Орталық жүйке жүйесі: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
ш Боттың аластағаны: zh,pl,eu,bs,es,ta,oc,hu,bn,br,el,nl,ar,sv,pt,is,eo,ast,sr,tr,hak,mk,fi,uk,be-x-old,nn,io,hr,tl,da,dv,fr,be,ko,he,lv,it,gl,id,de,ja,vi,simple,sh,hi,ht,sk,mn,en,th,ro,no,ca,sl,cs,fa,bg,te,ur,lt (strongly connected to [[...
ш «Центральная_нервная_система-Central_nervous_system.jpg» деген аластатылды, бұны Ортаққордың қатысушысы Ymblanter жойған, себебі: [[commons:C...
1-жол:
 
[[File:Центральная нервная система-Central nervous system.jpg|thumb|150px|Орталық жүйке жүйесі]]
'''Орталық жүйке жүйесі''' ''(systema nervosum centrale)'' – адам мен жануарлардың жүйке клеткалары (нейрондар) мен оның өсінділерінен тұратын жүйке жүйесінің ең негізгі бөлігі. Орталық жүйке жүйесі [[омыртқасыз жануарларда]] бір-бірімен тізбектеле орналасқан '''жүйке түйіндерінен''' (ганглийлерден), ал [[омыртқалы жануарларда]] жұлын мен мидан тұрады. Тірі [[организмді]] құрайтын түрлі органдар жүйелерінің қызметтерін үйлестіріп, реттеп отырады. Осы қызметтерді Орталық жүйке жүйесі [[жұлын жүйкелері]] (31 жұп) мен ми жүйкелері (12 жұп) арқылы атқарады. Бұл жүйкелер [[омыртқааралық]] және [[вегетативтік жүйке түйіндерімен]] бірге шеткі жүйке жүйесін құрады. Әр түрлі рецепторлардан тітіркену процесінде пайда болатын жүйке импульстары орталыққа тепкіш (афферентік) жүйке талшықтары арқылы Орталық жүйке жүйесіне келеді. Бұл жерде [[импульс]] мәліметтері өңделіп, Орталық жүйке жүйесінің орындаушы бөлімдері – ''орталықтан тепкіш (эфференттік) жүйке талшықтары арқылы “бұйрықты” тиісті орнына'' жеткізеді. Нәтижесінде Орталық жүйке жүйесінің ең негізгі қызметі – '''рефлекстің жүзеге асуын''' қамтамасыз етеді. Орталық жүйке жүйесінің қалыптасуы – Орталық жүйке жүйесінің өз ішіндегі, сондай-ақ, оны организмнің барлық органдары және тіндерімен байланыстыратын өткізгіш жолдардың пайда болуына әкеледі. ''Орталық жүйке жүйесінде сомалық (анималдық) және вегетативтік жүйке жүйелерінің орталықтары'' орналасқан. Сомалық жүйке жүйесі '''сыртқы тітіркендіргіштерді''' қабылдайды және '''қаңқа бұлшық еттерінің''' қызметін басқарады, ол организмнің қимыл-қозғалысын, сыртқы ортада бір жерден екінші жерге жылжуын қамтамасыз етеді. Орталық ми қыртысында орналасқан – ''айқын шектелген шекарасы жоқ, ядро және шашыраған бөліктерден тұрады. Ми қыртысынан шыққан импульстер ми сабауы мен жұлындағы қозғалтқыш ядролар арқылы бұлшық еттерді қозғалысқа'' келтіреді. ''Вегетативтік жүйке жүйесі ішкі органдардың қызметін, зат алмасуды, өсіп-өну процестерін'' реттейді. ''Вегетативтік жүйке жүйесінің парасимпатикалық бөлігінің орта ми көпірінде, ортаңғы және сопақша мида, жұлынның сегізкөздік бунағында;'' симпатикалық бөлігінің орталық жұлынның VІІІ мойындық, І – XІІ кеуделік, І – ІІ белдік бунағында орналасқан. Аталған екі бөліктің де қызметін біріктіріп басқаратын жоғ. вегетативтік орталық – [[мидың сұр затының]] құрамында болады. Адам мен жануарлардың ми сыңарларының қыртысы және қыртыс асты (базальді) ядролары Орталық жүйке жүйесінің жоғары дәрежелі жүйке қызметін іске асыратын орталығы болып табылады.'' Адамның мінез-құлқы, оның санасы мен ақыл-ойының ең күрделі көріністері осы ми қыртысындағы шартты рефлекстер'' арқылы іске асады.<ref>“Қазақстан”: Ұлттық энцклопедия/Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы “Қазақ энциклопедиясы” Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9</ref><ref name="source2"> Сәтбаева Х.І., Адам физиологиясы, А., 1995; Сапин М.Р., Анатомия человека, т.2, М., 2001; Рақышев А., Адам анатомиясы, т. 2, А., 2004.</ref><ref name="source3"> Биоморфология терминдерінің түсіндірме сөздігі/ - Алматы: "Сөздік-Словарь", 2009. ISBN 9965-822-54-9</ref>
== Пайдаланған әдебиет==