Аэрозоль: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

'''Аэрозоль '''<ref>Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: Химия. Н.Нұрахметов, А.Ниязбаева, Р.Рысқалиева, Н.Далабаева. — Алматы: "Мектеп" баспасы, 2007. — 336 бет. ISBN 9965-36-416-8</ref> ([[неміс тілі| немісше]]: sol — ерітінді) — [[газ|газды]]ды ортада (ауада) қалықтаған сұйық не қатты бөлшектерден тұратын дисперстік жүйелер. Терминді алғаш [[1945]] жылы ағылшын химигі Ф.Дж. Доннан енгізген.

'''Аэрозоль''' - шашырату жүйесінің газдық ортада өлшенген жағдайда болатын сұйық тамшысы немесе қатты дененің бөлшегінен тұрады.<ref> Орысша-қазақша түсіндірме жалпы сөздік: Көлік / профессор Е. Арын - Павлодар: «ЭКО» ҒӨФ. 2006.</ref>

Аэрозольдің мөлшері оның массасы мен бөлшек саны бойынша анықталады. Олардың сұйық бөлшегінің радиусы 10-5 — 10-1 см, ал қатты бөлшектерінікі 10-8 — 10-3 см болады. Аэрозоль дисперстену (ірі бөлшектердің ұсағырақ бөлшектерге айналуы, мысалы, шахта шаң-тозаңы) және конденсаттану (ұсақ бөлшектердің ірірек бөлшектерге бірігуі, мысалы, тұманнан бұлт пайда болуы) салдарынан түзіледі.

Дисперстену жолмен көбінде полидисперстік және тұрпайы дисперстік аэрозоль түзіледі, ал жоғары дисперстік және біртекті ([[монодисперстік]]) аэрозоль конденсаттану арқылы алынады. Көбінесе аэрозольдың түзілуі зиянды болады. Мысалы, өндірістік процестерде қажетті заттар тозаңмен бірге кетеді ([[металлургия]], [[цемент]], [[химия]] өндірістері); [[атмосфера|атмосферадағы]]дағы аэрозольмен азық-түлік ластанады; кейбір аэрозольдар ауамен қосылып қопарылғыш қоспалар түзеді ([[көмір]], [[қант]], [[ұн]] тозаңдары). Аэрозоль медицинада (организмге [[дәрі-дәрмек]] енгізуде, жұқпалы [[микроб|микробтарды]]тарды залалсыздандыруда), метеорологияда (тұманды сейілту, жасанды жаңбыр жауғызуда) ауыл шаруашылығында (инсектицидтер шашуда) тұрмыста т.б. қолданылады.<ref> Пульмонология терминдерінің орысша-қазақша түсіндірме сөздігі. Алматы: Ана тілі. 1996. ISBN 5-630-00473-5</ref><ref>О.Д.Дайырбеков, Б.Е.Алтынбеков, Б.К.Торғауытов, У.И.Кенесариев, Т.С.Хайдарова

Шымкент. “Ғасыр-Ш”, 2005 жыл. ISBN 9965-752-06-0 </ref><ref>Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Физика / Жалпы редакциясын басқарған э.ғ.д,, профессор Е. Арын – Павлодар: С. Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті, 2006. ISBN 9965-808-88-0</ref>

Аэрозольды ыдыстардағы лактар [[Шаш|шаштыңшаш]]тың түріне қарай (құрғақ, майлы) шығарылады. Осыған орай оларға түрлі [[Хош иісті заттар|хош иісті]] және пайдалы қоспалар қосылады. Сауда орнында мынадай лактар сатылады: «[[Прелесть |Прелесть]]», «Прелестьлюкс», «Сандра», «Павлинка», «Дрей Беттер Тафт», «Элнет», «Блеск», «Юлия», витамин қосылған лак. Шашты жуып әрі бояу үшін аэрозольды ыдыстағы «Биотонды» пайдалануға болады. Шашты ащы сумен жуғанда «Идель» препаратын пайдалану керек. Шашты өсіруге, қайызғақ түсірмеуге арналған «Биосол», ал шашқа сәнді пішін беру үшін «Завиток», «Юлия» препараттары шығарылады. Аэро-зольды құтыларда дезодоранттардың көптеген түрлері, терін! қоректендіретін (нәр беретін) және оны қабынудан сақтандыратын [[Крем|кремдеркрем]]—дер—«Прополисный», күнге күйдірмейтін—«Гелиосмасло», «Гелиос-лосьон», қолды майдан, сыр-бояулардан, смоладан т. б. тазартатын препараттар шығарылады. Ерлер сакал-мұртын қырғанда пайдаланатын көбікті крем «Орфей», беттің терісін дезинфекңиялайтын, хош иіс беретін [[Лосьон|лосьондарлосьон]]дар, іп ашты жылтыратып өң беретін [[Фикс|фиксаторфикс]]атор, дезодоранттардың көптеген түрлері аэрозольды құтыларда болады.

Аэрозольды ыдыспен тағы да мынадай бұйымдар шығарылады: Аяқ киімдерді жалтыра-тып, су өткізбейтін қасиетін арттыратын — «Адо», велюрден және теріден жасалған заттарға жаңа өң беретін—«Велюр» (түссіз), теріге арналған—«Нитрозмаль», аяқ киімді жұмсартып әрі кеңейтетін—«Разняска»; газ плитасын, табаларды, духовканы, [[эмаль|эмальды]]ды ыдыстарды жақсы тазалайтын—«Парма-1», пластинкаларды тазартатын—«Октава» т. б. препараттар.

Аэрозольды құтыда шығарылған сыр-бояу ма териалдарының көмегімен әр түрлі сырлау және бояу жұмыстарын жүргізу ыңғайлы. Кір жуғыш машиналардың, юңазытқыштар-дың т. б. заттардың сыртқы бетіндегі сыр-бояулары кеткен жерлеріін өңдеу үшін аэрозольды ыдыста арнаулы сұйық заттар шығарыл ады. Лакгіен боялған тұрмыстық [[Прибор|приборлардыприбор]]ларды, металл бұйымдардың беттерін өіадеуге нитроэмаль пайдаланылады. Бұл препаратпен автомобиль, велосипед, мотоңиклдің сыры кеткен жерін қалпына келтіруге болады. Беті эмальданған заттарды, [[ағаш]], [[кірпіш]], сондай-ақ [[цемент]] бетін сырлау ға «Эмаль^КО-174», металл және ағаш бұйымдарға ПФ-115 эмалін пайдалануға болады. Тоңазытқышқа арналған нитроэмаль да бар.

Аэрозольды ыдыстардағы препараттарды пайдалану туралы Автокосметика , Мебель, Әйнек, Тат кетіріл т. б. мақаланы қараңыз. ӘЙНЕК (тазалау). Терезе, айна, хрусталь және сәндік фарфорды жуып, тазалау үшін пайдалануға дайын сұйық заттар («Свет-1», «Акноль», «Нитхинол», «Нитхинол-1») немесе концентратты сұйық препараттар («БЛО», «Миг», «Быстрый») ұсынылады. Концентрат ты препаратты пайдаланар алдында су қосып (1:10 үлес) араластырады. «Свет-1» препаратының майлы болуға зияны жоқ, сондықтан онымен терезе әйнегін жақтауымен қоса жууға да болады. Сұйық заттар немесе [[Концентрат|концентраттыконцентрат]]ты препараттармен тазалаған кезде, алдымен сұйықты мақта, дәке немесе жұмсақ шүберекпен жағын, ол кеппей тұрғанда құр ғата сүртеді. Тазаланған жерге сұйықты бүріккіш арқылы шашырата жағуға болады. «Секунда-75» әйнек тазалағыш аэрозолы арнайы құтыда шығарылады. Аэрозольды препараттарды тазаланатын нәрсенің бетіне 10— 20 ем қашықтықтан бүркіп, сосын шүберек пен құрғата сүртеді. Автомобиль шынысын жууға және оның қыстыгүні қырауланбауына қарсы арнайы препараттар шығарылады (Автокосметика мақаласын қараңыз). [[Көзәйнек]] және оптикалық приборлардың (мәселен, [[дүрбі]]) шынысындағы шаңды, майлы дақтарды кетіру үшін арнайы сұйық сіңдірілген жұмсақ қағаз түріндегі [[салфетка|салфеткалар]]лар шығарылады. Салфетканы пайдаланғаннан кейін шынының бетінде жұқа қорғағыш қабат түзіледі. Ол шыныны буланудан және тез кірлеуден сақтайды. Салфетканы бірнеше рет пайдалануға болады.<ref>Шаңырақ : Үй-тұрмыстық энциклопедиясы. Алматы : Қаз.Сов.энцикл.Бас ред., 1990 ISBN 5-89800-008-9</ref>

[[Санат: Медицина]]

[[Санат: Пульмонология]]