Бүршік: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ
Ерзатова Мөлдір (талқылауы) істеген нөмір 1996929 түзетуін [[УП:×|жоққа ш...
1-жол:
[[Сурет:Baumknospe.jpg|thumb|250px|Вегетативтік төбе бүршігі]]
Кез келген өркен бүршіктен дамиды,сондықтан бүршік-бастапқы өркен.
[[Сурет:Kletterrose Knospe.JPG|thumb|250px|Генеративтік бүршік]]
Барлық гүлді өсімдіктерде өркеннің түріне қараай 2 түрлі бүршік болады: вегетативтік (өсу) және генеративтік (көбею) бүршік.
[[Сурет:Populus tremula bud, ratelpopulier knop.jpg|thumb|250px|Бүйір бүршігі ]]
Вегетативтік бүршік тек ұзарған өркенде ғана орналасады.Одан ұзарған өркен мен жапырақ өсіп шығады. Генеративтік (гүл бүршігі) тек қысқарған өркенге ғана орналасады.Төменірек орналасқан ұсақтау қолтық бүршіктер ашылмай,тыныштық күйге ауысса,бұйыққан бүршік деп аталады.Ол бірнеше жылдар бойы өспей тұрады.Бірақ өсу кабілетін де тоқтатпайды.тек өсімдік зақымданғанда ғана қарқынды өсіп,одан ұзарған өркен дамиды.
'''Бүршік ''' ({{lang-la|gémma}})  – жоғары сатыдағы [[өсімдік|өсімдіктердегі]] [[өркен|өркеннің]] бастамасы.
Төбе бүршік деп-егер бүршік өркеннің ең ұшына орналасса,ал жанама бүршік деп-жапырақ қолтығына орналасса атайды.
 
Барлық [[гүл|гүлді]] [[өсімдік|өсімдіктерде]] өркеннің түріне қарай Бүршіктің
* [[вегетатив|вегетативтік]] және
* [[генератив|генеративтік]] түрлері бар.
 
Вегетативтік (өсімді) Бүршік тек ұзарған өркенде орналасады, одан [[сабақ]] пен [[жапырақ]] өсіп шығады.
 
Генеративтік (көбеймелік) Бүршік, (басқаша айтқанда гүл Бүршік), сәл ірілеу және тек қысқарған өркенде ғана орналасады, оны ұзынынан қақ жарып қарағанда бастама сабақтың жан-жағына бекіген [[гүлшанақ|гүлшанақтары]] (ашылмаған гүлдер) көрінеді. Олар гүлдеп, [[жеміс]] береді. Сондай-ақ бір ғана гүл өсіп шығатын гүл бүрі (бутон) болады.
 
Өсімдіктің бойында орналасуына қарай бүршіктер 2 топқа бөлінеді:
* төбе Бүршігі - сабақ ұшындағылары (одан өсімдік бойлай өседі). Төбе бүршік ұрықта қалыптасады,одан болашақта өркеннің барлық мүшелері түзіледі.Төбе бүршіктен өсімдік ұзарып өседі.
* бүйір Бүршігі - сабақ бойына орналасқандар аталады. Қолтық бүршік(жанама бүршік депте атайды) жапырақ қолтығында орналасады. Өсімдіктің түріне қарай бір жапырақтың қолтығында бір немесе бірнеше бүршіктер болады.Қолтық бүршіктен жан-жаққа бұтақтар өсіп таралады.
* Қосалқы бүршіктін ерекшелігі олар өсімдіктің кез келген жерінен тамырдан,тамырсабақтан,сабақтан,жапырақтан дамиды.Көп жылдық өсімдіктерде ұсақтау қолтық бүршіктер мен қосалқы бүршіктер ашылмай тыныштық күйге өтеді.Ол '''бұйыққан бүршік''' делінеді.Бұйыққан бүршіктер тіршілік қабілетін ұзақ уақыт сақтап,өте баяу өседі.Бұйыққан бүршіктер гүлшетен,үшқат,сары қараған,ырғай,тобылғы бұталарынын басқа көп жылтық шөптесін өсімдіктерде де болады.
== Бүршіктің құрылысы ==
Бүршіктің сыртындағы қат-қабат қалың, тығыз [[қабыршақ|қабыршақтар]] өсімдік сабағының ұшар басындағы өсу нүктесін бүркеп тұрады. Ең сыртқы қабыршақтары [[қоңырқай]] түсті, одан [[шайыр]] тәріздес жабысқақ зат бөлінеді. Олар Бүршікті ыстық-суықтан, желден, [[зиянкес|зиянкестер]] мен зақымданудан қорғайды. Бүршіктер [[көктем|көктемде]] өсімдікте жиналған қоректік заттармен қоректеніп толысады да, сыртындағы қалың қабыршақтары түсіп, Бүршік ашылады (жарылады). Қабыршақтың үзіліп түскен жерінде [[сақина]] тәрізді із қалады, сол арқылы өркеннің бір жылда қаншалықты өскенін біледі.
 
Көптеген тұқымымен көбейетін өсімдіктерде бүйір Бүршікі жапырақ қолтығына орналасады, оны жанама Бүршік (одан жан-жағына бұтақтар өсіп таралады) деп атайды. Қоңыржай аймақта өсетін ағаштар мен бұталарда күзге қарай, өсімдік өркендерінің өсуі тоқталып, Бүршіктер уақытша тыныштық күйге көшеді. Бұны қыстаушы Бүршіктер, ал әрі өркен, әрі гүл шығаратын Бүршіктерді аралас Бүршіктер деп те атайды. Бүршіктердің бәрі бірдей өсіп, өркенге немесе гүлге айнала бермейді. Олардың ұзақ уақыт бойы өспей, Б. күйінде қалатын бұйыққан (ұйқыдағы) Бүршік түрі де болады. Олар бірнеше [[жыл|жылға]] дейін өсу қабілетін жоймайды (мысалы, [[қарағай|қарағайда]] – 5, [[долана|доланада]] – 25, [[емен|еменде]] – 100 жыл, т.б.). Өсімдік өркені сынып зақымданғанда, ағашты кескенде немесе [[үсік|үсікке]] шалдыққанда ғана бұйыққан Б-тер оянып, өсе бастайды. Өсімдіктердің вегетативті көбеюі кезінде Бүршіктің атқаратын рөлі зор.
 
 
[[Санат:Биология]]
[[Санат:Ботаника]]
 
<ref name = "source1">“Қазақ Энциклопедиясы”, II-том</ref>
==Пайдаланылған әдебиет==
<references/>
 
{{stub}}
{{wikify}}
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Бүршік» бетінен алынған