Логика: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

== Негізгі мақсатыМақсаты мен зерттеу пәні ==

Логика ұғымы объективті дүниенің, шындықтың[[шындық]]тың даму заңдылықтарын бейнелеу мағынасында да қолданылады. Кең мағынада Логикалогика ойлаудың[[ойлау]]дың ғана емес, болмыстың[[болмыс]]тың да байланыстарын көрсетеді, бұл жағынан ол онтологиямен[[онтология]]мен сабақтас. Ойлау мен [[таным]] қатар жүретіндіктен Логикалогика таным теориясымен (гносеологиямен[[гносеология]]мен) байланысады. Логикалогика философияның[[философия]]ның негізгі бөлігі болып табылады, өйткені философия “оймен басталып, оймен жалғасады, сондықтан оны кейде “ойлау туралы ойлау” деп анықтайды.

Логика тарихы философия тарихымен тығыз байланысты. Логиканыңлогиканың алғашқы тарихи нұсқасын б.з.б. 4 ғасырда ежелгі грек философы [[Аристотель]] жасаған. Ол [[дедукция|дедуктивтік ой]] қорытулар теориясын (яғни силлогистиканы) қалыптастырып, логика қателердің алғашқы жіктелімін жасап берді және Логикалықлогикалық дәлелдеу туралы ілімнің негізін қалады. Дәстүр бойынша [[Аристотель|Аристотельдің]] Логикасылогикасы — [[аподейктика]] — анық, ақиқат білім туралы ілім, ол Аристотельдің “Аналитикасында” баяндалған.

Аристотель дедуктивтік-силлогист.силлогистік ілімді дамытса, [[Эпикур]] мен оның ізбасарлары индуктивтік Логиканыңлогиканың бастауын ашып, индуктивтік жалпылаудың бірқатар ережелерін тұжырымдаған. [[Аристотель|Аристотельдің]] Логикалықлогикалық идеяларының сақталуына, олардың мән-маңызының ашылуы мен тарихи жалғасын табуына ортағасырлық ислам философтары [[әл-Кинди]], әл-Фараби, [[ибн Сина]], ибн Рушдтың сіңірген еңбегі зор. Аристотельдің дәлелденбейтін пікір, индукция туралы ілімін [[әл-Фараби]] жүйелі түрде дамытты. Ол предикат түрінде “өмір сүретін” құбылыстың бары жайында мүлде жаңа мәселе қойып, шартты силлогизм теориясын егжей-тегжейлі талдады, сөйтіп, Логикадағылогикадағы диалектикалық мәселелерді түсінуге елеулі үлес қосты.

Неміс философы [[Кант]] Аристотельге қарсы философияның зерттейтін формаларының деректік мәні жоқ, олар әншейінгі бос форма болып табылады, сондықтан, олардың мазмұн мен ақиқатқа қатысы жоқ деген пікір айтты. Кант пікірі бойынша, жалпы Логикалогика ғылымның формасын ғана емес, оның мазмұны мен генезисін де зерттейді. Жалпы Логиканыңлогиканың ең жоғарғы принципі — қайшылық принципі (немесе қайшылыққа жол бермеу принципі), ал трансцендентальді Логиканікілогиканікі — әр түрлі пікірді біріктіріп, қисындастыру синтезі. [[Гегель]] “рухтың” тарихы, яғни мәдениет тарихы Логикадалогикада синтезделуге тиіс, Логикалогика бұрынғы философияның, ең алдымен, онтологияның орнын басады, сонда болмыс пен ойлаудың тепе-теңдігі пікірдің дамуын, оның өз бетімен дамуының ішкі ырғағына сәйкес имманентті, диалекттка түрде болатынын дәлелдейді.

17 ғасырда Бэкон тәжірибеге сүйенген ғылымның басты құралы ретінде индуктивтік әдісті негіздеп, индуктивтік Логиканыңлогиканың негізін саралап, силлогист. ілімді сынға алды. Декарт керісінше дедуктивтік әдіс пен дедуктивтік Логиканылогиканы жоғары бағалап, ақиқатты дәлелдеудің басты жолы деп есептеді. Формальді Логиканыңлогиканың әрі қарай дамуына аса зор үлес қосқан философтардың бірі — Лейбниц. Ол Аристотель категорияларын талдау арқылы ең қарапайым бастапқы ұғымдар мен пікірлерді іріктеп алып, адам ойының әліпбиін” құрастыру идеясын ұсынды, математика Логиканыңлогиканың негізін қалады. Дж.С. Милльдің индуктивті ой қорыту теориясы ықтималдық теориясы мен Логикалогика алгебрасының қалыптасуына байланысты 19 — 20 ғ-ларда Логиканыңлогиканың зерттеу саласына айналды. Бұл кезеңде индуктивтік Логикаменлогикамен дедуктивтік-математика Логикалогика дамыды. [[Дж.Буль]], [[О де Морган]] және неміс математиктері [[Э.Шредер]],[[П.С. Порец,]] т.б. математика әдістерді Логикағалогикаға қолданудың нәтижесінде осы заманғы Логикалогика алгебрасы қалыптасты.

Логикалықлогикалық сөйлемдерді геометрия фигуралар арқылы түсіндіру әдісі И.Г. Ламберг және Б.Больцано еңбектерінде кездеседі. Сөйтіп, Логикалықлогикалық мәселелерді шешуде математика әдістерді қолдану кеңінен таралды. Қазақстанда математика Логиканыңлогиканың дамуына академия [[А.Д. Тайманов]] зор үлес қосты. Ол Логиканыңлогиканың ойлау формаларын (ұғым, пікір, ой-қорытынды) зерттеп, олардың мәнін, түрлерін, арақатынастарын, олармен операциялар жасаудың тәртібін ашып, оларға тән ережелер мен түпкілікті ойлау заңдарын саралады. Формальді Логиканыңлогиканың (қазіргі Логикалогика) символик. (немесе математика Логикалогика) саласы дәстүрлі Логиканыңлогиканың тарихи сабақтасы болып саналады. Мұнда дәстүрлі Логиканыңлогиканың қойған мәселелерін шешу үшін символдар тілі, математика әдістер, Логикалықлогикалық есептеулер қолданылады. Бұлайша қарастыру ойлаудың жаңа заңдылықтарын ашуға, ойлау процесін автоматтандыруға, сөйтіп, осыған негізделген жаңа техника мен технологияны жасауға жағдай жасайды. Қазіргі кезде Логикалогика, негізінен, үш бөлімнен (пайымдаулар теориясы, математика және Логикалықлогикалық методология) тұратын, жан-жақты тармақталған ғылымға айналды. Тұтас алғанда, мұндағы зерттеулер тіл мен ойдың арақатынасының қай қырынан келетіне байланысты Логикалықлогикалық семиотика мен Логикалықлогикалық семантика тұрғысынан жүргізіледі. Логикалықлогикалық семиотикада тіл байламдары таңбалық объектілер ретінде қарастырылса, Логикалықлогикалық семантикада тіл мен Логикалықлогикалық теориялар олардың мазмұны жағынан зерделенеді.

Қазіргі Логикадалогикада түсініктеме (интерпретация) ұғымы маңызды рөл атқарады, өйткені бұл ұғым арқылы Логикалықлогикалық заң және Логикалықлогикалық жалғасу ұғымдары анықталады. Кейінгі кездері Логикалықлогикалық зерттеулерде жаңа математика аппарат — категориялар теориясының тілі кеңінен қолданылуда. Логикалықлогикалық теориялар оларда зерделенетін Логикалықлогикалық лебіздердің сипатына, түптеп келгенде заттар қатынастарының түріне орай классик. және бейклассиктер болып бөлінеді. Қазіргі Логиканыңлогиканың маңызды бір бөлігі — металогикада Логикалық теориялардың қасиеттері (қайшылықсыздығы, толықтығы, түпкілікті дедуктивтік принциптерінің тәуелсіздігі, т.б.) зерттеледі, яғни оны Логиканың өз түзілістері турасындағы өзіндік рефлексиясы деп атауға болады.

Логикалықлогикалық методолдар да қазіргі Логиканыңлогиканың бір бөлігін құрайды. Оны жалпы (яғни, ғылым білімнің барлық салаларында қолданылатын танымдық амалдарды зерттейтін) және жекелеген ғылымдардың методологиясы (дедуктивтік ғылымдардың методологиясы, эмпирик. ғылымдардың методологиясы, әлеуметтік және гуманитарлық білімнің методологиясы) деп бөледі. Логикалықлогикалық-методолдар ізденістерде, әсіресе дедуктивтік ғылымдар методологиясы саласындағы жетістіктерді атауға болады (Логиканыңлогиканың дедуктивтік теория ретінде құрылуы, математиканы негіздеу, білімді аксиоматизациялау және формальдандыру әдістерінің қолдау табуы, т.б.).

Қазіргі кезде эмпирик. ғылымдар методологиясының Логикалықлогикалық проблематикасы да (мысалы, гипотеза түзу және тексеру процесі, білімнің эмпирик. және теория деңгейлерінің арақатынасы, эмпирик. теориялардың Л-лық құрылымы, т.б.) белсенді зерттеліп келеді.