|
[[Сурет:Lightning 1.jpg|thumb|right|250px]]
''Бізді қоршаған орта'': [[Жануарлар|жан-жануарлар]] мен [[өсімдіктер]], [[Жер]] мен [[Ай]], [[Күн]] мен алыстағы жұлдыздар — осылардың барлығы да табиғат деген ауқымды ұғымды білдіреді.
Табиғат
''Адам'' - табиғаттың ажырамас бөлігі. Сондықтан халқымызда «''Жер-Ана''» деген егіз үғым қалыптаскан. Жерді өз Анасындай, Анасын Күндей қастерлеу Ата қостаған салтымыз. «Жер шоқтығы - Көкшетау», «Жер жаннаты - Жетісу» деп, бабаларымыз туған жерге, табиғатқа деген ыстық махаббатын білдірген.
Табиғатты сүю оған деген құштарлықтан , оның үйлесімділігі мен сұлулығына тәнті болудан басталады. Табиғатты сезіну арқылы адам өз табиғатынның қасиетін ұға алады , денсаулығын күшті қылып , шабытының қайнар көзін аша алады. Адам табиғатқа жақын болған сайын табиғаттың құпия сырларын ашады және танысады. Осылайша адам табиғаттың ғажайып күшін түсініп, табиғатты аялауды үйренеді. Қазіргі таңда бүкіл Әлемде адам саны көбеюде. Адамның көбеюі табиғаттың жойылуына әкеледі. Бірақ қазіргі кезде көп адамдар табиғаттың біззге екендігін түсінбейді. «Табиғат-біздің анамыз»! біз табиғатты аялауымыз керек. Табиғатты өз анамыздай қорғап, аялы алақанымызда аялауымыз керек. табиғат біздің екінші анамыз.
табиғат туралы мақал мәтелдер.
Жазғытұрымғы жел жардай атанды жығар.
Сондықтан орман-тоғайларды сақтап, қоршаған ортаның, өзен мен көлдердің ластанбауына ерекше мән берген.
***
Жаздың бір күні, қыстың мың күні.
{{начало цитаты}}
***
* «Су ішкен құдығыңа түкірме»
Нөсер алдында найзағай ойнайды.
***
* «Бұлақ көрсең, көзін аш»
Жаңбыр бір жауса,
{{конец цитаты}}
Терек екі жуады.
***
деп, жас ұрпақтың бойына табиғатты қорғаудың тәрбиесін сіңірген.
Күркіреген бұлттың жаңбыры аз.
***
Табиғатта үздіксіз өзгерістер болып жатады. Мысалы, [[Жанартау|жанартаудың]] атқылауы , найзағайдың жарқылы, судың мұзға айналуы сияқты құбылыстар табиғаттағы өзгерістерді көрсетеді.
Таулы жер бұлақсыз болмас,
Сулы жер құрақсыз болмас.
Аспан денелерінің қозғалысы, гүлдердің шешек атуы, ағаштың жайкалып өсуі, өзеннің тасуы немесе көлдердің тартылып суалуы - осылардың барлығы да қоршаған ортадағы өзгерістер.
***
Туған ай, тураған етпен тең.
[[Сурет:Sun closed by the moon.jpg|left|250px]]
***
Әлемде орын алатын сан алуан өзгерістер табиғат құбылыстары деп аталады.
Қаз келсе, жаз келер,
Қарға келсе, қатқақ келер.
Табиғат қүбылыстары бір-бірімен тығыз байланысты. Оларды физика, астрономия, [[география]], [[геология]], [[биология]], [[химия]] сияқты ғылымдар зерттейді. Әр ғылымның табиғатты зерттеуде өз мақсаты мен міндеті бар. Мысалы, физика негізінен механикалық қозғалысты, жылу, электр, жарық құбылыстарын зерттейді. Физика ғылымы зерттейтін табиғат құбылыстары '''физикалық құбылыстар''' деп аталады.
***
Су аққан жерінен айнымас.
Физика басқа да жаратылыстану ғылымдарымен өзара тығыз байланыста болады. Мәселен, географияда физика заңдарын өзендердің қалай ағатынын, желдің қалай пайда болатынын түсіндіру үшін қолданады. Сол сияқты биологияда физика заңдарын пайдаланып, хайуанаттардың қалай қозғалатынын және көру мүшелерінің қалай жұмыс жасайтынын түсіндіреді.
***
Сәуір болмай, тәуір болмас.
Сондықтан физика заңдары мен құбылыстарын ''инженерлер, конструкторлар, дәрігерлер, агрономдар, көлік жүргізушілер'' және т.б. көптеген мамандар оқып пайдаланады.
***
Үркерлі айдың бәрі қыс.
[[Сурет:Извержение вулкана.jpg|right|250px]]
***
Қыстың көзі қырау.
[[Астрономия]] ғылымы [[физика]] заңдарына сүйеніп, бақылайтын аспан денелері мен құбылыстарының табиғатын түсіндіреді. Олардың қасиеттері мен көрінісін ұғындыруға, құбылыстардың себеп-салдарын ашуға тырысады.
***
Шағала келмей жаз болмас.
Мысалы, физика мен астрономияға ортақ құбылыстар - күн мен түннің ауысуын және Күннің түтылуын қарастырайық.
Шаңқан келмей, боз болмас.
Жарық күн мен қараңғы түннің алма-кезек ауысуының себебі Жердің өз осінің төңірегінде үздіксіз айналуы болып табылады.
Жер өз осін бір [[Тәулік|тәулікте]] (''24'' сағатта) толық бір айналып шығады. Жердің айналуы барысында оның Күн сәулесі түскен беті жарық болады да, ал қарсы көлеңке бетін түн басады. Сөйтіп күн мен түн үнемі алмасып отырады.
Ертеде адамдар күн мен түннің алмасуын Жерді төңіректеп Күннің айналуынан деп қате түсіндірген. Шындығында, Жер бір жылда (365 тәулікте) Күнді бір рет айналады. Жыл мезгілдерінің ауысуы Жердің Күн төңірегіндегі қозғалысына байланысты туындайды.
Күннің түтылуы да [[табиғат құбылыстары]]ның бірі болып табылады.
Ал табиғатпен адам қатар ұғым. табиғатсыз адам , адамсыз табиғат өмір сүруі мүмкін емес. Себебі адам өз керектісін, қажеттісін табиғаттан табиғи күйінде немесе өндіріп алады. Адам табиғаттын бір бөлшегі болып табылады. Табиғатты қорғау, табиғатты сақтау болашақ жастар біздің қолда
== Дереккөздер ==
<references/>
{{Phys-stub}}
{{wikify}}
[[Санат:Физика]]
{{Link GA|en}}
| 