Уикипедия

Салықтардан жалтарыну: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Тарихын шолу
← Ескірек өңдемеЖаңарақ өңдеме →
Content deleted Content added
VisualWikitext
ш {{Суретсіз мақала}} үлгісін үстедім
ш clean up, replaced: Пайдаланылған әдебиет → Дереккөздер using AWB
1-жол:
'''Салық төлеуден жалтарыну''' - салықтық телемдерді толық немесе ішінара төлемеу мақсатымен салық төлеушінің салық салу объектін (табысты, пайданы, тауар айналымын, мүлікті) әдейі жасыруы және азайтуы. Салық төлеушілердің мұндай заңсыз іс-әрекеті [[мемлекет]] [[Мүдде|мүддесінемүдде]]сіне айтарлықтай нұқсан келтіреді: мемлекеттік [[бюджет]] едәуір [[Қаражаттандыру|қаражаттарды]] ала алмайды, салық заңнамасын бұзушылар кірістерінің қосымша [[Криминалистика|криминалдық]] көздері жасалынады, [[Кәсіпкерлік|кәсіпкерлік]] қызмет сферасында, салада, өңірде және т.б. құн козғалысының негізгі үйлесімдері бұрмаланады.
Салықтөлеуден жалтарынудың себептері әртүрлі болуы мүмкін:
# шаруашылық, кәсіпкерлік немесе өзге де қызметті қалыпты жүргізуге мүмкүндік бермейтін елеулі салық ауыртпалығы; салықтардың көптігі және жоғары мөлшерлемелері салық салынатын субъектінің ''«көлеңкелі»'' («калтарыстағы») [[Экономика|экономикағаэкономика]]ға кегуіне жәрдемдеседі;
# салық заңнамасының күрделілігі, сонымен бірге анық еместігі, нұскаулықтар мен ережелердің кағидалары мен нормаларын түрліше түсіндіретін ондағы толықтырулардың, өзгерістердің, түзетулердің көптігі;
# салық службасын ұйымдастырудағы кемшіліктер: [[Жұмыскер|жұмыскерлердіңжұмыскер]]лердің төмен біліктілігі мен біліксіздігі, экономикалықбілімдер мен [[Құқық|құқықтыққұқық]]тық мәселелердің шектес салаларын жеткіліксіз білу; тексерулер кезіндегі жұмыскерлердің адалдықка жатпайтын іс-қылықтары;
# салық сомаларын баю немесе көлеңкелі бизнестегі [[Инвестиция|инвестициялауинвестиция]]лау мақсатымен субъектілердің оларды төлемеуге касакана, әдейі ұмтылуы және т.б.
''«Көлеңкелі экономиканың»'' орасан зор ауқымы, басқа елдердің банк мекемелеріне ақша аудару, кәсіпкерлік қызметтің шын ауқымын, мүлік құнының мөлшерін төмендету жөніндегі табысты күш салулары мемлекет бақылауынан салықтық түсімдердің аса ірі сомаларын шығарады.<br>
Кейбір мәліметтер бойынша триллион теңге мөлшеріндегі табыстар салықтан жасырылып қалады, Қазақстандағы [[құпия]] [[экономика]] ішкі жалпы өнімнің үштен бірінен 40 пайызына дейін құрайтын көрінеді. Құпия экономикадағы жаман жағдай оның салық базасын мемлекеттің қаржылық ресурстарын молайту үшін пайдалануға мүмкіндік бермейді.
14-жол:
# банктік шоттар мен касса бойынша шығыстық операцияларды токтата түру;
# салық төлеушінің (салық агентінің) салық берешегі есебіне мүлікке билік етуін шектеу тәсілдерімен камтамасыз етілуі мүмкін.
Өсімпұл сомасы салықтық міндеттемені мэжбүри орындату шараларын, сондай-ақ салық заңнамасын бүзганы үшін жауапкершіліктің өзге де шараларын қолдануга қарамастан есепке жа- зылып. төленеді. Өсімпүл, салық және [[Бюджет|бюджеткебюджет]]ке төленетін басқа міндетті төлемдерді төлеу мерзімі күнінен кейінгі күннен бастап, [[Ұлттық банк]] белгілеген қайта каржыландыру ресми мөлшерлемесінің 2,5 еселенген мөлшерінде бюджетке төленген күнді коса алганда, мерзімі өткен әрбір күн үшін есепке жазылады. Салық заңнамасын бұзудың эртүрі үшін жауапкершілік анықталган,'' мысалы'', салық органдарынаса-іықтықесептемені белгіленген мерзімдетапсырмағаны үшін бұзушыларға салықтық [[Санкция|санкцияларсанкция]]лар қолдануга ұшыратады: жеке тұлгаларга 15 АЕК мөлшерінде айыппұл, лауазымды адамдарға, дара [[Кәсіпкерлік|кәсіпкерлерге]] - 30 АЕК мөлшерінде, шағын және орта кәсіпкерлік субъектілері болып табылатын заңи тұлгаларға немесе коммерциялық емес ұйымдар болып табылатындарга 45, ірі кәсіпкерлік субъектілер болып табылатын заңи тұлғаларга - 70 АЕК мөлшерінде айыппұл салынады; салықтөлеуші (салықагенті) салықтықесептемені тапсыру мерзімі аяқталганнан кейін 90 күн ішінде оны табыс етпесе Бұл айыппұлдар тиісінше 30, 40, 60, 90 АЕК-ге дейін өседі.<br>
Банктік құжаттарда салық төлеушілердің тіркеу нөмірлерін берусіз операциялар жүргізгені үшін банктердің жауапкершілігі анықталган; шаруашылық жүргізуші субъектілерді мәжбүри жою кезінде бюджет апдындағы берешегі жағдайында олардың банктік шоттарындағы ақша калдықтары туралы салық органдарына [[мәліметтер]] бермегені үшін; салық органдарында салық төлеушілерді тіркеу есебіне коймау фактілерін растайтын бұл органдардың құжаттарынсыз банктік шоттар ашқаны үшін.
Мемлекетке едәуір залал келтірген салық заңнамасын касакана бұзушылықтары үшін қылмыстық тәртіп пен жауапкершіліктің анағүрлым қатаң шаралары да белгіленген: шаруашылық жүргізуші субъектілердін жауапты тұлгалары [[Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексі|Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексіне]] сәйкес белгілі бір лауазымга ие болуы немесе шарттасылган мезгілге белгілі бір қызметпен айналысу құқығынан айрылумен жазапанады, қоғамдық немесе түзеу жұмыстарына, сондай-ак бас бостандығынан айрылуга тартылады.<br>
21-жол:
Салық салудан жалтарынудың әр алуан әдістері болады. Тура салықтарды төлеуден жалтарыну көбірек таралған. Жанама салықтар бойынша оларды өндіріп алудың ерекшелігіне байланысты жасырыну киынға түседі. Бірак банктердің қатысуынсыз тауар-ақшалай операцияларды жасау, яғни сатып алу-сату операцияларын есепке алудан іс жүзінде жасыру акциздерді, косылған құн салығын төлемеуді мүмкін етеді.<br>
Табыстарға салық салу бойынша жалтарынудың неғүрлым сипатты әдісі өндіріс немесе айналыс шығындарын (шегерімдерді) арттыру арқылы табыстың мелшерін азайту болып табылады; материалдық шығындарды жалган (көтерінкі) бага бойынша, мысалы, оларды еркін бөлшек сауда багасы бойынша сатып алынғанына сілтеме жасау, немесе тікелей жалған есеп-қисап құжаттарын жасау жолымен өнімнің (жұмыстың, қызметтің) өзіндік құнына жазады. Осылайша [[амортизания|амортизаңиялық]] аударымдардың сомасын көтеріңкілеу мақсатымен жабдықтың және баска негізгі құралдардың құны көтеріңкіленуі мүмкін.
Салық сапынатын табысты азайтуга сондай-ак төлеушінің қарамағына калдырылатын табысжәне [[кәсіпкерлік]] қызметпен байланысты емес шығыстар есебінен жабылатын шығындардың шегеріміне (өзіндік құнға) жатқызу арқылы кол жетеді. Оларға мыналар жатады: белгіленген нормапардан тыс іс-сапар шығындары; негізгі құралдар сатып алу; нормалардан тыс өкілдік шы- ғындарды төлеу; әр алуан мәдени-ағарту шараларына қатысу жөніндегі шығыстар; салық бойынша жеңілдіктері бар ұйымдармен өнім ([[жұмыс]], [[қызмет]]) жеткізіліміне жалган келісімшарт жасау (кейін кем жеткізуге немесе келісімшарттың орындалмауына салынған айыппұлдарды зиянга жатқызу [[Ниет|ниетіменниет]]імен); материалдық құндылықтардың өндіріске берілген көлеміне қарамастан олардын бүкіл құнын шығындар есебінен шығарып тастау; жеке тұлгалардан тауар-материал құндылықтарын саты п алу және көрсетілген қызметтерге колма-қол ақшатөлеу шығыстарын тексерілуі киын бастапқы [[Құжат|құжаттарқұжат]]тар бойынша шығындарга жалган кіріктіру; салық заңнамасын бұзганы үшін салық органдары есептеген айыппұлдарды, өсімпұлдарды есептеп шығару.<br>
Шегерімдер (езіндік күн) косылган құн сапығын осы салынған тауар-материапдық құндылықтардың, қызметтердің эртүрінің бөлігінде шығындарға есептен шығару есебінен көтеріледі.<br>
Табыска салық салудан жалтарынудың кең тараған әдісі кәсіпкерлік қызметтен түскен түсім- ақшаны кемітіп көрсету және жасырып қалу болып табылады. Бұл бұзушылық киын анықталады, өйткені нағыз түсім-ақшаны анықтау үшін тексеріліп отырган төлеушінің тауарының (қызметінің) козғалысымен байланыстырылатын (сәйкестірілетін) шоттары мүмкін көптеген баспа-бас айыр- бас пен өзге де шаруашылық-каржылық операцияларының фактілерін талдау қажет; барлық төлеушілердің және олардың операцияларының толық компьютерлендірілмеуі бұзушылықты айқындауга көп уақығғы қажет етеді.<br>
Салық салудан жалтарыну бухгалтерлік есептін канағаттанғысыз койылуымен немесе оның жоқтығымен (мысалы, шаруа-фермер шаруашылықтарында) байланысты болуы мүмкін. Мұндай жағдайларда шаруашылық қызметтін нәтижелерін калпына келтіру үшін: жұмсалынған электр куаты, баска [[Ресурстар|ресурстар]] бойымша, есептеу [[Прибор|приборларыныңприбор]]ларының көрсеткіштері бойынша, нактылы шығындар, [[Айналым|айналымдарайналым]]дар, активтердің құны, қызметтің үксас түрлерінің көрсеткіштері бойынша жанама немесе [[Аналогиялық|аналогиялық]] (үйлестік) эдіс қолданылады.<br>
Төлем көзінен ұсталатын жеке табыс салығын төлемеу немесе толық төлемеу мүмкіндіктері натуралдық тұлғаланымда, ягни кәсіпорын өніммен немесе бартер бойыиша алынғап өніммен еңбекке ақы төлеу бойынша есеп-кисаптың тараган практикасымен байланысты. Мұндай жағдайларда киындықтар салық салу мақсаттары үшін төмендетілуі мүмкін натуралдық еңбекақыны накты бағапаудан пайда болады.
Жапган тұлгапарга нарядтар жазып беру, мердігерлік келісімшартты, контракт бойынша жұмыстарды «орындауға» жұмыскерлертарту жолымен еңбекке ақы төлеу шығындарын асырып көрсету, құжаттықтүрде ресімделетін сыртжактан жапган қыз-меттер көрсету практикасы кеңтаралган.
Шегерімдерді (өзіндік құнды) асырып көрсету есебінен табысты жасыру оған кәсіпкерлік сфера иелерінің, басшыларының және жұмыскерлерінің тұтыну шығыстарын кіріктіру жолымен жүргізіледі. Бір мезгілде бұл тәсіл натуралдьж ақы төлеудің орны болатындықтан әлеуметтік және табыс салықтарын төлеуде үнемдеуге жағдай жасайды. Фирма есебінен басшыларга арнапган [[Пәтер мүлкі|пәтерлер]] ұсталынады ([[офис]] ғимараты түрінде (көз бояп), службалық [[автокөлік]], [[жиһаз]], тұрмыстық техника сатып алынады, газет-жорналдарға жазылу ресімделеді). ''«Фирмалық киім-кешек»'' бабы түрінде жеке басына қымбат тұратын киім-кешек, аяк киім сатып апуды жасыруға болады.<br>
Жалтарынудың баска сипатты жағданлары:
# Заңдар мен нормативтік құқықтық актілердің келісілмегендігі, салық заннамасы нормаларын бұрыс түсіндіруге апаратын тұжырымдаулардың аньж еместігі, экономикалық және салықтық өзара қарым-қатынастардың практикасымен қабылданатын заңцардың болмауы жағдайында салық төлеушілер уақытылы салық [[мағлұмдама|мағлұмдамаларын]]ларын тапсырып, салық органдарының талаптарын орындайды, бірак нормативтік құқықтық актілердегі кемістіктерден табыстарды жасырып калады.
# Қосарлы бухгалтерия жүргізген жағдайда салықтөлеушілер салықтық [[Мағлұмдама|мағлұмдамалармағлұмдама]]лар, есеп- кисаптар, анықтамалар береді, салық органдарының талаптарын орындайды. Алайда, салық органдары ыңғайласпа тексерімдер жүргізуді қолданбайтындықтан салық төлеушілердің ресми есептерде еткізімнің төмендетілген төлемдері мен алынган табыстарды көрсету мүмкіндігі болады.
# Салық органдарында тіркелмей кәсіпкерлік қызметпен айналыскан жағдайда кәсіпкерлер контракттарда, шот-фактуларда, банктік құжаттарда және т.б. ойдан шығарылган салықтөлеушінің нөмірін кояды, салық органдарының алдында есеп бермейді және, әдеттегідей, аз уақыт өмір сүреді.
# [[Бюджет|Бюджетке]]ке төлемдер бойынша берешектін қордалануына қарай «салық органдарымен байланысын жоғалтқандар» санатына ауысу. Салық төлеуші жұмысын істейді, салықтық есептемені тапсырады, бірак бюджетке төлемдерді төлемейді және олардың қордалануына.қарай қолда бар активтерді іске асырады және салық органдарымен байланысты жогалтады. Тәуекелді азайту үшін, әдеттегідей, жалган мекен-жай және жалған түлгалар пайдаланылады.
# Жапган банкроттық: бәрі бір құрылтайшылар бірнеше [[Фирма|фирмаларфирма]]лар ашады, біраз уақыттан кейін активтерді бірінен баскаға ауыстырады, ал сонан кейін біріншісі [[банкрот]] деп танылады.
# Жасалмаған операциялар немесе кетеріңкі бағалар бойынша [[Жүкқұжат|жүкқұжаттаржүкқұжат]]тар ұсынылады. Бұл нысан [[Экономика|экономиканыңэкономика]]ның кез келген секторына тэн және жалған бағаларды қолдану арқылы табысты азайтуға мүмкіндік туғызады. Бұл ретте оларды бухгалтерлік кітаптарда қамтып көрсету үшін жүк [[Құжат|құжаттарқұжат]]тар жазылады, бұл оларға каржы-шаруашылық қызметтер түсетін табысты едэуір азайтуғңа мүмкіндік береді. Жалтарынудың бұл тұрпаты аса кауіпті болып келеді және егер қызметтер шет жақта, белгілі бір елдерде (оффшорлық) көрсетілсе оны айқындау киын.
# Жалған тұлғаларды пайдалану. Бұл жағдайда экономикалық қызмет ресми бір тұлгамен байланыстырылады, бірақ іс жүзінде баскамен жүзеге асырылады.
# Жеке тулғаларға тауар беру және қызмет көрсету. Жалтарынудың бұл нысаны жеткілікті таралған және оны болдырмау қиын. Ол шағын коммерциялық кәсіпорындар арасында болады. Жекелеген тұлғапармен тікелей байланыс егер жеке тұлғалардың тиісті жүкқұжаттарды алуға айтарлықтай ынталығының болмауы жасырылган мэміле үшін жүкқұжаттаржы жазбай-ак тауарларды беруіне немесе қызметтер көрсетуіне мүмкіндік береді. Көптеген тауарлардың шет елден түсетіндігінен бұл нысанның халықаралық сипаты болады. Бұл жағдайда салықтан қос жалтарыну болады: біреуі импорт стадиясында, басқасы сату стадиясында болады. Кедендік іс жүзіндегі құн анықтауы киын болатын олардың нактылы құнынан бөлек болады.
40-жол:
Өндіріс шығындарын есептеу ерекшеліктерімен, фирмаларды, компанияларды, ұйымдарды тіркеу тәртібімен байланысты жалтарынудың баска әдістері де мүмкін. Мәселен, жеделдетілген амортиЗаңия эдісін қолдану кезінде шығындарды көбейту және, тиісінше, фирманың таза табысын азайту (өнімге бағаның теңдігі кезінде) мүмкіндігі пайда болады. Өкілдік шығыстардың шығындарына, жарнамаға жұмсалынған шығындарға жазу да мүмкін.
Көптеген жеңілдіктері бар немесе салық салу нормасы төмен аумақта салық салынатын объектіні жапган тіркеу әдістері қолданылады.<br>
Әсіресе еңбекке ақы төлеуді өсіруге шектеуді алып тастаумен, өнім рентабелдігінің нормати- втеріне және баганы ырықтандыруға бақылаудың тоқталуымен байланысты салық заңнаманасын бұзушылық кең таралған. Бұл бағаларды шексіз өсіру арқылы салықтық төлемдерді кедергісіз тұтынушыларға - [[Халық|халықкахалық]]ка аудара салуга мүмкіндік береді.
Инфляция және өндірістің құлдырауы жағдайларында кең таралған еңбекке ақы төлеуге қаражаттарды шексіз айдау практикасын салық әдістерімен де шектеуге болады. Ол үшін экономикалық мағынада - еңбекке ақы төлеу қоры мен пайда сомасында табыска салық сапу пайдаланылады.
^>лықтан жалтарынудың мүмкіндіктері халықаралық қаржы-экономикалық қа+ынастарда да ашылып отыр. Бұл үшін шетелден кең салық жеңілдіктерін беру жолымен капиталдарды тарту саясаты жүргізілетін елдің «салықтан бас сауғалауы» деп аталынатын пайдаланылады. Мұндай елде бизнесті тіркеу алынатын пайданы, пайыздық табыстарды, дивидендтерді салық салудан алып шығаруға мүмкіндік жа- сай'дй. Мұндай мақсаттарға салық режімі нашарлайтын немесе заңнама бойынша табыстарды мағлұмдамалау міндетті емес [[Оффшор|оффшорлықоффшор]]лық, еркін, арнаулы аймақтарда тіркеу арқылы қол жетеді. Мұнда жалған еншілес компаниялар, [[Филиал|филиалдарфилиал]]дар ұйымдастырылуы мүмкін, олар арқылы төлемдер өтеді және салықты азайту немесе одан толық құтылу мақсатымен салықтық оңтайландыру жүзеге асырылады.<br>
Салық сомасын төлемеу немесе азайтып төлеу «салықтық моралдің» құлдырауын, мемлекеттік органдардың және мемлекеттің өзінің беделін түсіру жазасыздығының нәтижесін тудырады. Сондықтан салық төлеуден жалтарынумен күреске салық органдарының жұмысында зор маңыз берілуі тиіс.<br>
Салық төлеуден жалтарынудан салықтық міндеттемелерді қысқартудың заңды әдістерін білдіретін Салықтың жоспарлауды айыра білген жөн. Салықтық жоспарлаудың негізінде мына мүмкіндіктерді пайдалану жатыр:
салық заңнамасының өзінде салынған мүмкіндіктер (ең алдымен жеңілдіктер мен [[преференциялар]] түрінде);
заңнама проблемаларынан туындайтын мүмкіндіктер.<br>
Бұл ретте салық төлеуші заңды бұзбай салық төлеуден оңай құтылады. Салықтықжүктемені оңтайландыру каржылық менеджменттің арнаулы бөлімінде - корпоративтік салықтық [[Менеджмент|менеджментіндеменеджмент]]інде қарастырылады. [[Корпоративтік салықтық менеджментті]] тиімді салықтық саясатты жүргізу арқылы шаруашылық жүргізуші субъектінің қаражаттары айналымын оңтайландыруға бағытталған оның қаржылық ресурстарын қалыптастыру, бөлу, қайта бөлу және пайдалану бөлігінде салық салуды жүйелі басқарудың үдерісі ретінде анықтауға болады. Корпоративтік салықтық менеджменттің предметі қаржылық ресурстарыдың құрылымын оңтайландыратын шаруашылық жүргізуші субъектінің каржылық ресурстарын салықтық реттеудің максатты үдерісін талдау, ұйымдастыру және жүзеге асыру және ұтымды пайдаланудың көрсеткіштері болып табылады.<ref>Құлпыбаев С., Ынтыкбаева С.Ж., Мельников В.Д. Қаржы: Оқулық / - Алматы.
 
Экономика, 2010- 522 бет ISBN 978-601-225-169-2</ref>
 
==Дереккөздер==
 
==Пайдаланылған әдебиет==
 
<references/>
 
{{Суретсіз мақала}}
{{wikify}}▼
 
[[Санат:Оқулық]]
[[Санат:Қаржы]]
[[Санат:Экономика]]
 
▲{{wikify}}
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Салықтардан_жалтарыну» бетінен алынған