Темірбек Қараұлы Жүргенов: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ
Өңдеу түйіні жоқ
54-жол:
| Марапаттары =
}}
'''ЖҮРГЕНОВ Темірбек Қараұлы''' ([[1898]], [[Қызылорда облысы]], [[Жалағаш ауданы]], Жаңаталап а. — (25.2.[[1938]]), [[Алматы]) — мемлекет қайраткері.
Тұрмағамбет Ізтілеуов ұстаздық еткен ауыл мектебінде сауат ашып, кейін Аламесектегі орыс-қазақ мектебінде, Перовскідегі (қазіргі Қызылорда) Суханский атынд. училищеде бастауыш білім алған. 1917 ж. Уфа жер шаруашылығы училищесіне оқуға түседі. Осында оқып жүріп қоғамдық өмірге белсене араласады, студент жастардың әлеум. қозғалыстарына қатысады. 1918 ж. “[[Қазақ мұңы]]” газеті редакциялық алқасының құрамына енді, [[Торғай]]дағы кеңестер съезін шақыру бюросының мүшесі болды. 1919 ж. Ырғыз уезі Кенжеғара болысы рев. к-тінің төрағасы қызметіне тағайындалған. 1920 ж. БК(б)П қатарына өтіп, Ырғыз уездік рев. к-тінің, уездік жұмысшы, солдат және шаруа депутаттары атқару к-тінің төрағасы болып сайланды, 1921 — 23 ж. Орынборда жұмысшы ф-тінде оқиды. 1923 ж. Ташкенттегі Орта Азия мемл. ун-тінің құқық ф-тіне оқуға жіберіледі. Осында оқып жүріп, ол Қазақ АКСР-інің Түркістан Республикасындағы толық өкілетті өкілі болып тағайындалады, Қазақ АКСР-і мен Түркістан Республикасының ОАК-теріне мүше болып сайланады, өлкелік және респ. партия ұйымдарының конференциялары мен пленумдарына қатысады. Орталық Азияда құрылған республикалар аумағының ұлттық-территориялық межеленуіне ат салысады. Бұл мәселе төңірегінде “Еңбекші қазақ”, “[[Советская степь]]” газеттеріне мақалалар жариялады. 1926 ж. [[Ташкент]]тегі Қазақ пед. ин-тының директоры болып тағайындалады. Институтқа акад. В.В. [[Бартольд]], проф. С.Е. Малов секілді ғалымдарды шақыртып, институт жұмысын жандандыруға күш салды. Жоғары оқу орындарына арналған саяси экономия және құқықтану пәндері бойынша оқу құралдарын қазақ тіліне аударды. Қазақ [[терме]]лерінің жинағын құрастыруға ат салысты. 1929 ж. Тәжікстан үкіметінің қаржы комиссары, 1930 — 33 ж. Өзбекстан үкіметінің халық ағарту комиссары, 1933 — 37 ж. Қазақстан үкіметінің халық ағарту комиссары қызметтерін атқарды. Ол Қазақстанның Халық ағарту комиссариаты жұмысына [[С.Аспандияров|Санжар Асфендияров]], Қ.[[Жұбанов]], [[Ғ.Мүсірепов|Ғабит Мүсірепов]] сияқты қайраткерлерді тартты. Жүргеновтің тікелей ат салысуымен “Қазақстанда мектеп жүйесін реттеу және қазақ орта мектептерін көбейту туралы” қаулы қабылданып, қазақ орта мектептерінің саны артуына негіз қаланды. Жүргенов Халық ағарту комиссариатын ұлттық мәдениетті өркендету штабына айналдырды. Ол 1934 ж. Алматыда өткен Бүкілқазақстандық халық өнерпаздарының 1-слетін, 1936 ж. Мәскеудегі Қазақстан өнері мен әдебиетінің онкүндігін негізгі ұйымдастырушылардың бірі болды. Онкүндік кезінде республикамыздың өзге де мәдениет қайраткерлерімен бірге Еңбек Қызыл Ту орденімен марапатталды. Жүргенов — ұлттық мәдениет пен өнер саласы мамандарын даярлауға көп көңіл бөліп, қазақ жастарының КСРО-ның орт. қалаларындағы оқу орындарында білім алуына көмек көрсетіп отырды. [[М.Әуезов|Мұхтар Әуезов]], [[Ж.Шанин|Жұмат Шанин]], [[Ә.Қастеев|Әбілхан Қастеев]], т.б. қайраткерлердің шығармашылық жұмыспен айналысуына жағдай жасады. Жүргенов Қазақстанда алғашқы музыка театрын (қазіргі [[Қазақ опера және балет театры]]) ұйымдастыруға үлкен үлес қосты. Қазақ әндері туралы [[А.В. Затаевичке|Затаевич]] көптеген мәліметтер берді. 1937 ж. КСРО Жоғарғы Кеңесіне депутаттыққа кандидат ретінде ұсынылды. Осы жылы 3 тамызда “[[халық жауы]]” деген жалған айыппен ұсталып, РКФСР Қылмыстық кодексінің 58-бабының 10-, 11-тармақтары бойынша ату жазасына кесілді. КСРО Жоғарғы сотының әскери коллегиясының 1957 ж. 18 сәуірдегі шешімімен кінәсіз жазаланғаны анықталып, ақталған. 1993 ж. Алматыдағы [[Қазақ ұлттық өнер академиясы]]на Жүргенов есімі берілді. Алматы, Қызылорда қ-ларында, Ақтөбе облысы Ырғыз ауданы мен Қызылорда облысы Жалағаш ауданында Ж. есімімен аталатын мектептер мен көшелер бар. 1998 ж. Жүргеновтің 100 жылдығы республика көлемінде аталып өтті. Туған жері Жалағаш кентінде ескерткіш орнатылды.
<ref>