Цицерон: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
шӨңдеу түйіні жоқ |
ш бот: хорошая статья de:Marcus Tullius Cicero; косметические изменения |
||
4-жол:
| caption = Mid-1st Century AD bust of Cicero in the [[Capitoline Museums]]
| birth_date = 3 January 106 BC<!--THIS ARTICLE USES THE BC/AD ERA CONVENTION THROUGHOUT; PLEASE READ WP:ERA AND DISCUSS ON CICERO'S TALK PAGE BEFORE CHANGING-->
| birth_place = [[Arpino|Arpinum]], [[Roman Republic]]<br />modern [[Arpino]], [[Lazio]], [[Italy]]
| death_date = 7 December 43 BC (aged 63)
| death_place = [[Formia]], Roman Republic
12-жол:
| subject = [[Politics]], [[law]], [[philosophy]], [[rhetoric]]
| movement = [[Classical Latin#Republican|Golden Age Latin]]
| notableworks = '''Orations:''' ''[[In Verrem]]'', ''[[In Catilinam I-IV]]'', ''[[Philippicae]]''<br />'''Philosophy:''' ''[[De Oratore]]'', ''[[De Re Publica]]'', ''[[De Legibus]]'', ''[[De Finibus]]'', ''[[De Natura Deorum]]'', ''[[De Officiis]]
| influences = [[Demosthenes]], [[Plato]], [[Polybius]], [[Panaetius]], [[Posidonius]], [[Aristotle]], [[Academic Skepticism]], [[Peripatetism]]
| influenced = [[Tacitus]], [[Pliny the Younger|Plinius]], [[Quintilian]], [[Augustine]], [[Boethius]], [[List of Renaissance humanists|Renaissance humanists]], [[Thomas More]], [[Hugo Grotius]], [[John Locke]], [[Montesquieu]], [[David Hume]], [[Voltaire]], [[Jean-Jacques Rousseau]], [[Pierre-Joseph Proudhon]], [[Founding Fathers of the United States]], [[Anthony Trollope]], [[Leo Strauss]] <br />Has had an immense influence on European culture for over 2000 years}}
[[Сурет:Ciceron.jpg|нобай|оңға|Цицерон]]
'''Цицерон Марк Туллий''' (б.з.б. 3.1.106, Арпинум — 7.12.43, Кайета маңы) — Ежелгі Римнің саяси қайраткері, шешен, жазушы. Ақсүйектер әулетінен. Б.з.б. 63 ж. консул болған кезінде беделі қатты өсті (Катилинаның қастандығын ашты, сенатта басшы рөл атқарды). 1-триумвират (үштік одақ) құрылғаннан кейін ықпалы төмендеп, б.з.б. 58 — 57 ж. қуғынға түсті. Б.з.б. 56 — 50 ж. Гней Помпей мен Юлий Цезарьды жақтады. Олар араздасқаннан кейін (б.з.б. 49) азамат соғысы кезінде екеуін татуластырмақ болды. Цезарь жеңгеннен кейін (б.з.б. 47) саясаттан қол үзіп, ол өлтірілгеннен кейін ғана саясатқа қайта араласты. Оның Марк Антонийге қарсы 14 сөзі — “филиппик” осы кезеңге жатады. 2-триумвиратқа қарсы күресте сенат жеңілген кезде, Антоний мен Октавиан Августың қолынан қаза тапты. Цицеронның саяси идеалы — “аралас” мемлекеттік құрылыс ([[монархия]], [[аристократия]] және [[демократия]] элементтері бар б.з.б. 3 — 2 ғасырлардағы Рим республикасы үлгісіндегі мемлекет) болды. Цицерон өзін грек философиялық теориясы мен Рим саяси (шешендік) теориясын ????адамы”, “татуластырушы”, “тәртіп сақтаушы және қамқоршы” адамның үлгісі деп есептеді. Философиялық идеалы — теориялық [[скептицизм]]ді практикалық [[стоицизм]]мен біріктіру, шешендік идеалы — “молшылық”, тыңдаушыны қызықтыра да, сендіре де, еліктіре де алатын барлық құралдарды меңгерген. Цицерон шығармаларынан (үзінділерді есептемегенде) сотта сөйлеген 58 сөзі, шешендік өнер, саясат, практик. философия, теор. философия жөнінде 19 трактаты, аса маңызды психол. құжат, латын ауызекі тілінің ескерткіші және Римдегі азамат соғысы дәуірі туралы деректеме болып табылатын 800-ден астам хаты сақталған.
22-жол:
[[Вольтер]], [[Монтескье]], [[Руссо Жан-Жак|Ж.Ж. Руссо]], т.б. үлгі тұтқан.
== Цицеронның саясаттағы сәтсіздігі ==
Б.з.б. 51-50 жылдары Киликия мен Кіші Азияда проконсул қызметін атқарған кезде, бірнеше таулық тайпаларды жеңгеннен кейін Цицеронның беделі әскердің арасында айтарлықтай өсті. Солдаттар оны император деп жариялады. Ол б.з.б. 50 жылдың аяғында Римге келген соң Цезарь мен Помпейдің арасындағы текетіресте Помпей жағына шықты. Бірақ б.з.б. 48
Ол енді бірыңғай шешендік өнермен айналысып, «Шешен» және «Брут» атты трактаттарын жазды. Ел билігі қолына тиген соң Цезарь абсолютизмге бой ұрды. Сенімі ақталмаған Цицерон шешендік өнерді тастап, философиямен айналысуды ұйғарды. Цицеронның осы кезеңдегі сүреңсіз өмірін отбасындағы сәтсіздіктер – отыз жыл отасқан әйелі Теренциядан ажырасуы, жас әйелге үйленуінің сәтсіздігі және сүйікті қызы Тулияның кенеттен қайтыс болуы ауырлата түсті. <ref>Людинина О.Е. Античная литература. Пропедевтика.
Ол енді жабырқаған жанына философиядан жұбаныш іздейді. Екі жылда өзінің ең үздік философиялық және риторикалық трактаттарын жазады. Оның әдеби еңбектермен түбегейлі және жемісті айналысуы сенаторлардың құпия қастандығынан Цезарьдың қаза табуына байланысты тоқтап қалады.
Консул Марк Антоний сол кездегі жағдайды пайдаланып ел билігін өз қолына алғысы келді. Бірақ оған қарсылас ретінде Цезарьдың асырап алған ұлы 19 жасар Октавиан саясат аренасына шығады. Цезарьдың өлімінен кейін сенат партиясының басына келген Цицерон өзінің ақылы мен саясаттағы бай тәжірибесін қажет етеді деген үмітпен Октавиан жағына шығады.
43-жол:
<references>http://www.home-edu.ru/user/uatml/00001838/Gotovie/ciceron/ciceron.htm</references>
{{wikify}}
[[Санат:Латын философтары]]
[[Санат:
[[Санат:Шешендер]]
[[Санат:Латын ақындары]]
{{
| |||