|
'''Явалықтар''' – Индонезиядағы[[Индонезия]]дағы ұлт. Ява аралы мен Калимантанның кейбір аудандарында шоғырланған. Малайзияда, Сингапурда, Австралияда, Жаңа Каледония мен Нидерланд елдерінде де тұрады. Жалпы саны 81 млн. адам (2007). Антропол. жағынан оңт.-азиялық өтпелі нәсілге жатады. Австронезий отбасындағы ява тілінде сөйлейді. Индонезия тілі де Я. арасында кеңінен тараған. Діні – ислам, аздап христиандар да кездеседі. Мамандар Я-дың ата-бабалары қазіргі отандарына б.з.б. 1-мыңжылдық ортасында келген, кейіннен Үндістанның мәдени ықпалына түскен деп жорамалдайды. Ұлт ретінде шоғырлану үрдісі Маджапахит империясы (1293 – 1520 ж. шамасы) тұсында жанданған. 17 ғ-дың бас кезінен Нидерландының (Голландия) отарына айналып, бірнеше ғасыр бойы үлттық езгіге ұшырады. Дәстүрлі кәсібі – егіншілік. Күріш, жүгері, кассава, батат, жер жаңғақ, бұршақ, банан, кокос, т.б. тропиктік дәнді-дақылдар егеді. Мүйізді ірі қара ұстайды, құс ш-мен айналысып, жасанды су қоймаларында балық өсіреді. Теңіз жағалауының тұрғындары ежелден балық аулаумен күнелткен. Халық арасында қолөнер (тоқымашылық, ұсталық, зергерлік, ағаш ою, т.б.) дамыған. Халық саны көп болғандықтан Я. ауылдары (десы) бір-біріне жақын орналасқан. Баспаналары каркасты-бағаналы болып келеді, оның қабырғалары өрілген бамбуктен көтерілді, екі не төрт жаққа бағытталған шатыры пальма жапырақтарымен немесе қыш тастармен жабылады. Ұлттық киімдері – каин, саронг. Ерлер күртеше, әйелдер кеудешені жауып тұратын кембен, ашық кофта киіп, иықтан түсіп тұратын орамал (сленданг), сан алуан әшекейлер тағып жүреді. Бастарына пүліштен жасалған пичи, икет (орамал түрі) киеді. Дәстүрлі тағамдары күрішке негізделген. Балықтан дайындалған тағам түрлері де көп. Я. қоғамы ұзақ уақытқа дейін вонг чилик (жұмысшылар мен шаруалар), сантри (саудагерлер мен қолөнершілер, дін тұтынушылар), прийяи (шенеуніктер, зиялылар), ндара (ақсүйектер) касталарына бөлініп келді. Туыстық қатынастары гавайлықтар мен ағылшындарға жақын. Я. бай ұлттық әдебиетін, сәулет өнерін, музыкасы мен театрын сақтап қалған.
|
