Уикипедия

Призма: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Тарихын шолу
← Ескірек өңдемеЖаңарақ өңдеме →
Content deleted Content added
VisualWikitext
{{Суретсіз мақала}} үлгісін аластау
Жаңа бетте: {{Қатысушы зертханасы}} <!-- БҰЛ ҚАТАРДАН КЕЙІН ЖАЗЫҢЫЗ --> Призмалар == Призмалар==...
1-жол:
{{Қатысушы зертханасы}}
[[File:Dispersive Prism Illustration.jpg|thumb|192x192px|Призманың ақ сәулені жеті түрлі түске бөліп өткізуі]]
<!-- БҰЛ ҚАТАРДАН КЕЙІН ЖАЗЫҢЫЗ -->
'''Призма'''<ref name="source1">Қазақ энциклопедиясы</ref>, оптикалық — сәуле жиілігінің белгілі бір интервалында мөлдір болатын материалдардан жасалған және жазық беттермен шектелген дене. Призма қолдану мақсатына қарай [[спектрлік призма]], [[шағылдырушы призма]] және [[поляризациялаушы призма]] болып үш топқа бөлінеді.</br>
[[Сурет:Image11220.gif|Призмалар]]
Оптикалық призма -мөлдір заттан (шыны, кварц, флюорит және баска) тұратын призма.</br>
== Призмалар==
Поляризациялық призма- сәулелер қосарланып сынатын заттардан жасалынған кұрама призма; жазық поляризацияланған жарықты алу үшін қолданылады.</br>
'''Призма''' деп әр түрлі жазықтықтарда жататын және параллель көшіргенде бір-біріне дәл келіп беттесетін екі көпбұрыштан және осы көпбұрыштардың сәйкес нүктелерін қосатын барлық кесінділерден тұратын көпжақты айтады.Көпбұрыштар-призманың табандары,ал сәйкес төбелерді қосатын кесінділер призманың бүйір қырлары деп аталады.
 
Призма геометриялы-Призманың табандары параллель жазықтықтарда жататынжатады және тең көпбұрыштардан тұратын,болады;призманың бүйір қырлары табандарынапараллель перпендикуляржәне кеністіктең денеболады.
Призманың беті табандары мен бүйір бетінен құралады.Бүйір беті параллелограмдар болып келеді.осы параллелограмдардың әрқайсысының екі қабырғасы табандарының сәйкес қабырғалары,ал қалған екеуі көршілес бүйір қырлары болып табылады.
 
Табан жазықтықтарының арақашықтығы ''призманың биіктігі'' деп аталады.Оның бір жағыны тиістіемес екі төбені қосатын кесінді призманың диагоналі деп аталады.
== Пайдаланған әдебиет==
Бүйір қырлары табандарына перпендикуляр болатын призма тік призма деп аталады.Тік призманың әрбір қыры оның биіктігі болып табылады.Ал бүйір қырлары табандарына перпендикуляр болмаса,көлбеу призмалар деп аталады.
<references/>
{{stub}}
{{wikify}}
Николь призмасы
 
Егер тік призманың табандары дұрыс көпбұрыш болса,онда ол дұрыс призма деп аталады.Дұрыс призманың мысалы ретінде табандары квадрат болатын паралипипедті алуға болады.
Николь призмасы - көпке танымал үйектік призмалардың бірі, ерекше сәулені өткізеді; исланд шпатынан жасалады; арнаулы жазық бойымен екіге бөлініп, Канада зомзамы арқылы бір-біріне қайтадан жапсырылған мөлдір түсті кальцит кристалынан тұрады. Жарық сәулесі призмаға енген уақытта бір-бірінен ажыраған екі сәулеге жіктеледі; кальцит кристалының бірінші сәулеге тиесілі сыну көрсеткіші 1,53—1,54 шамасында (бұл мөлшер канада зомзамының осы көрсеткішімен парапар), ал екінші көрсеткіші — 1,658 болғандыктан бірінші сәуле канада зомзамынан ешбір кедергісіз өтіп кетеді де, ажыраған (жекеленген) жарық сәулесін туындатады, ал екінші сәуле аталған канада зомзамынан толықтай шағылып, кері қайтады (толықтай тұтылады). Николь призмасының жарық сәулесін ажырату үстанымы осы механизмге негізделген. Ажыратқыш микроскопта екі николь призмасы орналасқан, оның біріншісін ажыратқыш, ал екіншісін анықтағыш немесе талдауыш деп атайды; бұл екі призма көмегімен ажыраған жарық сәулелерінің тербеліс жазықтығына тән бағыттар бір-біріне 90°-қа айырма берген жағдайда никольдер қиюласқан тұрде деп есептелінеді. Синонимі: николь
 
Призманың барлық бүйір жақтары аудандарының қосындысын ''призманың бүйір бетінің ауданы'' деп атайды.
[[Санат:Геометрия]]
Тік призманың бүйір бетінің ауданы табанының периметрін призманың биіктігіне,яғни бүйір қырының ұзындығына көбейткенге тең болады:
<big>'''S=a1l+a2l+....anl=pl'''<big>Ірі жазу</big></big><big>
мұндағы а1,а2,...,аn-табанындағы қырларының ұзындықтары,p-призма табанының периметрі,l-бүйір қырларының ұзындығы.
Табаны [[параллелограмм]] болатын призма паралелепипед деп аталады.
Кез-келген призманың көлемінің формуласы:
'''V=S*H'''<big>
 
Пайдаланылған әдебиеттер:Оқушы анықтамасы 2-том
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Призма» бетінен алынған