''' Мутагендер ''' - [[физика|физикалық]]лық және [[химия|химиялық]]лық факторлар. Олардық әсерінен [[организм|организмде]]де пайда болатын [[мутация|мутациялар]]лар саны табиғи мутациялар санынан көп жоғарылайды. Физикалық [[мутаген|мутагендерге]]дерге [[ион|иондайтын]]дайтын сэулелердіқ барлық түрлері, УФ-сәулесі, жоғары және төмен [[температура|температура]] жатады. Химиялық мутагендерге кептеген алкилдейтін заттар, [[азот|азот]] негіздерінін егіздері, кейбір [[биополпмер|биополпмерлер]]лер ([[нуклеин|нуклеин]] қышқылдары), алкалоидтар т. б. жатады. Мутациялар санын жүздеген есе үлкейте алатын мутагендерді супермутагендер деп атайды. Көбіне М. концерогенді және тератогенді болады. Көп елдерде жаңадан түзілетін химиялық қосылыстардық мутагендік касиетін тексеретін арнайы орындар құрылған.<ref>Вирусология, иммунология, генетика, молекулалық биология. Орысша-қазақша сөздік. –Алматы, Ана тілі, 1993. ISBN 5-630-0283-X</ref>