|
==Шығармалары==
<p style="text-indent: 25px;">''Арайлы көктем. А., 1975; Теңіздей соққан жел. А., 1975; Тағдыр. А., 1976; Заула тұлпар. А., 1979; Уақыт. А., 1979; Өң мен түс. А., 1980; Үш өлшем. А., 1982; Тағдыр жыры. А., 1984; Біздің ғасыр. А., 1989; Тамаша, Тамаша, Тамаша. А., 1989; Сағыныш ым - теңіз. А., 1994; Таңдамалы өлеңдер жинағы. I том. А., «Жазушы», 1992.''<ref>Қазақстан жазушылары: Анықтамалық – Алматы: “Ан Арыс” баспасы, 2009 – 480 бет. ISBN 978-601-7130-43-5</ref></p>
== Дереккөздер==
==Пайдаланған әдебиет==
<references/>
{{Bio-stub}}
[[Санат:Тұлғалар]]
[[Санат:Қазақстан жазушылары]]
Шөмішбай Сариев.
Тәңірім өзі сүйіп жаратқандай...
(Ғұлама жазушы педагог Совет Хан Ғаббасқа)
Өлеңнің өрге тартқан – таңы атқандай
Тәңірім өзі сүйіп жаратқандай,
Сұңқардың ауылында туған –Тұлпар,
Жан ағам бар – Ғаббасов Совет Хандай.
Дария толқын қуып жосты легі,
Қашанда қабыл болар – Дос тілегі.
Зайсанның жайсаң ұлы – бұл Совет Хан,
Дәрігер, Жазушылық – қос жүрегі.
Өзі ескерткіш табиғат құя салған
Алатаудың шыңындай – қиясы арман,
Бір шыңы көтерілген «Қыран қия»,
«Ананың жүрегінде» ұя салған.
Балалық кең жайлауы Өртең де өткен
Бүгін шыққан Жолаушы – ертең жеткен,
«Серпермен» Құрманғазы сезімге енсе,
Совет Хан жүрегімен –«Серперлеткен».
Қараса кең әлемге жазып көзін,
Байлық та өзің, Парасат –азық та өзің
Хирург – салқын қанды Совет Ханның
Жүрегін баурап алған – «Нәзік сезім».
Қадамын сал серідей салып кеңге
Өнер ғой танытатын адамды –Елге.
Қан жүрісін зерттесе жүрегімен,
Сол жүрекпен атанған Қаламгер де !
Бір тәңір біледі өзі жазарымның
Содан да шалқитыны – саз әнімнің,
Өмірдің қайталанбас – бір Тұлғасы
Совет Хан Ғаббасұлы – Қазағымның !
Құрметпен: 20 ақпан 2006 жыл – 14 ақпан 2009 жыл
Алматы шаһары
Совет Хан Ғаббасов
Жазушы дәрігер, фантаст, драматург,
Медицина және Педагогика ғылымдарының докторы,
Қазақстанның Еңбек сіңірген қайраткері,
КСРО денсаулық сақтау ісінің үздігі,
ЗАЙСАН ауданының құрметті азаматы,
Махамбет атындағы сыйлықтың лауреаты,
«АЛАШ ҮНІ» қоғамдық бірлестіктер одағының төрағасы,
Халықаралық М. НОСТРАДАМУС атындағы проскофиялық
Академиясының толық мүшесі – академигі,
ПРОФЕССОР.
Пір Бекет иә Бекет атаға тағзым.
КІЛТ.
Бекет атаның басына бару жайындағы ой, сонау 1993 жылы Атырауда… академик Шмит Мұсаұлы Айталиев ағамызбен бірге, «Ұлттық академияның Батыс бөлімін» ашуға келгеннен басталған еді. Неше рет жол түсетіндей жағдай болса да, ыңғайлы бір сәті түспеген болатын. Содан 1999 жылы «Ы.Алтынсарин атындағы Білім академиясында» жаңадан ашылған «Мектепке дейінгі тәрбие» ғылыми зерттеу институтына директорлыққа шақырылып, қайыра Алматыға келуге тура келген ді. Міне осынау, «Бекет атаға бару» арманы, 2011 жылы наурыздың соңына таман «Халық емшілерінің» Түркияның Анталиясында өткен «халықаралық симпозиумы» кезінде қайыра сөз болған ды. Бұған себепкер, осы сапарға Маңғыстаудан келген дәрігер хирург Жалымбетов Құдайберген бауырым еді. Тіпті Алматыға барысымен ақ көп кешікпей келетін болып уәделескенім де рас. Әйтседе, кезкелген істің сәтіне қарай орындалатыны белгілі ғой ?!..
Қызық болғанда быйылғы 2013 жылы 4 және 5-ші Шілдеде өткен «халық емшілерінің конгресінде» Құдайберген мырзамен тағы кездесіп, орындалмаған уәдеге өзінің назын білдірген бауырыма, келесі күні Ақтауға 31-ші Шілдеге ұшаққа билет алғанымды айттым. Ол шынайы қуанышын білдіріп, оншақты күн Москвада болып, Ақтаудан өзі қарсы алатынын айтты. Шілденің 18-де Жаңаөзеннен телефон шалған Құдайберген, өзінің жекеменшік Емханасы мен Клиникасында жұмыстарын бастап кеткенін айтты. Алматыдан кетерінде «Ұрпақ тәрбиесінің жаңа ілімі» атты менің кітабымның он бес данасын ала кетіпті. Бұдан кейінде бірнеше рет телефон арқылы хабарласып тұрды. Соңғы рет хабарласқанымызда, мен 31-ші Шілде сағат 11,30 да Ақтаудың аэропортына қонатынымды айтып, ол қарсы алатын болып уәделестік. Зымыраған уақыт шіркінде кідіріс жоқ қой. Осылайша быйыл ғана сәті түскен, әулиелігі мен парасаты мол «Бекет атаға тағзым» етпек сапарым басталып та кетті...
Оғыландыда – хирург Жалымбетов Құдайберген, проф.Совет Хан Ғаббасов.
ЖАҢАӨЗЕНГЕ ЖОЛ...
Ұшағымыз белгіленген уақытынан кешікпей Ақтауға келіп қонды. Құдайберген жанындағы жүргізушісі Қуатпен жайраңдай жадырап қарсы алды. Олардың Ақтаудағы бір мейрамханадан түстенейік дегендерін құптамадым. Өйткені, Ақтау уақыты бойынша түс мезгілі болмаған еді. Содан бірден тартып, Жаңаөзен қаласына жүріп кеттік. Өзінің ұланқайыр даласына үйренген Қазақ үшін, Жаңаөзенге жетер 160 шақырым иек астындағы жер сияқты болатын. Алматы мен Ақтаудың уақыт айырмашылығы бір сағат екен. Жол бойы әңгімемен еліткен біздер, Жаңаөзенге қалай жетіп қалғанымызды байқамай да қалдық. Тіпті, Маңғыстаудың жалын атып тұратын ыстығыда сезілген жоқ. Шеті мен шегі көрінбейтін сары далада таспадай тартылған асфальт жол тақтайдай теп тегіс екен. Қуат та машинасын шебер айдап келеді. Жаңаөзенге жақындап қалғанда, мынау жатқан ұшы қыйры жоқ сардаланы қызықтап, естелік үшін суретке түстік...
Профессор Совет-Хан Ғаббасов пен дәрігер хирург Құдайберген Жалымбетов.
Көтеріңкі көңілмен, осылайша үйгеде жеттік. Алдымыздан қарсы алған Құдайбергеннің бәйбішесі Мыңболды да туған ағасы келгендей шат шадыман. Мыңболдының Ұлан ауданында туған Найманның қызы екенін білетінмін. Дереу шешініп жуындық та, дайын тұрған дастарханның басына жайғастық. Үйдегі адамдармен таныса келе, Ақтөбеден келгендеріне екі үш күн болған жалғыз ұлдары Саматтың келіншегі Гүлнұр мен екі бірдей немерелері – Нұртас пен Ерасылдың бетерінен сүйдім. Олар бес пен жеті жасар балалар екен. Олардың тұрмыстағы екі қыздары Айгүл мен Нұргүл, Алматы мен Өскеменде тұратынын айтты. Осылайша танысу да, туысу да жалғасып жатты. Мыңболдының өзі де дәрігер терапев ретінде өздерінің клиникаларында істейтін көрінеді. Поликлиникалары мен клиникалары бірі мен бірі жалғастыра салынып, үйлерімен іргелес орналасыпты. Асықпай ас пен шайымызды ішіп, үйден алып келген сәлем сауқаттарымды табыстап, естелік үшін суретке түстік. Бейне өмір бойы білетін туыстарша әңгімеміз жарасып жүре берді. Халқымыздың айтатын : « Адам – сөйлескен ше, жылқы – кісінескен ше, дейтіні қандай дәл айтылған сөз десеңіз ші ?!.. Ұзақ жылдар көріспеген туыстардай мәз мәйрам болып, тіпті жол жүріп келгеніміз де білінбей кетті. Ендігі мәселе келген мақсаттарды асықпай, жайымен тындыру еді. Сәл бой жазып демалған соң, жұмыс орындарымен таныспақпын...
Мыңболды, Совет Хан, Құдайберген, Гүлнұр.
Түстеңкейін Емханадағы барлық кабинеттерді аралап танысқанда анық байқалғаны, олардың өз саласына орай қажетті құралдармен жабдықталғаны бірден байқалып тұр. Тіпті қайбір бүгінгі күннің аппараттарымен танысып, таңырқағанымды несіне жасырайын. Ресми емдеу тәсілдері мен дәстүрлі емшіліктің үндескенін, осы Құдайбергеннің ауруханасынан көргенімді қуана айтып отырмын. Өйткені, егемендігімізді алған 22-жылда, өзалдына құрылған «Халық емшілерінің орталығы» бүгінге дейін ресіми емдеу саласымен үндесе алмай отырғаны белгілі. Мұнда «ине» және «сүлікпен» емдеу аса жоғарғы деңгейде пайдаланылады екен. Тіпті, алғаш рет «сүлікпен» емделгендегі әсерім ерекше болды. Адам ағзасына «сүлік» он бес түрлі ферментін жіберетінін анық сезіндім. Сан сала физиоаппараттар жұмыс істеп тұр. Жаңаөзен халқының көпшілігі осы жерден ем алғанды қалайтын көрінеді. Ал бірнеше палаталарда клиникалық ем қабылдап жатқандармен сөйлесіп, ризашылықпен айтқан пікірлерін де естідім. Аурулардың қажетіне орай пайдаланатын «саунаның» да істеп тұрғаны, мынау «жекеменшік клиниканың» ерекше күтімділігін аңғартқандай болды. Осылайша екі сағаттан аса танысып шыққан соң, Құдайбергеннің кабинетіне келдік. Біраз отырып пікір алмастық. Осы кезде арнайы менімен танысып сәлемдесуге, Жаңаөзендегі ардагерлер кеңесінің Төрағасы Асылбек Айдаров пен оның орынбасары Тыныштық Базарбаев ақсақалдардың келгені ғажап болды. Олармен әңгіме үстінде, «Бекет атаны зираттап» арнайы келгенімді айттым. Екеуі де «теледидардан» менің әңгімелерімді жиі тыңдайтындықтарын айтып, өздерін қызықтыратын көптеген сұрақтар да қойды. Әңгіме өте қызықты жүріп жатыр...
Тыныштық Б., Совет Хан Ғ., Құдайберген Ж., Асылбек А.
Әңгіменің қызықты болғаны сонша, тіпті үйге келіп дастархан басында жалғастырып кеш марқайттық. Құдайберген бауырым мені, «Ақсарай» қонақ үйінің люксіне орналастырып, алаңдамай дем алуымды сұрады. Келген күнгі отырыс осылай аяқталып, ертең ертелетіп Бекет атаға сапарламақпыз. Оғыланды бұл жерден 180 шақырымдай көрінеді...
ОҒЫЛАНДЫҒА САПАР.
Бүгін 1-ші Тамыз. Мені сағат 10-да «Ақсарай» қонақ үйінен алып, бірден Оғыландыға жолға шықтық. «Джип» машинасында жүргізуші Орақ және «туып өскен Үстіртін өзі таныстырмақшы» болған, ардагерлер алқасының төрағасы Асылбек ақсақал және мені алақанына салып әлпештеп жүрген Құдайберген мырза бар. Жалпы Маңғыстауға келгеннен бері қоңыр салқын самалымен желпіп тұрған Күн де ыстық емес. Біздер Жаңаөзеннен шығысымен, Ақтау жолын біраз жүргеннен кейін, түстік беттегі арнайы орнатылған сымбатты белгіге тоқтадық. Бәрімізде машинадан түсіп ескерткіш белгінің жанына келдік. Көңілді дауыспен сөзін бастаған Асылбек ақсақал :
- Сәке ғұлама, мынау бұрылған жолды «Ата жолы» деп атайды. Осыдан 30-35 шықырымдай жерде «Шопан ата әулие» жатыр. Алдымен сонда соғып зираттаймыз, деді. Әңгімені ұқыпты тыңдаған мен :
- Иә ә, Асеке бүгінгі жолбасшымыз өзіңізсіз, Сіздің басшылығыңызда боламыз, деп, өзара әңгімелесіп суретке түстікте, сапарымызды ары қарай жалғастыра бердік.
Әңгіме жол қысқартады дегендей, лезде «Шопан атаның» басына да жеттік.
Құдайберген, Совет Хан, Асылбек.
Бірер сағаттай аралап асықпай таныстық. Біраз жыл бұрын Президентіміз Нұрсұлтан да келіпті. Содан кейін осындай құрылыстар салынып, жол төселіп жайлы жағдайға келіпті. Біраз жүріп аралап келген біздерді, арнайы бөлмеге дастархан жайып құрметтерін көрсетті. Құран оқып, ас қайырысымен ақ сапарымызды жалғастырдық. Айнала ақ боры жарқыраған кең дала, уақыт түскі бір жарымнан асып барады екен. Құдайберген мен Орақ құрдас болғандықтан, олардың әзіл қалжыңдарына рахаттана күліп, көңілді күймен зулап ақ келеміз. Арнайы төселген жол да жаман емес. Әлденуақытта Асекең Үстірттің басталғанын айтып, таңғажайып көріністерге қызыға көз тастап келеміз. Шынында да Қазақтың кеңбайтақ даласынан, мұндай ерекше көріністерді алғаш көріп отырғанымды айтып, суретке түсіруге машинамызды тоқтатып, жол жағасындағы жазықтау жерге түстік. Үстірт деген – көлемі 100 мың шаршы метрдей жерді қамтып жатқан дөңес алқап. Бұрын миллиондаған жылдар бұрын Торғай ойпаты арқылы Солтүстік мұзды мұхитқа құйған ұлы Сармат теңізінің табаны болған. Қазіргі кезде Үстірт – Каспий теңізінен 200 метр биіктікте жатқан шөл дала. Мен мынау көріністерді тамашалап риза күйге бөлендім.
Асылбек ақсақал, Совет Хан ғұлама, Құдайберген мырза.
Шындығында да жүрісіміз сондай жеңіл, көп ұзамай ақ Оғыландыға да жеттік. «Бекет атаның» өсиеті бойынша, әуелі «Оғыланды атаға» тоқтап, басына барып «құран оқу» шарт екен. Бізде осы тапсырысты орындадық. Содан кейін ғана «Бекет атаның» басына келдік. Міне осы арада «Пір Бекет әулиенің» өмір жолынан аз кем сөз еткенді жөн көрдім. Өйткені, бұл адамның «ғайыптық қасиеттерімен» қоса, ерекше «білімдар ғұламалығы» сәтті
үндескен «сопылығыменде» дараланады. Соңғы жылдарда «Бекет ата» жайында жазылған кітаптар да, мақалалар да өте көп екен. Маған сыйлаған «Бекет ата» атты (2009ж.) өте үлкен де, әдемі етіп шығарылған кітапта, солардың біразы жыйнақталыпты. Осындағы Базарбай Әбдірахман жазбасынан үзінді бермекпін :
- « Ел аузындағы әңгімеге жүгінсек, Бекет атаның батырлығы әкесінің
нағашысы Тама Есет батырдан дарып, көріпкелдігі мен әулиелігі шешесінің әкесі, өзінің нағашы атасы Назарқожадан ауған дейді. Кәрі нағашысы Тама Есет Көкіұлы ( 1667 ж. 1766 ж.) қалмақтарға қарсы соғыстарда елге танылып, батыр атанған. Өз нағашысы Назарқожа ХУІІ ғасырдың аяғы – ХУІІІ ғасырдың басындағы дін таратушы тұлғалардың бірі. Бекет Атаның әкесі Мырзағұл, анасы Жәния, атасы Жаналы, ұлы Тоғай – Ақмешітте жерленген.
Бала Бекет алғашқы исламдық сауатын ауылдағы молдадан алады. Жасы он төртке толғанда, ауыл ақсақалдарының батасын алып, Хиуаға аттанады. Хиуадағы Шерғазы хан медресесінде Бақыржан Пірден дәріс алып, ауылға 21 жасында оралады. Хиуадағы Шерғазы медресесін Бекет Атамызбен тұстас түрікмен халқының атақты ақыны Мақтымқұлы Пырағы ( 1733 ж. – 1793 ж. ), соңынан қарақалпақтың дүлдүл ақыны Әжінияз Қосыбайұлы ( 1824 ж. – 1878 ж. ) бітірген. Олардың бітіргендері туралы медреседегі тақта таста да жазылған...
Асылбек – Совет Хан Құдайберген.
Бекет Атаға кіреберіс қақпасы.
Бекет ата елге келісімен ислам дінін уағыздап ұстаздық жұмыстарына кіріседі. Өмірінің аяғына дейін шәкірт оқытып, бес мешіт салады. Соның төртеуі – тау жынысын үңгіп жасалған ғимараттар.Олар бүгінге дейін сақталып, Орта Азиядағы озық мәдени архитектуралық құрылыстар қатарында аталып, Қазақстан елінің алтын қорына еніп отыр. Бекет Ата шәкірттеріне - ислам дінін, математика, физика, астрономия - пәндерінен дәріс берумен қатар, халықтық медицинаның қыруар сырларын да үйретті деуге негіз мол. Бекет ата 1813 жылы Пайғамбар жасында (63) дүние салып, өзінің ең соңғы тұрағы – Оғыландыдағы жерасты мешітіне жерленеді »...
*Пір Бекет атаның Ел аузындағы ғайыптық қасиеттері ;
* Ұстазы Бақыржан қажы, шәкірттерін тылсым қасиетпен тексеру үшін, «Аса таяғын» шаңарақтан асыра лақтырып, кім тауып әкелсе таяқ соныкі деген де, тұра жүгірген балаларға ермей орнында қалған Бекет ата ұстазының сұрағына – аса таяқ жақында емес, Сіздің батаңызды алып іздеуге шықпақпын деуі, алғашқы танылған «ғайыптық» қасиеті болатын. «Аса таяқты» Бект ата қырық күн жол жүріп келіп, осы ОҒЫЛАНДЫДАН табады...;
* Үнемі «Аққу болып ұшу» арқылы, Хиуадағы қасиетті медресесіне анда санда барып таң намазын оқып қайтуды қадетіне айналдырыпты;
* «Иә ә, Пір Бекет» деп сыйынған жанға жәрдемін аямаған, оның мысалы ; үстінде бесіктегі баламен құздан ұшқан түйені арқасына тосып алғаны, оған сеніңкіремеген құрдасына, арқасында табы қалған түйенің табан ізін көрсетуі ;
*- Қаптаған қалың жауды «елес арқылы есінен айырып», өзінен өзі тым тырақай болып қашуы ;
* Алланың құдіретімен, не бір күрделі де ауыр ауруларға шипа беріп, құлан таза жазылып кетулеріне көмектесу ;
*- Адасқанға – жол, алжасқанға – ақыл беру арқылы, өмір бойы Елге тигізген еңбегінде есеп жоқ ;
*- «Елім деп – еңіреп, жұртым деп – жұлқынып өткен Батыр да, табиғаттың жұмбақ сырларын терең түсінген Ғұлама да, көмейінен маржан төгілген Шешен де, Халқының қасиетіне орай басқара білген Көсем де»… болып өткен қасиеті мол, қадыры үлкен Бекет атаға тағзым ету бар Қазақтың парызы.
*- Өз басымнан өткен бір құбылысты айта кеткен жөн сияқты. Өткен айда ғана Зайсан өңіріндегі Шілікті алқабындағы «САҚ ПАТШАСЫНЫҢ» сүйегін он жылдан соң қайыра жерлеп, қайтып келе жатқанда көрінген «үш ғайыптық құбылыстың» біреуі, алдымнан «жалғыз Аққу» болып ұшқан да… осы Бекет атам екен ғой. Көп жылдар бойы армандап жүрген сапарымның жеңіл де оңтайлы орындалуына ризамын…
Айта берсе Пір Бекет атамның «пайғамбар жасына келіп» өткен өмірінде, не бір ғажайыптар мен ғылымый негіздері айпарадай ашылған құбылыстар көп ақ. Мұның сыры мен шынын ашатын, «Ұрпақ тәрбиесінің жаңа ілімімен» дүниеге келіп жатқан Сәбилер, бұрынғы «тән құмарлығынан» арылып, жаңаша «жан құмарлығына» ауысқан «алтыншы рассаның» азаматтарының игіліктеріне айналарына сенімім мол. Халқымызды Алла осған жеткізсін…
БЕКЕТ АТА ҚАЖЫЛЫҒЫ...
Мен бұл сапарымды қажылыққа бағаладым. Өз уақытында Мұхаммед пайғамбардың заманында ақ Түркістан – кіші Мекке аталынғандықтан, Халық аузында ; « Мәдинада – Мұхаммед, Түркістан да – Қожа Ахмет, Маңғыстау да – Пір Бекет» дейтін сөздер бекер айтылмаған ғой. Біздің тұңғыш Президентіміз Нұрсұлтан Әбішұлы да, Бекет атаның басында бірнеше рет болған екен. Мынау көз тояттайтын ғимараттардың барлығыныңда сәнді болып салынуына себепкер болғаны анық. Зират етіп келушілердің молдығына орай, оларға қажет күллі жағдайлар жасалыныпты. Тіпті, жатар орындарына дейін ескерілген. Төменде тау етегінде салынған, Бекет ата жатқан мешіт екі шақырымдай қашықтықта көрінеді. Зираттаушылар, тек жаяаулатып жетеді. Барып келуіне 2-3 сағаттай уақыт кетеді. Оғыланды тауының төбесінен төмен түсіп, қайтқанда қиялай жүріп жоғары көтерілмек. Бұрынғы соқпақ жолға, әдемі баспалдақтар төселіп, әр 150-200 метр жерге дем алатын шатырлы орындар жасалыныпты. Міне, біздер де жайлап, Бекет атаның басына қарай артқы қақпадан шығып төмендеудеміз...
Төменге түсер қақпа. Асылбек – Совет Хан – Орақ.
Екі адам қатар жүретіндей етіп салынған баспалдақтың үстімен өте сақтықпен, абайлап жүрмесе болмайтын тәрізді. Сондықтан әр қадамыңды аңдый басып, төмен қараған күйі жүрген жөн. Айналаңды қызықтап қарағың келсе, тоқтап тұрып қараған дұрыс. Бастабындағы бір жарым шақырымдай жолы, тік қабақтау екен. Жер астынан шығып жатқан қос бұлақтың айналасы жазықталып, өскен Жыңғыл мен Қамыс пен Жантақты шөптермен көгалды көрінеді. Осы жерге аумақты етіп Лапас та салып қойыпты. Жағалай қойған скамейкаларда, адамдар кең жайғасып суларын ішіп жатыр. Біздерде кеп бұлақ суының дәмін татып, біреуінің тұщщы, екіншісінің кермектеу екенін аңғардық.
Оғыландының бөктері.
Бұлақтардың жағасы.
Су ішіп демімізді алғаннан кейін, Бекет атаның басына келіп, тағзым етумен қоса құран бағыштадық. Басындағы басқарып жүрген жас бала, әулие жайында ештеме де білмейді екен. Бұл шырақшылар тарапынан аса үлкен кемшілік. Тіпті, құранның өзінде дұрыстап оқый алмай отыр. Мұнда да садақаға ерекше көңіл бөлініп, ақша жыйнауға құмарлық байқалады. Тау қойнауынан үңгіп жасалған, Мешіттің үш бөлмесінеде кіріп, Бекет атаның сүйегі жатқан жерге жайғастық...
Құдайберген мырза – Совет Хан ғұлама, Асылбек ақсақал.
Армандап келген көңіл күй, бір ғажайып толқыныстарға бөленді. Мана біздерді бұлақ басынан, Бекет атаның мешітіне дейін шығарып салған арқардың аналығы қозысымен, қайтар жолда да бұлақ басына қайыра жеткізіп салды. Суретке түсірмек болғандардан үріккен сыңаймен, олар бөктерге қарай жөнкіле жөнелді. Біздер қол бұлғап хоштасқандай болдық. Енді ақырын жәй демала жүріп, өрлей басып жоғарлай бастадық. Мен қасымдағы азаматтарға :
- Осыншама биік, Оғыландының етегінен барып мешіт салған, Пір Бекеттің
мақсаты не болды екен ? Осынау, таңғажайып көріністердің сыры мен жұмбақтығы неде ? Анықтап айтқанда, «Бекет ата жұмбағы қандай ?.. » – деген сауалдарды, қайта қайта қойсам да... жауап алалмадым. Тек, олардың уәжі, дәл осы алқаптағы « жер энергетикасының » молдығы жөнінде әңгімеледі.
Мені әсіресе, жоғары көтеріліп келе жатқандағы әр тамшы терден де, баспалдақ сайын терең тыныстаудағы ниеттен те, жаңағы өзім қойған сауалдар көкейде тұрды. Әр қадам биіктеген сайын, артыма қарап ойланумен келемін. Сөйтіп, Оғыланды тауының басына шығып, терімді сүртіп тағыда төмен қарағанда, өзіме өзім сөйлегендей; Мен бүгін, өмірімде тұңғыш рет «салауатты қажылық» жасадым ау ?! Сірә, «қажылықтың сыры» пайғамбарға жасалынатын парыз болса керек, ендеше Бекет атаның әулиелігі пайғамбарлыққа таяау болса керек, – деп, өзімше түйген түсінігімді айттым. Өзара бұл жайында, бір сыдырғы әңгіме де өрбіді. Осылайша қажылықтан келген бойда, біздерге әзірлеп қойған дастарханнан дәм татып қайыра жолға шықтық. Әулиенің басына түнемекші адамдардың қарасы мол. Қайтар жолда да, қайта қайта машинадан түсіп, Үстірттің өзіне тән ерекшеліктері мен қасиеттерін тамашалаумен болдық. Тіпті, еш шаршап шалдықпай ақ, армандап келген мақсатыма жеткендей болдым. Үйге келісімен Мыңболды қарындасым әзірлеп қойған, қызыл балықтың сорпасына қанып, кеш марқайта «Ақсарай» атты қонақ үйдегі салқын бөлмеме дамылдауға жеттім...
ОҚУШЫЛАР САРАЙЫНДА...
Біздерді сағат 15-ке таман, Сарай алдына жыйналған Ақсақалдар тосып алды. Көптен көріспеген туыстарша сәлемдесіп жатырмыз. Көпшілігі мені телеканалдардан тыңдайтындықтарын айтып, қайсыбірі повест романдарымды оқығандарын да білдірді. Мұның өзі шынында да, сағынысып табысқандай сыйпат танытты. Жаңаөзен қаласының мәслиқат хатшысы Сақи мырза : Жазғы демалыстың ең бір қаурыт кезі ғой, деп адамдардың жыйналуына алаңдады. Уақыт болысымен ішке кірсек, айдаладай үлкен залда адамдар да жыйналып қалыпты. Сақана төріне – мәслиқат хатшысы Сақи, құрметті қонақ Совет Хан, ардагерлер төрағасы Асылбек – үшеуміз келіп тізе бүктік. Кездесуді бірден ашқан Асылбек ақсақал, мінберге шығып жұртты қысқаша ғана менің өмірбаяныммен таныстырды да, сөз кезегін маған берді.
Мінберде – проф. Совет Хан Ғаббасов.
Мен сөзімді барынша қысқаша құруға тырысып :
- Армысыздар аяаулы азаматтар ?! Жыйналғандардың көпшілігі жастар
екен, жеткіншектерім мен келешектерім, аймақтарыңа дәм тартып келіп тұрмын. (ду қолшапалақтанды) Ең негізгі мақсатым, Пір Бекет атамызға тағзым ете келдім. Екіншісі, сәті түссе өздеріңмен дидарласу болатын. Себебі, мен «Ұрпақ тәрбиесінің жаңа ілімін» ұсынған ғалым жазушымын. Бүгінгі таңда адамзат қауымы, тек қана «Тән тәрбиесіне» таңылып аса қатты азып отыр. Адамдағы «Жан» мен «Рухтың» тәрбиесі түгіл, оның не екенін де түсінбейді. Алланың рахымымен, «Тәннің 12 мүшесі» сияқты «Жанның да 12 мүшесі» бар екені анықталды. Оны «жанның 12 арнасы» атандырдым. Адамның мәні Жанында болғандықтан, бүгінге дейінгі Педагогикада жоқ, оның екі сатылы Методологиясы мен екі Жүйесі және Жеті түрлі Негіздері бары анықталды.
Залда.
Қысқаша ғана айтасам Жанның он ек арнасы – Түйсік, Ұят, Сүю, Мінез, Зерде, Табиғи қабылет, Жігер және Ішкі бес сезім болып аталынады. Міне осынау Жанның 12-арнасы түгелімен адамдарда жабылуға жақын. Біздің ұсынып отырған іліміміз осыларды ашудың технологиясын береді. Осылайша түсіндіре келіп, қысқаша ғана Жеті түрлі Негіздердің тәрбиесіне тоқталдым. Мәселен : 1.Семья құруға дайындық және ұрық тазалығы; 2. Ана құрсағындағы тәрбие ;
(Жанның арналары тек ана құрсағында ғана ашылады да санаға бағынбайды)
3. Нәресте кезеңі; 4. Балбөбек кезеңі; 5. Сәбилік кезеңі; 6. Балиғат кезеңі; 7. Кәмілеттік кезеңі – деп әрқайсысына қысқаша тоқталып, қолымдағы «Ұрпақ тәрбиесінің жаңа ілімі» атты кітабымды көрсетіп, осыдан өздерінің танысуларын сұрап сөзімді аяқтадым. Қалың жұрттың көзінше Құдайберген мен Мыңболды дәрігерлердің, қызыметтерінің бүкіл республика көлеміндегі ерекшеліктеріне тоқталып, Құдайбергеннің иығына шапан жаптым. Үстіміздегі Ораза айы болғандықтан алып келген Ақ таспиықты Буклетіммен Сақиға, Қаракөк таспиықты Тыныштыққа тапсырдым да, Құдайбергеннің маған кигізген Ақ шапанын Асылбек ақсақалдың иығына жауып, кездесу рәсімін аяқтағандай болдым. Әр әрекетеріме дуылдатып қол соққан залдың қуанышында шек жоқ. Ақсақалдардың көпшілігі саханаға шығып пікірлерін білдірді. Соңында жыйынды қортындылаған Сақидың сөзі мазмұнды болды. Барлығыда осы күзден бастап «ұрпақ тәрбиесін» қолға алатындарын айтты. Алма кезек жыйналған жұрт, топ топ болып менімен суретке түсіп, көңілдері көлдей болып тарасып жатты. Ақсақалдар да қайта қайта қол алысып сауласумен болды.
Дәрігер Құдайберген, профессор Совет Хан, ақсақал Асылбек, Хатшы Сақи.
АДАЙ АТА – ЕСКЕРТКІШІНДЕ...
Бүгін 3 ші Тамыз. Ертелете жолға шықтық. Барар жеріміз Жетібай мен Шетпені басып, Қаратаудың шынар басына тұрғызылған Адай ата мұрағаты болатын. Бұл жол бұрынғылардан әлдеқайда шалғайлау екен. Бірақ күн қоңыр салқын болып тұр. Жолдың жақсылығымен зуладық та отырдық. Жолай тоқтап шұбат сатушылардан таңдап та талдап сусындаумен келеміз. Сондықтан түс ауып кетседе тамақ іздер емеспіз. Шетпеден өтісімен, Қаратауды сағалап жортып келеміз. Мұнарлата алыстан «Отпан таудағы Адай ата» мұрағаты да көріне бастады. Жолай бірнеше қайтара суретке де түсіп жатырмыз ау ?! Мұрағаттың тұрған жері өте сәтті таңдалғандығы бірден байқалып тұр. Ішке кірісімен мұрағат басшысы Сармысов Сағынғали інішегіміз мені таныйтынын айтып, аса үлкен ілтипат көрсетумен болды. Бүкіл залдарды аралап шыққан сәтте, Маңғыстаудың атақты ақыны Сабыр Адай ініміздің жолығуы бір ғанибет болды. Оның бүкіл республикаға таралып кеткен ; «Әр Қазақ – менің жалғызым» деген сөзі, ұранды Рухтай еді. Бізбен бірге жүруін сұраған маған : Аға рахмет ! Шіркін ай десеңіз ші ?! Әттең «Шопан атаға» алып бара жатқан адамдарым бар, деп қыймай қоштасқанына жүрегім елжіреп кетті. Сағынғалидың өтініші бойынша, «Тұлғалар пікірі» деген журналға өз ойларымды жазып қалдырдым. Содан машинамен Отпан таудың басына шықтық. Ол жердегі «ұран от» ескерткішіне тағзым етіп, «Ақсарайдың» ішін аралап көрдік. Әсіресе алып тұлғасымен көзге оттай басылатын «Көкбөрінің» тұрысы қатты әсер етті. «Адай Ата кесенесі» мен «Аналар құлпытасы» да жарасып тұр. Барлық жерлерде суретке түсіп, мәре сәре болып жүрміз. Адамға ерекше РУХ беретін мұражай екен.Осы үшін Маңғыстау Еліне шын жүрегімнен алғыс айтамын...
Осынау тіршілікте, қандай керемет пен қызықтың да тәмәмдалар мезгілі бар. «Адай ата – Отпан тау» мұрағатымен де хош айтысып, қыймай қыймай аттанып барамыз. Мана келген даланы қайыра қызықтап, ерекше көңіл күймен қайтып келе жатырмыз. Ендігі мақсат Жаңаөзендегі мешіт имамы Бекеннің шақыруымен, бүгінгі «Қыдыр түнімен» дидарласуға үлгіруіміз керек. Жаздың ұзақ күні бәрінеде үлгіруге мұрсат берердей. Тіпті, үйге жетіп Мыңболдының шайын ішіп, аздап демімізді де алдық. Сөйтіп, кешке қарай мешіттегі «қыдыр түніне» келдік.
ДӨҢГЕЛЕК СТОЛ...
Тамыздың 4-тінде «сүлікпен» ем қабылдадым. Дүйсенбі күні (5.08.2013ж) екі кездесу бар. Тәңертеңгі сағат 11-де №6 мектепте жастармен «дөңгелек стол» өтпекші. Ұйымдастырушысы Жаңаөзен қалалық жастар орталығының директоры Орынбасаров Орынбек баламыздың өтінішімен. Екіншісі – «жыраулар тобы» жетекшісі Мақсат бауырымыз еді.
Жастар жақсы жыйналып, уақытымен тосып отыр екен. Бірден әңгіме басталып кетті. Бұл жолы да жастардың тілегі бойынша, «ұрпақ тәрбиесі» сөз болды. Сұрақтардың көп болуымен қоса, аздаған пікірлер де білдірілді. Қалалық «ішкі саясат» бөлімінің меңгерушісі Ғансұлу қарындасым, сөзін менің «Қыран қия» әңгімелер жинағы мен «Ана жүрегі» атты повесттерді оқығанын айтып, жастарды елең еткізді. Біраз қаладағы жастар мәселесінің де бар екеніне тоқталды. Әсіресе, «сақалдылар тобының» ұлттық құндылықтар мен қазақтың дәстүр салтына жат әрекеттерімен жайсыздықтар тудырып жүргенін айтты. Оларға «үйлену тойындағы» дәстүрлі тәлімдер де, «өлік шығарудағы» ғасырлар бойы қалыптасқан салт саналар да жат сияқты. Сонда бұлардың ұлттық санасы мен азаматтық парасаттарының өзгеруі, халықтың келешегі үшін сырттан жұққан ауру екенін айтты...
Бұл жайында маған «Президент және Халық» газетінің Маңғыстаудағы меншікті тілшісі Маусымжан Байғұлқызы да, арнайы келіп сұхбаттасқанда айтып, мұңын шаққандай болып еді. Осының бәріде сол, көптен айтылып жүрген, «ұлттық идеологиясыз мемлекет, мұхит үстіндегі ескексіз қайық» екенінің бір көрінісі ғана екені сөзсіз. Тәуелсіздіктің тәлтіреген кемшіліктерінің бірі мен бірегейі десе болады...
Дөңгелек стол.
Жастармен болған әңгіме сұхбат түсіністікпен өрбіп, ұғынысқан көңіл күймен тарасқандай болдық. Олар естелік үшін суретке де түсіп жатты...
Түстеңкейін Мақсат бастаған «жыраулар тобы» қонақ үйі «Ақсарайға» келді.
Жыраулар тобы.
Жыраулардың ең үлкен уайымы, жыраулық дәстүрдің тәрбиеге пайдаланылмауының себебін сұрайды. Бұл мәселеде әрқайсысы өздерінің пікірлерін жеткізді. Мен де өз ойымды білдіре келіп, толып жатқан қоғамдық ұйымдардың бірігіп, бірлесе жұмыс істеулері жайында сөз қозғалды. Осы тұста әңгімеге араласқан Құдайберген «ұрпақ тәрбиесінің» кітбын алдырып, әкімшілікпен, ардагарлер алқасымен біріге отырып, мектеп пен колледждерде факультатив сабақтары жүргізілмекші екенін айтты. Осы топқа сендер де қосылуға болады дегеніне қуанысып қалды. Осылайша пікір соңы, бір түйінге келгендей болды.Содан кейін, Жыраулар әрқайсысы өз толғауларын орындап, бірсыпыра отырып әнге басты. Мұның өзі де, аса бір көркем отырыстай болып, жарасымды да жайлы әсермен тарасқан едік...
ТЕҢІЗ ЖАҒАСЫНДА...
Тамыздың 6-сы күні түстенкейін «Кендірлі» санаториясына «екі күндік жолдамамен» демалуға келдік. Бірден дайын тұрған жайлы бөлмелерге орналастық та, жағажайға баруға дайындалдық. Теңіз беті аз кем толқынданып жатыр екен. Жағадағы құмның ерекшелігі соншама, күлдей ұсақтығымен қоса минералды кристалдарға ұқсайды. Адамның денесіне ерекше жақсы әсері бар. Теңіздің суы да жып жылы және астындағы құмы да жағадағыдай жайлы екен. Теңіз жағасындағы уақыт, тіпті жылдам өтіп кеткендей болды. Кешкілік мерзімді серуендеумен өткіздік. Бұл демалыс орнының иесі «Қазмұнайгаз» екен. Жағалауда ерекше салтанатпен салынған Президентіміз Нұрсұлтан Әбішұлының екі этажды үйі тұр. Көзкөрім жерде, Теңіз үстіндегі аралда орналасқан, оның резиденциясы да бар. Ертеңінде күні кешке дейін еркін қыдырып, кешке қарай саунасына да түстік. Шіркін теңіз жағасындағы демалысқа не жетсін...
Жағалауда
Каспий теңізі.
Бүгін түске дейін Теңізге соңғы рет түсіп, түстеңкейін үйге қайтпақпыз. Жалпы Жаңаөзенге келіп, Бекет атаның басына барып келгеннен кейін, үш күн бойы үнемі түн мезгілінде селде те жауын жауып тұрды. Соңғы күні, тіпті көшенің бойлары өзен болып кетті. Екі ай бойы жауын көрмеген Жаңаөзендіктердің қуаныштарында шек жоқ. Құдайберген мен Қуат маған Бекет ата Сіз үшін жаудырып тұр. Мұндай мейірім өте сирек болатынын айтумен болды. Расында да 9-шы Тамыз күні қайту сапарымен Ақтауға бет алғанда, жолдың екі жағалаулары суға толып көлшік болып кетіпті. Ақтауға сағат 11-лерде жетіп, бір сағаттай қаланың теңіз жағалауын аралап, аэропортқа да келдік. Біздер келсек билетті тіркеу басталып кетіпті. Кедергісіз жылдам өтіп, ұшаққа отырар жерде жылы қошасып, шығарып салушыларды қайтарып жібердім. Көп ұзамай ұшаққа да отырдық. Алматыға жарты сағаттай ерте келіп қондық. Кеше Әз Дананың телефонмен айтқанындай, Шешесі екеуі қарсы алып тұр. Дайын тұрған машинамен үйге жетіп, мәре сәре болдық та қалдық. Оның үстіне сол күні, Әз Дананың Мәскеудегі «Жоғарғы экономика мектебі мен ұлттық ғылыми зерттеу универстетіндегі» магистратураға түскен бұйрығы да шығып, соншама бір мейірімі мен рахыманға толы күн болды. Әз Дана оқуына жүруге әзірленуде. Осылайша, аспаннан рақым жауған күндерді басымыздан кешіріп жатқандай сезімдеміз...
Алматы – Ақтау – Жаңаөзен – Ақтау – Алматы.
31. 07. 2013ж. – 9. 08. 2013 жыл.
| 