Кремний: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

'''Кремний''' (''Sіlіcіum''), Sі – элементтердің [[Элементтердің периодтық жүйесі|периодтық жүйесінің]] ІV тобындағы элемент. Тұрақты 3 [[изотоп|изотопы]]ы – ''28Sі, 29Sі және 30Sі'' бар. [[Жер қыртысы|Жер қыртысындағы]]ндағы мөлшері 29,5%. Табиғатта [[оттек|оттектен]]тен кейінгі көп тараған элемент. <ref>Химия: Усманова М. Б., Сақариянова Қ. Н. Жалпы білім беретін мектептің 9-сыныбына арналған оқулық, 2-басылымы, өңделген, толықтырылған. - Алматы: Атамұра, 2009. - 288 бет. ISBN 9965-34-929-0</ref>

Кремнийді алғаш рет [[1811]] жылы [[Жозеф Луи Гей-Люссак|Гей-Люссак]] пен [[Луи Жак Тенар|Л.Ж. Тенар]] ашқан. [[1824]] – [[1825]] жылдары [[Швеция|швед]] химигі [[Йёнс Якоб Берцелиус|Я.Берцелиус]] фторлы кремнийді калиймен тотықсыздандырып, ал [[1865]] жылы орыс ғалымы [[Николай Николаевич Бекетов|Н.Н. Бекетов]] төрт хлорлы кремний мен [[мырыш|мырышты]]ты әрекеттестіріп жеке бөліп алған.

Кремнийдің түсі күңгірт-сұр, шайырдай жылтыр, салмағы 2,32 г/м³, балқу t 1420С, қайнау t 2600С-қа жуық. [[Өнеркәсіп|Өнеркәсіпте]]те Кремний кремнеземді қыздырып, кокспен тотықсыздандыру, ал таза кремний төрт хлорлы кремнийді мырыш буымен [[Тотықсыздандырғыш|тотықсыздандыру]] арқылы алынады.

Қыздырғанда [[сутек|сутектен]]тен басқа кез-келген бейметалмен қосыла алады. Төменгі температурада [[Инертті газдар |инертті]]. Таза кремний [[темір]], [[мыс]], [[алюминий]], [[қорғасын]] қорытпаларында қолданылады. Ол мұндай қорытпалардың [[қышқылдар|қышқылдарға]]ға төзімді, мықты,[[электр|электрлік]]лік және [[магнит|магниттік]]тік қасиеттерін арттырады.

Кремний тау [[Хрусталь|хрусталі]] немесе кварц (Si0₂) құрамында болады; ол (Si) қиын балқитын, металдық жылтыры бар, сұр түсті қатты зат. Оның каттылығы [[алмаз|алмаздан]]дан төмендеу.

[[Аморфты зат |Аморфты]] кремний коңыр түсті ұнтақ, [[реакция|реакцияға]]ға түсуі оңай зат.

* [[Техника|Техникада]]да шала өткізгіштер ретінде пайдаланылады.

* SiC карборунд - бұрғылар, тегістегіш заттар жасауда, [[стоматология|стоматологиялық]]лық құралдар өндірісінде, отқа, қышқылға тезімді заттар алады.<ref name="source1"> "Қазақ энциклопедиясы"</ref>.

шыны өндіріледі, ол [[медицина|медицинада]]да (ультракүлгін сәулелерді өткізетіндіктен), химиялық ыдыстар жасауда қолданылады.

* [[Маңғыстау|Маңғыстауда]]да - СаСО₃ [[әктас]];

* [[Жітіқара|Жітіқарада]]да ([[Қостанай облысы]]) - [[асбест]];

* [[Семей|Семейде]]де - цемент зауыты;

* [[Өскемен|Өскеменде]]де - «Аютас» зауыты;

* [[Ақтө|Ақтөбе]]бе, [[Тараз|Таразда]]да - шыны ендірісі;

* [[Ленгер]], [[Есік қаласы|Есік]], [[Өскемен|Өскеменде]]де - кірпіш зауыттары бар.

== Пайдаланған әдебиетДереккөздер </span>==