Кавказ: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

'''Кавказ''' — батыста [[Қара теңіз]] бен [[Азов теңізі]]нен, шығыста [[Каспий теңізі]]не дейін созылып жатқан таулы өлке. Солтүстігінде [[Кума-Маныч ойпаты]]мен шектеледі. Оңтүстігінде шекара айқын емес – Алдыңғы [[Азия]] таулы қыраттарына ұласып жатады. Ресей, Грузия, ӘзербайжанӘзірбайжан және Армения мемлекеттері жерінде орналасқан. Негізгі бөлігі – Үлкен Кавказ тау жүйесі ([[Эльбрус]] тауы, 5642 м). Оның Солтүстік етегінен Кума-Маныч ойпаңына дейінгі жер Кавказ алды деп аталады. Оңтүстік Колхида ойпаты мен Кура ойпаты Үлкен Кавказды Кавказ сырты таулы қыратынан бөледі. Таулы қыраттың Солтүстік және Солтүстік-шығыс шеткі тізбектері Кіші Кавказ тау жүйесін құрайды, Оңтүстік ішкі бөлігі Армян (Джавахет-Армян) жанартаулы қыратына жатады (Арагац тауы, 4090 м). Кавказ – [[альпілік қатпарлану]] кезеңінде көтерілген тау. Климаты қоңыржай және субтропиктік белдеулердің шекарасындағы орнымен тығыз байланысты. Кавказдың батыс бөлігінде – қоңыржай континенттік, далалық шығысында – құрғақ, континенттік, Колхида мен Ленкорань ойпаттарында – ылғалды субтропиктік, Кура – Аракс ойпатында – құрғақ субтропиктік, биік тау бастарында – биік таулық салқын белдеулер қалыптасқан. Үлкен Кавказдағы мұздықтардың жалпы ауданы 1428 км². Өзендері Каспий т. (Кура, Сулак, Терек, Кума), Қара теңіз (Риони, Ингури) және Азов т. (Кубань) алаптарына жатады. Ең ірі көлі – Севан. Үлкен Кавказ бен Кіші Кавказдың беткейлерін орман алып жатыр (емен, шәмшат, граб, шырша, майқарағай). Одан жоғарыда субальпілік және альпілік шалғындар, Джавахет – Армян таулы қыратында тау даласы қалыптасқан. Колхида мен Ленкорань ойпаттарына ылғалды субтропиктік орман тән. Кавказ [[мұнай]], [[газ]], қара және [[түсті металл]] кендеріне, минералдық су көздеріне бай. “Севан” ұлттық саябағы және бірнеше қорықтар бар. Кавказдың курорттық маңызы зор және альпинизм мен туризм дамыған аймақ.

Жас тау [[жүйе]]сінің күрделі құрылымы [[алуан]] түрлі пайдалы қазбалардың қалыптасуына негіз болған. Тауаралық иіннің шығысы мен Каспий қайраңында (Әзірбайжан) [[мұнай]] кең орындары бар. Қазіргі кезде мұнай тек құрлықтағы кең орындарынан ғана емес, қайраңда орналасқан ұңғымалардан да өндіріледі. Әзірбайжанның орталық бөлігіндегі Нафталан қаласы маңында емдік [[қасиет]]і бар мұнай түрі — нафталан табылған, бұл — нафталанның [[әлем]]дегі бірден-бір кең орны.