Түркістан генерал-губернаторлығы: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
ш Bot: Migrating 1 interwiki links, now provided by d:Wikidata on d:Q1501849
ш clean up, replaced: Пайдаланған әдебиет → Дереккөздер using AWB
1-жол:
[[Сурет:Туркестан 1900.svg|thumb|400 px|[[XX ғасыр]] басындағы Түркістан]]
 
'''Түркістан генерал-губернаторлығы'''– [[Ресей империясы|Ресей империясының]]ның 1867—1917 жылдар аралығындағы [[әкімшілік-территориялық аймағы]]. 1867 жылы [[Жетісу]], [[Сырдария облысы|Сырдария облыстарынан]] құралды.
 
Солтүстігінде — [[Торғай]],[[Ақмола]], [[Семей]] облыстарымен; шығысында—Шығыс Түркістанның [[Жоңғар]], [[Үрімші]] аймағымен; оңтүстігінде — [[Қашғария|Қашғариямен]]мен, [[Памир]], [[Бұхар жері]], [[Хиуа хандығы|Хиуа хандығымен]]мен, батысында [[Арал теңізі|Арал теңізімен]]мен шектесті. 1868 жылы Түркістан генерал-губернаторлығына патша өкіметі жаулап алған Зеравшан округі, 1871 жылы Құлжа аймағы, 1873 жылы Әмудария аймағы қосылды. 1876 жылы бүрынғы Қоқан хандығының орнына [[Ферғана облысы]] құрылды.
 
Түркістан генерал-губернаторлығында 3038119 адам тұрды. Халық санының көптігінен [[Сырдария]] (1094557 адам), [[Жетісу]] (758250) облыстары, ал халқының тығыздығынан [[Зеравшан]], [[Ферғана]] облыстары ерекшеленді. Түркістан генерал-губернаторлығында [[қазақ|қазақтар]]тар 1 532790, [[өзбек|өзбектер]]тер — 1 970420, [[құрамалар]] - 77330, [[қарақалпақ|қарақалпақтар]]тар — 58770, [[орыс|орыстар]]тар - 59280, [[тәжік|тәжіктер]]тер - 137280 адамды кұрады. Өлкенің әкімшілігі [[Ташкент]] қаласында орналасты. Сонымен қатар мұнда әскери губернаторлықты округ әскерінің қолбасшысы, [[Сырдария облысы]] мен уезінің, Құрама уезінің әкімшілігі орналасты. Жетісудың орталығы — [[[Верный]], Ферғананікі — [[Марғилан]], Зеравшан округінікі — [[Самарканд]], Құлжа ауданының орталығы — [[Құлжа]], Әмудария бөлімшесінің орталығы — [[Петро-Александровск]] қалалары болды. 1886 жылғы "[[Түркістан өлкесін басқару жөніндегі ереже]]" бойынша Түркістан генерал-губернаторлығы [[Сырдария]], [[Жетісу]], [[Самарканд]] облыстарына бөлінді.
 
Өлкені басқару генерал-губернаторға жүктеліп, облыстарды әскери губернатор мен облыс басқарма, ал уездерді уезд (ояз) бастығы басқарды. Уездер болыстарға, болыстар ауылдарға бөлінді. Түркістан генерал-губернаторлығында барлық билік отаршылдар қолына шоғырланды. Жергілікті халык өкілдері басқару жүйесінің төменгі сатыларына — болыстар мен ауыл-найлар қызметіне ғана тартылды. Түркістан генерал-губернаторлығындағы көшпелі халықтар қазына пайдасына әрбір шаруашылықтан 4 сом төлеуге міндетті болып белгіленді. Бүған коса елді мекендердің үстімен өткен патша әскерлерін үй және отынмен қамтамасыз ету де жергілікті халықтың мойнына жүктелді. Патша өкіметінің отаршылдық саясатына карсы Түркістан генерал-губернаторлығында 1898 жылы Әндіжан көтерілісі болды. 1916 жылы Түркістан генерал-губернаторлығы көлемінде Жетісуда, Сырдарияда, Ферғанада ұлт-азаттық көтерілістің ірі ошақтары болды. Бұл көтеріліс патша үкіметінің әскери күшімен аяусыз басып, жаншылды. 1917 жылы Ақпан төңкерісінен кейін Түркістан генерал-губернаторлығы жойылды. Өлкедегі барлық билік Уақытша үкіметтің Түркістан комитеті қолына көшті.<ref> Отырар. Энциклопедия. – Алматы. «Арыс» баспасы, 2005 ISBN 9965-17-272-2 </ref>
 
==Дереккөздер==
==Пайдаланған әдебиет==
<references/>
 
{{Stub}}
{{wikify}}
 
[[Санат:Ресей империясы]]
 
 
{{Stub}}