Демократизация: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

'''Демократизация''' [ {{lang-grc|δῆμος}} — халық және {{lang-grc|κράτος}} - билік ] - демократиялық құрылымды қалыптастыруға және бекітуге бағытталған саяси және әлеуметтік процестер. 1990-шы жылдардың басында саяси ғылымда ''"демок-ратизация толқындары"'' деген жаңа ұғым енді. Ол еларалық кеңістікті - демократиялық процесс уақытын көрсетеді. Демократиялық процесс толқындары теориясын жасауда және оны талдауда [[Cэмюель Хантингтон|С. Хантингтонның]] қосқан үлесі зор. 1991 жылы жарияланған "XX ғасырдың соңындағы '''демократизацияның''' үшінші толқыны" атты [[монография|монографиясында]]сында ол қазіргі әлемде жүріп жатқан өзгерістерді толықтай көрсетіп, [[тоталитаризм]] мен [[авторитаризм|авторитаризмнен]]нен [[демократия|демократияға]]ға өту жолдары мен алғышарттарын талдады. Бүл еңбекте [[Cэмюель Хантингтон|Хантингтон]] '''"демократизация толқындарына"''' келесідей анықтама береді: ''"'''демократизация толқыны дегеніміз''' - демократиялық емес тәртіптегі елдердің демократиялыққа өту кезеңдері"''.

* адамдарды [[қоғам]] мен [[Мемлекет|мемлекеттіңмемлекет]]тің істерін басқаруға тарту;

* жеке тұлғалардың, биліктің өкілетті органдардың, [[қоғамдық ұйым|қоғамдық ұйымдар]]дар, [[еңбек]] ұжымдары мүшелерінін ұсыныстар жасауына мүмкіншілік туғызу, қоғамның өзін-өзі басқаруын дамыту;

* әрбір [[ұлт]] пен [[Халық|халықтыңхалық]]тың еркін дамуы, олардың тең құқылы ынтымақтастығын нығайту;

* заңдылық пен [[Құқық|құқықтыққұқық]]тық тәртіпті тұрақты бекітіп отыру;

* [[Мемлекет|мемлекеттікмемлекет]]тік және [[Қоғам|қоғамдыққоғам]]дық істерді шешудегі қоғамдық пікірді ескеріп отыру: сайлау жүйесін жетілдіру.<ref name=a1>Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Әлеуметтану және саясаттану бойынша / Жалпы редакциясын басқарған э.ғ.д., профессор Е. Арын – [[Павлодар]]: «ЭКО» ҒӨФ. [[2006]]. – 569 б. ISBN 9965-808-89-9</ref>

Көптеген елдерде [[антидемократия|антидемократиялық]]лық күштердің үдеп, [[демократия|демократияның]]ның жеңіліп, авторитарлық және тоталитарлық тәртіптердің орнағандығы тарихтан белгілі. Тарихтағы бүл кезеңдерді [[Cэмюель Хантингтон|С. Хантингтон]] ''"кері қайтқан толқындар"'' (немесе "'''демократизация''' жолынан тайган толқындар - "reverse wave") деп атайды.

70-ші жылдардың аяғында басталып, 80-ші жылдар бойы жалғасқан Оңтүстік [[Еуропа|Еуропадан]]дан басталған демократизацияның толқыны [[Латын Америка|Латын Америкасы]]сы мен [[Азия|Азияға]]ға ауысты. 80-ші жылдардың соңында шынай [[социализм]] мен демократиялық қоғамдық-саяси құрылыс дағдарысымен байланысты қазіргі демократизацияның толқыны жаңа кезеңге өтті.

* 1974 жылы - 1980-ші жылдардың соңында, [[Оңтүстік Еуропа|Оңтүстік Еуропадан]]дан басталып, латын американдық, азиялық, [[Африка]] аймағының бір бөлігін қамтыған авторитарлық саяси жүйелерді [[либерализациялау]] және демократиялық басқаруға өту процесі.

* 1980 жылыдың соңы - 2000-шы жылдардың басы, "қырғи-қабақ соғыстың" аяқталуы және [[Орталық Еуропа|Орталық]] және [[Шығыс Еуропа|Шығыс Еуропада]]да социалистік тәртіптердің құлауы нәтижесінде демократиялық өтпелі кезең постсоциалистік және үшінші элем елдерін қамтуы. Дәл осы кезде саясаттануда "демократизациялаудыц ғаламдық толқыны" ([[Cэмюель Хантингтон|С. Хантингтон]]) және "демократияның ғаламдық қайта түлеуі" (Г. О'Доннел, Ф. Шмиттер және т.б.) ұғымдары пайда болды.<ref> Саяси түсіндірме сөздік. – Алматы, 2007.

ISBN 9965-32-491-3 </ref>