Семей губревкомы]]ның жанынан ашылған қазақ бөлімінің меңгерушісі және ''«[[Қазақ тілі]]»'' газетінің ресми шығарушысы болып тағайындалады. [[1921]] жылы қараша айында [[Қазақ АКСР|Қазақ АКСР-і]] Орталық атқару комитетінің ([[ОАК]]) төралқа мүшелігіне сайланып, онда кадр мәселесімен айналысады. Сол жылы ''«[[Қорғансыздың күні]]»'' әңгімесі ''«[[Қызыл Қазақстан]]»'' журналының №3 – 4 сандарында жарияланды. [[1922]] жылы күзде [[Ташкент]]тегі [[Орта Азия]] университетіне тыңдаушы болып оқуға түседі әрі ''«[[Шолпан]]»'' және ''«[[Сана]]»'' журналдарына жұмысқа орналасады. Осы басылымдарда ''«[[Қыр суреттері]]», «[[Қыр әңгімелері]]», «[[Үйлену]]», «[[Оқыған азамат]]», «[[Кім кінәлі]]», «[[Заман еркесі]]»'' («[[Сөніп-жану]]») әңгімелері жарияланады. [[1923]] жылы маусым айында [[Ленинград]] (''қазіргі [[Санкт-Петербург]]'') мемлекеттік университетінің қоғамдық ғылымдар факультетінің [[тіл-әдебиет]] бөліміне оқуға ауысады. [[1924-1925]] жылы Семейдегі мұғалімдер техникумына оқытушылыққа қалдырылды. Сонда жүріп ''«[[Таң]]»'' журналын шығарады. Онда ''«[[Кінәмшіл бойжеткен]]», «[[Қаралы сұлу]]», «[[Ескілік көлеңкесінде]]», «[[Жуандық]]»'' әңгімелері жарияланды. [[1925]] жылы [[Ленинград]]қа қайтып барып, оқуын жалғастырады. [[1926]] жылы жаз айында [[Семей]]ге арнайы ғылыми экспедиция ұйымдастырып, оның материалдары негізінде жазылған ''«[[Әдебиет тарихы]]»'' монографиясы [[1927]] жылы кітап болып шығады. [[1927]] жылы жазда [[Жетісу]] өңіріне сапармен келіп, [[Ілияс Жансүгіров]]пен бірге болашақ шығармаларына материал жинайды. [[Ленинград]]қа қайтып оралысымен, осы материалдар негізінде ''«[[Қараш-Қараш оқиғасы]]»'' повесін, ''«[[Қилы заман]]»'' романын, ''«[[Хан Кене]]»'' пьесасын жазады. [[1928]] жылы [[Орта Азия мемлекеттік университеті]]нің аспирантурасына қабылданды әрі [[Қазақ]] ағарту институтында сабақ берді.
=== Алаш қозғалысы ===
47-жол:
Туған жері — бұрынғы [[Семей]] уезінің [[Шыңғыс]] болысы (қазіргі [[Шығыс Қазақстан облысы]]ның Абай ауданы).
Әкесі Омархан мен атасы Әуез сауатты кісілер болған. Мұхтар атасының қолында өскен. Атасы Әуез бен әжесі Дінасылдың тәрбиесінде болған бала Мұхтардың алғаш сауатын ашушы да атасы. Соның арқасында ол алты жасынан Абайдың өлеңдерін ауылдастарына жатқа оқып беретіндей дәрежеге жетеді.
[[1908]] жылы хазірет медресесінде оқып, одан орыс мектебінің дайындық курсына ауысады.
[[1910]] жылы бес кластық орыс училищесіне түседі. Осы жерде оқып жүріп «[[Дауыл]]» атты алғашқы шығармасын жазады.
Line 61 ⟶ 62:
[[Ұлттық]] теңсіздік пен сауатсыздықты, аштықты жою жөніндегі ашық пікірі мен шығармалары үшін «[[ұлтшыл, алашордашыл]]» атанып, саяси сахнадан шеттету басталған тұста Мұхаң бірыңғай шығармашылық жұмыспен айналысуға көшеді. Ғылыми жұмыстарды да қолға алады.
[[1930]] жылы идеялық көзқарасы үшін тұтқынға алынады. Тергеу ұзаққа созылып, [[1932]] жылғы сәуір айында үш жылға шартты түрде бас бостандығынан айыру туралы үкім шығарылады. Осы жылғы 10 маусым күнгі «
[[М. Әуезов]] 1934-61 жылдар аралығында университетте ұстаздық қызмет атқарды. Қазақ әдебиеті кафедрасының негізін қалады. Осы жылдары студенттерге арнап ''«[[Қазақ халқының ауыз әдебиеті]]», «[[Қазақ әдебиетінің тарихы]]», «Қазақ халқының суырыпсалма айтыс енері», «Туысқан халықтар әдебиеті», [[Абайтану|«Абайтану»]]'' секілді жалпы және арнаулы курстардан дәріс оқыды, бұл курстардын оқу бағдарламалары мен оқу құралдарын, оқулықтарын жазды. Жазушы Абайдың өмірі мен шығармашылығы туралы бұл еңбегінің ҚазМУ-да бірнеше жыл бойы оқыған абайтану атты курстан құралып келген көлемді монография екендігін 1954 жылы 27 тамызда бұрынғы Семей облыстық ''«Екпінді»'' газетінің редакциясы қойған сұраққа жауап ретінде арнайы айтты.
Line 78 ⟶ 79:
Ол [[1961]] жылы 27 маусымда [[Мәскеу]] қаласындағы [[Кремль]] ауруханасында операция кезінде қайтыс болды.
[[1961]] жылы қайтыс болғаннан кейін [[Республика]] Үкіметі қаулы қабылдап, ұлы жазушының есімін мәңгі есте қалдыру мақсатымен Ғылым академиясының [[Әдебиет]] және [[өнер]] институты мен [Қазақтың мемлекеттік академиялық драма театры|[[Қазақтың мемлекеттік академиялық драма театрына]] Мұхтар Әуезовтың аты беріледі, әдеби мемориалдық мұражайы ашылып, бірқатар мектеп, көше және Алматының бір ауданы М.Әуезов атымен аталды.
| |||