Тәжікстан: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
ш Bot: Migrating 172 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q863 (translate me)
ш clean up, replaced: кәрістер → корейлер using AWB
63-жол:
<!-- |Әнұрансыз=* -->
}}
'''Тәжікстан Республикасы''' ([[Тәжік тілі]]:Тоҷикистон) – [[Орталық Азия]]дағы мемлекет. Оңт-нде [[Ауғанстан]]мен, солүстік мен батысында [[Өзбекстан]]мен, солтүстігінде [[Қырғызстан]]мен, шығысында [[Қытай]]мен шектеседі. Жер аумағы – 143,1 мың км<sup>2</sup>. [[Халық|Халқы]] – 6,579 миллион (2001). Халқының 62%-ын [[Тәжікстан|'''тәжіктер]]''', 23%-ын [[Өзбекстан|өзбектер]], 5%-ын [[орыстар]], қалған 10%-ын [[түрікмендер]], [[қазақтар]], [[қырғыздар]], [[кәрістеркорейлер]], [[немістер]], т.б. құрайды. Астанасы – [[Душанбе]] қаласы (608 мың адам) (2000). Ресми тілі – тәжік тілі. 1994 жылы қабылданған Конституциясы бойынша – президенттік басқару нысанындағы [[зайырлы|зайырлы мемлекет]]. [[Заң шығарушы орган]]ы – [[мәжіліс|меджлис]]. Тәжікстан құрамына [[Бадахшан|Таулы Бадахшан автономиялы]] облысы (жер аумағы – 63,7 мың км<sup>2</sup>; халқы – 167 мың (2000); әкімшілік орталығы – Хорог қаласы) кіреді. Тәжікстан әкімшілік жағынан 3 [[облыс]]қа бөлінеді. [[Ақша бірлігі]] – [[сомони]].
 
== Табиғаты ==
Жерінің 93%-ы [[Тянь-Шань]], [[Гиссар – Алай]] және [[Памир]] [[тау жүйеcі|тау жүйелеріне]] жататын таулардан тұрады. Жартысынан астамы теңіз деңгейінен 3 мың м биіктікте орналасқан. [[Тәжікстан]]ныңТәжікстанның солтүстік жағын [[Құрама]] жотасы (биіктігі 3769 м), [[Моғолтау]] (1624 м), [[Түркістан жотасы]], орталық бөлігін [[Гиссар – Алай]] тау жүйесі, оңтүстік-батысын [[Жылантау]], [[Теректітау]], [[Ақтау]], [[Қаратау]], шығысын [[Памир]] тау жүйесі алып жатыр. Тау аралықтарында [[Ферғана]], [[Гиссар]], [[Вахш]], Төменгі [[Кафирнихон]], т.б. аңғарлар орналасқан. [[Тәжікстан]]ныңТәжікстанның климаты континенттік, қаңтардың орташа температурасы оңтүстік-батыстың тау аңғарлары мен тау бөктерлерінде 2°, –2°С, солтүстігінде –20°С-қа дейін; температураның [[абсолют минимум]]ы [[Памир]]де [[Бұлынкөл|(Бұлынкөл)]] –63°С-қа жетеді. Шілденің орташа температурасы 30°С-тан 0°С-қа дейін (Памирде); температураның [[абсолют максимум]]ы 40°С (Төменгі Пяндж). Гиссар жотасының оңтүстік етегіне жылына 1600 мм жауын-шашын түседі. [[Тау аңғар]]лары мен [[қазан шұңқыр]]ларда 100 – 150 мм, Шығыс Памирде [[Қаракөл|(Қаракөл)]] 72 мм ылғал түседі. Тәжікстан жеріндегі тау мұздықтарынан көптеген өзендер бастау алады. Басты өзендері – [[Сырдария]] мен [[Әмудария]]. [[Вахш]], [[Пяндж]] және [[Кафирнихон]] өзендері Тәжікстан жерінің біраз бөлігін кесіп өтіп, [[Әмудария]]ға барып құяды. Тәжікстанда өсімдіктердің 5 мыңдай түрі кездеседі. Өзен жайылмаларында тораңғы тоғайлары бар. Таулы аудандарының жартысын арша орманы алып жатыр. Ылғалды аудандарда жаңғақ, [[түркістан үйеңкісі]], [[сиверс алмасы]], [[алша]], [[бұқара бадамы]] өседі. Тәжікстанның [[фауна]]сында [[сүт қоректі]]лердің 81, [[құс]]тың 365, [[бауырымен жорғалаушылар]]дың 49, [[насекомдар]]дың 7 – 8 мың түрі кездеседі. Жазық жерлер мен тау бөктерлерінде [[жайран]], [[қабылан]], [[бұхара бұғысы]], [[қасқыр]], [[барыс]], [[борсық]], [[жабайы шошқа]]; таулы өңірде [[сусар]], [[аю]], [[таутеке]], [[арқар]], т.б. мекендейді. Су айдындарында [[балық]]тың көптеген түрі бар.
 
== Тарихы ==
[[Тәжікстан]] аумағын [[алғашқы адамдар]] [[төменгі палеолит]] дәуірінен бастап қоныстанған. Солтүстік және оңтүстік Тәжікстанда [[төменгі палеолит]], [[мезолит]] дәуірлерінің [[ескерткіш]]тері көптеп кездеседі. Оңтүстік-батыс бөлігінен [[неолит]]тік гиссар мәдениетінің ескерткіштері ашылған. Ежелгі дәуірде [[Тәжікстан]] аумағында [[Соғды]], [[Бактрия]] мемлекеттері құрылды. Біздің заманымыздан бұрын 6 – 4 ғасырларда [[Тәжікстан]] жері [[парсылар]]дың [[қара Ахемен әулеті|(қара Ахемен әулеті)]] қол астында болды, біздің заманымыздан бұрын 329 жылы онда [[А.Македонский]]дің әскері басып кірді. [[Македонский мемлекеті]] ыдырағаннан кейін [[Тәжікстан]] жерінің бір бөлігі Селевки мемлекетінің, біздің заманымыздан бұрын 3 – 2 ғасырларда едәуір бөлігі Грек-Бактрия патшалығының құрамына кірді. Біздің заманымыздан бұрын 140 жылы [[Тәжікстан]] жеріне [[көшпелі]] [[Тохар әулеті]] ене бастады. [[Кушан]] кезеңінде (қара [[Кушан]] патшалығы) [[Тәжікстан]]даТәжікстанда ірі құрылыс-жайлар, [[суландыру жүйелері]] салынды, [[қолөнер]] дамыды. Осы кезеңде Тәжікстанға [[Үндістан]]нан [[буддизм]], [[Иран]]нан [[манихейлік наным]] келіп кірді, бірақ негізгі діні [[зороастризм]] болып қалды. 510 жылға қарай [[Орталық Азия]]да [[эфталиттер]] мемлекеті қалыптасты. 563 – 67 жылы [[түрік тайпалары]] эфталиттерді жеңіп, [[Тәжікстан]] жері [[Батыс Түрік қағандығы]]ның құрамына енді. 8 ғасырдың ортасында елді [[арабтар]] жаулап алды. 9 – 13 ғасырларда [[Тәжікстан]]даТәжікстанда [[Тахири мемлекеті]] мен [[Самани мемлекеті]]нің, [[Ғазнауи сұлтандығы]]ның, [[Қарахан мемлекеті]]нің, [[Қарақытай мемлекеті]]нің, [[Хорезм]]нің құрамында болды. 1221 жылы Тәжікстанды [[Шыңғыс хан]] әскері жаулап алып, [[Шағатай ұлысы]]на бағынды. 14 ғасырдың 2-жартысынан [[Темір мемлекеті]]нің құрамына кірді. [[Темір әулеті]] тұсында [[өнер]], [[ғылым]], [[әдебиет]] жоғары сатыға көтерілді. 16 ғасырдың басында Тәжікстан аумағы [[Шайбани мемлекеті]]нің құрамына енді. [[Аштархан әулеті]] тұсында өзара қырқысулар күшейіп, [[Хорезм]], [[Балх]], [[Бадахшан]] [[Бұхар хандығы]]нан бөлініп шықты. 1740 жылы Тәжікстан жерін [[Иран]] билеушісі [[Нәдір шах]] жаулап алды. 18 ғасырдың орта тұсына қарай [[Маңғыт әулеті]] өкімет басына келді. 19 ғасырдың 1-жартысында Тәжікстан жерін [[Қоқан хандығы]] мен [[Бұхар әмірлігі]] өзара бөлісті. 1866 жылы 4 мамырда [[патшалық Ресей]] әскерлері [[Ходжент]]ті, 2 қазанда [[Ұратөбе]]ні жаулап алды. 1868 жылы 23 маусымда [[Ресей]] мен [[Бұхар әмірлігі]] арасында жасалған шарт бойынша орыс әскерлері жаулап алған барлық аумақ империя құрамына кірді. 1895 жылы орыс-ағылшын келісімі бойынша Памирдің Ауғанстанмен шекарасы Пяндж өзенімен белгіленді. Қазіргі [[Тәжікстан]]ныңТәжікстанның оңтүстік – батыс және орталық бөліктері Бұхар әмірлігінің, ал қалған бөлігі [[Түркістан генерал-губернаторлығы]]ның [[Сырдария]] (1886 жылдан кейін [[Самарқанд]]) мен Ферғана облыстарының құрамына енді. [[Тәжікстан]] жерінің Ресейге қараған бөлігінде отарлық билік органдары құрылып, жергілікті халықты қанау қарқынын күшейтті. [[Тәжікстан]] жерінде астық орнына мақта егуге көп көңіл бөлінді. Мақта Ресейдің орталық аудандарындағы фабрикаларға тасымалданды. Ауыл шаруашылығындағы мұндай өзгеріс өңірге аштық қаупін тудырды. 1917 жылғы [[Ақпан революциясы]]нан кейін жергілікті халықтың мүддесін қорғау мақсатында [[Мұсылман комитеті]] құрылды, [[кеңес өкіметі]]нің орнауына жергілікті халық тарапынан қатты қарсылық көрсетілді. Жергілікті халықтың басым бөлігі [[басмашылар қозғалысы]]на тартылды. 1918 – 24 жылы [[Тәжікстан]] аумағы Түркістан кеңес республикасы мен Бұхар халық кеңес республикасы құрамында болды. 1924 жылы 14 қазанда [[КСРО]] [[БОАК]] тәжік халқына автономиялық республика құру құқығын берді. Тәжік АКСР-іне Самарқанд, Ходжент уездерінің 12 болысы, бүкіл Шығыс Бұхар кірді. [[КСРО ОАК-нің]] 1925 жылы 2 қаңтардағы шешімімен оның құрамына Таулы-Бадахшан автономиялық облысы [[Памир|(Солтүстік Памир)]] қосылды. [[Тәжік АКСР-і]] [[Өзбек КСР-і]] құрамында болып, 1929 жылы қазанда [[Тәжік КСР-і]] жеке бөлініп шықты. [[Тәжік КСР-і]] құрамына [[Таулы-Бадахшан]] автономиялық облысы, [[Ходжент]], [[Гиссар]], [[Гарм]], [[Қорғантөбе]], [[Куляб]], [[Ұратөбе]], [[Пенджикент]] округтері кірді. 1929 жылы [[Тәжікстан]]даТәжікстанда ауыл шаруашылығын [[коллективтендіру]] қолға алынды. 1940 жылы [[Вахш суландыру жүйесі]], [[Үлкен Ферғана]], [[Үлкен Гиссар]] каналдары қазылды. 2-дүниежүзілік соғыс жылдары [[Тәжікстан]]ғаТәжікстанға соғыс қимылы жүріп жатқан жерлерден зауыттар мен фабрикалар көшірілді. [[Тәжікстан]] халқы қаржы жинап, [[Советтік Тәжікстан|“Советтік Тәжікстан”]] [[авиаэскадрилья]]сын, [[Тәжікстан колхозшысы|“Тәжікстан колхозшысы”]] танк колоннасын жасақтап, соғысқа аттандырды. Соғыс кезінде тәжікстандық 49 жауынгер [[Кеңес Одағының Батыры]] атанды. 1950 – 90 жылы [[Тәжікстан]] негізінен мақта өсірумен айналысты. Сонымен қатар онда ірі өнеркәсіп орындары мен [[СЭС]] іске қосылды. 1991 жылы [[Тәжікстан]] президенті [[К.Махкамов]] тамыз бүлігіне қолдау танытты. Бұл өз кезегінде халық наразылығын туғызды. Осы жылы қыркүйекте [[Тәжік КСР-і]] Жоғарғы Кеңесі [[Тәжікстан]]ныңТәжікстанның мемлекеттік тәуелсіздігі жайлы [[декларация]] қабылдады. 1991 жылы 24 қарашада [[Тәжікстан]]даТәжікстанда президент сайлауы өтіп, онда [[Р.Нәбиев]] жеңіске жетті. 1992 тамызда президент [[Нәбиев]]тің жақтастары мен [[оппозиция]] күштер арасында қақтығыс болды. Оппозиция күштерді [[Тәжікстан]]ныңТәжікстанның [[исламдық қайта өрлеу партиясы]], [[Тәжікстанның демократия партиясы]] және [[Растохез|“Растохез”]] (Қайта өрлеу) қозғалысы құрады. Екі жақтың қақтығысы [[Азаматазамат соғысы|азамат соғысына]]на ұласып, ол бес жылға созылды. [[Азамат соғысы]] барысында 100 мыңға жуық адам қаза тауып, 900 мыңнан астам адам босқыншылыққа ұшырады. 1994 жылғы президенттік сайлау өткізіліп, онда [[Э.Рахмонов]] жеңіске жетті. Қазақстан мен [[Тәжікстан]] арасында 1993 жылы 19 қазанда Өзара қарым-қатынас туралы келісімшартқа қол қойылды. [[Тәжікстан]] президенті [[Рахмонов]] алғаш рет Қазақстанға ресми сапармен 1995 жылы 22 қарашада келді. [[Тәжікстан]]даТәжікстанда Қазақстанның елшілігі бар.
 
== Экономикасы ==
[[Электр энергетика өндірісі]] – [[Тәжікстан]] индустриясының басты салаларының бірі. [[Электр энергиясы]] негізінен [[Ресей]]ге, [[Түрікменстан]]ға және [[Иран]]ға шығарылады. 2002 жылы [[Тәжікстан]]ныңТәжікстанның [[сыртқы сауда айналымы]] 1 млрд. 73,6 миллион долларды құрады. [[Тәжікстан]] экспортының 55%-ын [[алюминий]] құрайды. 2002 жылы 226,2 мың т [[алюминий]] сыртқа жөнелтілді. [[Тәжікстан]] [[тау-кен өндірісі]]нің негізгі өнімдері – [[қорғасын-мырыш]], [[сүрме-сынап]], [[вольфрам-молибден]], [[висмут]] кендері, [[алтын]] және [[флюорит]]. [[Машина жасау]] және [[металл өңдеу]] кәсіпорындары [[тоқыма станоктары]]н, [[ауыл шаруашылық машиналары]]н, [[тоңазытқыш]], [[электртехникалық қондырғылар]], [[трактор бөлшектері]]н, т.б. шығарады. Химия өнеркәсібінен [[минералдық тыңайтқыштар]] өндірісі дамыған. [[Құрылыс материалдары]] өндірісінен [[цемент-шифер]] комбинаты, [[темір-бетон]] және [[бетон конструкциялары]] зауыттары, [[гипс]], [[алебастр]], [[әктас]] зауыттар жұмыс істейді. Ауыл шаруашылығында [[мақта]] егуге ерекше көңіл бөлінген. [[Мақта]] экспорты сыртқы айналымның 14,1%-ын құрайды. Егістік алқаптың 64,5 мың га жеріне [[жеміс-жидек]], 21 мың га жерге жүзім отырғызылған. [[Жүзімдік]] және бақ Тәжікстанның оңтүстік-батыс жағында және [[Батыс Памир]]де [[өрік]], [[шабдалы]], [[алма]], [[алмұрт]], [[айва]], [[анар]], [[інжір]] өсіріледі. Кейінгі жылдары [[лимон]] өсіріле бастады. [[Етті-жүнді]] және [[етті-сүтті]] мал шаруашылығы дамытылуда. [[Жібек құрты]] өсіріледі. [[Таулы-Бадахшан]] автономиялы облысында биік таулық жайылымдықтарда мал шаруашылығымен бірге [[бақ]], [[темекі]] өсірудің және [[тау-кен өндірісі]]нің үлесі басым. [[Тәжікстан]] әдебиеті қазіргі [[Иран]], [[Ауғанстан]] және Орталық Азияны мекендеген [[иран тілдес]] ([[парсы-тәжік]]) халықтардың [[жазба ескерткіштер]]інде сақталған үлгілерден құралады. 9 – 20 ғасырлар аралығында тәжіктің классикалық әдебиеті пайда болды. Оны үш дәуірге бөлуге болады: 1) 9 – 15 ғасырлардағы [[иран-тәжік әдебиеті]]; 2) 16 – 19 ғасырлардың 1-жартысы аралығында Орталық Азияда қалыптасқан әдебиет; 3) 19 ғасырдың 2-жартысы мен 20 ғасырдың басы аралығын қамтитын тәжіктің ағартушылық әдебиеті. 9 – 10 ғасырлар [[Тәжік поэзиясы]] үшін [[алтын ғасыр|“алтын ғасыр”]] болып есептеледі. Бұл кезде [[Рудаки]], [[Әбу-л-Хасан Кисай]] (953 – 1002), [[Әбу Шакур Балхи]] (915 – өлген жылы белгісіз), [[Дакики]] (туған жылы белгісіз – 977) секілді ірі ақындар шықты. [[Ә.Фирдоуси]] (940 – 1020) өзінің атақты [[Шахнама|“Шахнамасын”]] жазды. 10 ғасырда әдеби орталық [[Ғазғана]] көшкен кезде [[Ә.Унсури]] (туған жылы белгісіз – 1039), [[Фаррухи]] (туған жылы белгісіз – 1038), т.б. талантты ақындар шықты. 12 ғасырда [[Омар Һайям]] (1048 – 1122) [[рубаи]]ларымен ерекше көзге түсті. 15 ғасырда [[Ә.Жәми]] (1414 – 92), т.б. ақындар шықты. 16 – 19 ғасырлардағы тәжік әдебиеті басқа парсы тілдес әдебиеттерден бөлек дамыды. Бұл кезде [[Сайидо Насафи]] (туған жылы белгісіз – 1709), [[Фитрат Зардуз]] (1660 – өлген жылы белгісіз) сияқты ақындар өз шығармаларымен танылды. 19 ғасырдың 2-жартысы мен 20 ғасырдың басы аралығында әдебиетте ағартушылық идея басым болды. Бұл бағытты [[Ахмад Дониш]] (1826 – 97), [[Р.Возех]] (1818 – 94), т.б. қаламгерлер бастады. 20 ғасырдың басында ағартушылық идеяны [[С.Айни]] (1878 – 1954), [[Т.Асири]] (1864 – 1916), т.б. ақын-жазушылар дамытты. Кеңестік дәуірде [[Пайров Сулаймони]], [[Джылы Икрами]], [[А.Дехоти]], [[М.Миршакар]], [[Ә.Лахтуди]], [[М.Турсун-заде]], [[Ф.Ниязи]], [[Г.Абдулло]], т.б. ақын-жазушылар шығармалары арқылы танылды. Бүгінгі таңдағы Тәжікстандағы әдеби өмірде тәуелсіздікке, елдің тарихына арналған шығармалар көптеп жарық көруде.
 
== Шаруашылығы ==
[[Кеңес Одағы|Кеңестер Одағы]] тараған соң бұрынғы экономикалық-әлеуметтік [[байланыс]]тардың үзілуі және ішкі саясаттағы [[қақтығыс]]тар елді экономикалық [[тығырық]]қа алып келді. [[Шаруашылық]]тың барлық салаларында тұралау байқалды. Әсіресе бұл [[жағдай]] өнеркәсіпте айқын байқалды. Нарықтық [[экономика]] көшіне ілесе алмай, бір шетте оқшау қалып қойған ел [[экономика]]сы қалпына келу үшін уақыт пен қомақты [[қаржы]] қажет. Елдегі барлық басқару тетігі [[мемлекет]] қолында жинақталған, бұл өз тарапынан шетел қаржыгерлерінің белсенділігіне тежеу болуда. 2008 жылғы [[мәліметтер]] бойынша, Тәжікстанның ЖЮ-нің жалпы [[мөлшер]]і 5,05 миллиард АҚШ доллары, оның 30%-ы енеркәсіптің, 29%-ы ауыл шаруашылығының, ал қалған 41%-ы өндірістік емес салалар үлесіне тиесілі.
 
[[Өнеркәсіп|Өнеркәсібінің]] жетекші саласы электр энергиясын өндіру болып табылады. Елдегі аса зор гидроэнергетикалық қордың бар болғаны 5%-ы ғана пайдаланылады. Олар — Вахш өзеніндегі Нүрек, Рогун СЭС-і. Біртұтас [[энергия]] жүйесінен ажырап қалғандықтан, өндірілген энергия тек өз қажеттеріне ғана жұмсалады. Сондықтан энергияны көп қажет ететін Тұрсынзада қаласындағы [[алюминий]]
 
== Мәдениеті мен өнері ==
[[Тәжікстан]] аумағында кездесетін ежелгі [[өнер ескерткіштері]] [[мезолит]] дәуіріне жатады. [[Грек-Бактрия]] (біздің заманымыздан бұрын 3 – 2 ғасырлар) және [[Кушан]] патшалығы кезеңінде [[эллиндік]] типтегі [[қалашықтар]] ([[Саксан-Охур]], [[Шахринау]], т.б.) салынған. 5 ғасырдан бастап мұнаралы [[қорған-қалалар]] ([[Пенджикент]]) тұрғызылды. Ауылдық жерлерге қарауыл мұнаралары ([[Моншақ төбе]], [[Орта қорған]], т.б.) салынды. [[Соғды]], [[Тохаристан]] көркем мәдениеті негізінде дамыған бастапқы орта ғасырдағы [[бейнелеу өнері]] [[эллиндік]] және [[кушандық дәстүр]]ді жаңғыртып, [[Үндістан]], [[Ауғанстан]] өнерімен сабақтаса отырып, жергілікті стильді қалыптастырды. [[Мұсылман діні]] енгеннен кейін тәжік бейнелеу өнерінде [[ою-өрнек]]ке баса көңіл бөлініп, [[монумент]]ті сән өнері өркен жайды. Тәжік музыка мәдениетінің түп төркіні ежелгі [[Бактрия]], [[Соғды]] және [[Уструшана]] мемлекеттері өнерімен байланысты. Музыкалық аспаптары: [[дутар]], [[думбрак]] ([[ішекті-шертпелі]]), [[гиджак]] ([[ысқылы]]), [[най]], [[карнай]], [[сурнай]] ([[үрмелі]]), [[таблак]], [[нагора]] ([[соқпалы]]) ежелгі дәуірден жеткен. [[Тәжікстан]] жерінде [[драма театры]] 1929 жылы ашылды. 1939 жылы алғашқы [[тәжік операсы]] – [[Восе көтерілісі|"Восе көтерілісі"]] қойылды. 1938 жылы [[Тәжік филармониясы]] ашылды. Тәжікстанда хроникалы [[қысқа метражды фильмдер]] 1929 жылдан түсіріле бастады. 1932 жылы [[Дәурені өткен әмірлер|“Дәурені өткен әмірлер”]] атты тәжіктің алғашқы көркем фильмі өмірге келді. 1999 жылы [[Тәжікстан]]даТәжікстанда [[Самани әулеті]] мемлекетінің 1100 жылдығы аталып өтілді. [[Душанбе]]дегі [[Ұлттық тарихи музей]]де [[Самани әулеті]] кезіндегі музыкалық аспаптардың, киімдердің, қолөнер үлгілерінің көрмесі ұйымдастырылды. Осы мерейтойға орай [[Самани әулеті]] мемлекетінің [[тарих]]ына, [[мәдениет]]і мен [[өнер]]іне қатысты 189 кітап жарық көрді. [[Тәжікстан]]даТәжікстанда қазіргі кезде жыл сайын халық өнерпаздарының [[Андалеб|“Андалеб”]] (Бұлбұл) атты байқауы өткізіледі. 1999 жылы [[Парасту – 99|“Парасту – 99”]] (Қарлығаш) атты театр фестивалі ұйымдастырылды. Бұл фестивальға [[Тәжікстан]]дағыТәжікстандағы 14 театр қатысты.<ref>[[Қазақ Энциклопедиясы]], 8-том</ref><ref>География: Дүниежүзіне жалпы шолу. ТМД елдері. Жалпы білім беретін мектептің жаратылыстану-математика бағытындағы 10-сыныбына арналған оқулық/ Ө. Бейсенова, К. Каймулдинова, С. Әбілмөжінова, т.б. — Өңд., толықт. 2-бас. — Алматы: Мектеп, 2010. — 304 б., сур.ISBN 978-601-293-170-9</ref>
 
== Пайдаланылған әдебиеттер ==
101-жол:
}}
 
{{stub}}
{{wikify}}
 
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Тәжікстан» бетінен алынған