Өзен аңғары: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
ш 31.169.12.254 (т) өңдемелерінен 5.251.4.20 соңғы нұсқасына қайтарды
ш clean up, replaced: Пайдаланылған әдебиеттер → Дереккөздер using AWB
1-жол:
[[Сурет:Low creek02.jpg|thumb|right]]
'''Өзен аңғары''' – негізінен [[өзен]]дердің [[эрозия|эрозиялық]]лық әрекеттерінің нәтижесінде пайда болатын жер бедерінің созылмалы пішіні; жер бетінің ғасырлар бойы аққан судың эрозиялық әрекетінен жуылып-шайылуы арқылы қалыптасқан, ұзына бойы иректеле созылған, бастауынан сағасына дейін түбі еңіс болып келетін, қазіргі кезде ағын арнасы бар бедердің терең теріс пішіні.
 
Оның қалыптасуы климаттық, эрозиялық, мұздық, тектоникалық процестер мен карстық (''оқпалық'') құрылыстарға тікелей байланысты. Өзен аңғарының элементтеріне оның табаны, тальвегі (''фарватері''), арнасы, жайылмасы, террасалары және аңғардың беткейлері мен жарқабағы (''кемері'') жатады.
 
Олардың көбі (әсіресе ірі аңғарлар) тектоникалық элементтермен байланысты (құрылымдық немесе тектоникалық аңғарлар). Өзен аңғарларының көлденең қимасының пішіні олардың даму кезеңіне, геологиялық құрылысына байланысты. Олар: қысаң, шат, шатқал, астау, У-тәрізді, трапеция тәрізді, анық білінбейтін және т.б. болып бөлінеді. Аңғарлардың бастапқы түрі — [[қолат|қолаттар]]тар, [[сай|сайлар]]лар, [[өзек|өзектер]]тер, жыралар. Өзен аңғарлары [[арна]], жайылма, жайылма үсті террасалар және түпкі жағалар, саға маңында кейде атыраулар немесе ысырынды конустар секілді морфологиялық элементтерден тұрады. Тектоникалық құрылымдар мен тау жоталарының созылымына қатысты бойлық өзен аңғарлары ажыратылады. Геологиялық құрылымының типіне байланысты бойлық аңғарлардың арасында синклиндік, антиклиндік, моноклиндік, лықсымалық және грабендік аңғарлар болып бөлінеді. Көлденең аңғарлар қаттылығы әр түрлі тау жыныстарын кесіп өтіп, кескінінде және планында морфологиялық бейнесін өзгертеді, яғни аңғардың жіңішке бөлікшелері кеңейген бөлікшелерімен алмасып отырады. Өзен аңғарларының конфигурациясы мен динамикасына жаңа тектоникалық қозғалыстар әсер етеді (әсіресе таулы аймақтарда).<ref> Қазақ тілі термиңдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: География және геодезия. — Алматы: "Мектеп" баспасы, 2007. — 264 бет. ISBN 9965-36-367-6</ref>
 
Көлденең қимасының сипатына қарай аңғарлар төмендегідей типтерге бөлінеді:
 
# [[саңылау]] – терең, әрі тар аңғар; таулы аудандарда кездеседі;
35-жол:
* [[Өзен аралығы]].
Өзен арнасы
==Дереккөздер==
==Пайдаланылған әдебиеттер==
<references/>
 
{{stub}}
{{wikify}}
 
Line 46 ⟶ 45:
[[Санат:География]]
[[Санат:Сөздік]]
 
 
{{stub}}
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Өзен_аңғары» бетінен алынған