Тибет: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
ш Bot: Migrating 92 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q17252 (translate me)
ш clean up, replaced: Қолданылған әдебиеттер → Дереккөздер using AWB
1-жол:
[[File:China-Tibet.png|right|100pixels]]
 
'''Тибе́т''' ({{lang-zh|西藏}}, ''Сицзан'', {{lang-bo|བོད་}}, [[Вайли]]: ''bod'', айтылуы ([[лхаса диалекті]]): ''бё'') —[[Тибет таулы өлкесі|Тибет таулы өлкесі]]нде орналасқан [[Орталық Азия|Орталық Азия]] аумағы.
 
Әр түрлі тарихи дәуір кезеңінде Тибет тәуелсіз, не [[Моңғол Империясы|Моңғол Империясында]]нда, [[Цин Империясы|Цин Империясында]]нда тәуелділікте болған мемлекет.
 
[[1950 жылы]] [[Чамдо|Чамдодағы]]дағы [[Чамдос операциясы|жеңістен]] кейін Тибет [[Қытай Халық Республикасы|Қытайдың]] қол астына енеді.
 
[[1960 жылы]] [[Халықаралық Заңгерлер Комиссисы]] өзінің баядамасында діни топ ретінде тибеттіктерді жоя жіберу үшін Тибетте [[геноцид]] актісінің болғандығын хабарлады.<ref>[http://www.tibet.net/en/index.php?id=83&rmenuid=11 Хронология современных тибетских событий]</ref>.
11-жол:
Қазіргі уақытта қытай өкіметінің бұл әрекетін [[Далай-лама XIV|Далай-лама]] [[Мәдениет|мәдени]] [[геноцид]] деп қарастырады.<ref>[http://www.tibet.net/en/print.php?id=211&articletype=flash We are not seeking separation: His Holiness the Dalai Lama] Интервью с Далай-Ламой от 13.06.2008 {{ref-en}}</ref>. Қытай үкіметі жауап ретінде [[1959 жыл]]дан кейін Тибетте [[құлдық]] жойылып, [[сауаттылық]] ашылды және халықтың [[өмір сүру деңгейі]] көтерілді деген айғақ келтіреді.<ref>[http://russian.people.com.cn/31521/6575578.html Лэгчоэ: учреждение Дня освобождения тибетцев от крепостного рабства имеет важное значение] // [[Жэньминь Жибао]], 19 января 2009</ref>.
 
Тибеттің территориясы дәстүрлі түрде [[У-Цанг]], [[Кам]] және [[Амдо]] провинцияларына бөлінеді. Алайда бүгінгі күндері [[Тибет автономдық ауданы|Тибет автономдық ауданының]]ның территориясына тек қана У-Цанг провинциясы және Кам провинциясының батыс бөлігі кіреді. Ал Каманың қалған бөлігі және Амдо өңірі [[Юньнань]], [[Сычуань]], [[Цинхай]] және [[Ганьсу]] провинциялары арасында бөлініп алынған.
 
[[Лхаса]] — Тибеттің тарихи астанасы және [[Тибет автономды ауданы|Тибет автономды ауданының]]ның әкімшілік орталығы.
 
== Жағрапиясы ==
31-жол:
 
Пайдалы қазбалары: 126 түрлі [[минерал]]дар, олардың арасында [[бура]], [[Уран (элемент)|уран]], темір рудасы, [[хромит]], [[алтын]], [[литий]], [[боксит]], [[мыс]], [[көмір]], [[тұз]], [[слюда]], [[қалайы]], [[мұнай]] және т.б.
 
 
== Климаты ==
 
Тибетте көп мөлшерлі температураның тәуліктік ауытқуы және күн сәулесі бар таулы климат көптеп кездеседі. Тибеттің оңтүстігі мен солтүстігінің температуралары арасындағы айырмашылық анағұрлым болып келеді.
 
Оңтайлы климат Тибеттен оңтүстік-шығысқа қарай оңтүстік облыстарда. Қолайлы климат [[Лхаса]] және [[Шигадзе]] қалаларында да кезедеседі. Лхасада орташа температура +8&nbsp;°C, в Шигадзеде +6,5 °C, ал солтүстігіндегі 4500 м биіктіктегі [[Тибет таулы өлкесі|Тибет үстірті]]де және Тибеттің солтүстік бөлігінде жылдық орташа температура 0°С - ден төмен. ([[Мәңгі тоң|мәңгі тоң облыстары]]) .
Line 43 ⟶ 42:
== Мәртебесі ==
 
Басып алынған мемлекет.<ref>[http://www.savetibet.ru/2010/03/10/tibet_book.html Кузьмин С. Л. Скрытый Тибет: история независимости и оккупации. С.-Петербург: изд. А. Терентьева, 2010]</ref> Қазіргі уақытта Тибеттің тарихи территориясы Қытай мемлекетінің құрамына кіреді, бірақ [[Дхарамсала|Дхарамсалада]]да ([[Үндістан]]) [[қуғындағы Тибет үкіметі]] бар, басшысы ретінде [[2002]] жылға дейін [[Далай-лама XIV]] болған.<ref name="dalai-lama1">[http://china.shareideas.biz/modules.php?name=News&file=article&sid=23 Управляемая реинкарнация] Эксперт Online/26 ноября 2007</ref><ref name="dalai-lama2">[http://china.shareideas.biz/modules.php?name=News&file=article&sid=133 Не за Будду не прощу] Русский Newsweek</ref>.
 
=== Әкімшілік бөлінуі ===
Line 57 ⟶ 56:
 
ҚХР өзінің ядролық қаруының көпшілік бөлігін тибет территориясында ұстап отыр. 1990 жылдары ТАА 2 жаяу әскер дивизиясы, 6 шекара полкі, 5 шекара батальоны, 3 артполкі, 3 құрылысшылар полкі, басты байланыс қүзет орындары, 2 байланыс полкі, 3 көлік полкі, 3 көлік батальоны, 4 авиабазасы, 2 АҚҚ полкі, 2 дивизия мен 1 полк қосымша әскерилер, 1 дивизион мен 6 полк халықтық әскери полиция, 12 ракета дивизионы, 17 радар стансасы, 14 әскери ұшақтар, 8 континетаралық баллистикалық ракеталар орналасқан 5 ракета базасы орналасты.
 
== Қолданылған әдебиеттер ==
* [[Козлов Пётр Кузьмич|Козлов П. К.]], [http://runivers.ru/lib/detail.php?ID=140717 Тибет и Далай-лама, Петербург: 1920, на сайте «Руниверс»]
* [http://www.savetibet.ru/2010/03/10/tibet_book.html Кузьмин С. Л. Скрытый Тибет: история независимости и оккупации. С.-Петербург: изд. А. Терентьева, 2010]
* ''Цендина А. Д.'' [http://ec-dejavu.net/o/Oil_sculpture.html Масляная скульптура] // …и страна зовется Тибетом. — М.: Вост. лит., 2002. С. 263—269.
* Van Walt van Praag M.C. 1987. The Status of Tibet: History, Rights, and Prospects in International Law. Boulder, Colorado: Westview Press.
* И.Гарри. Буддизм и политика в тибетском районе КНР. Улан-Удэ, 2009.
 
 
== Дереккөздер ==
<references/>
 
 
[[Санат:Тибет]]
 
 
 
{{Link GA|de}}
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Тибет» бетінен алынған