Қажылық: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ
ш clean up, replaced: Пайдаланған әдебиет → Дереккөздер using AWB
1-жол:
{{Ислам}}
'''Қажылық''' ({{lang-ar|<big>حَجّ</big>}} ''хаддж'') - ислам дiнi бес негiзiнiң соңғысы. Қажылық, хаж жасау – мұсылманның бес парызының бірі. [[Шариғат]] бойынша [[Кәмелеттік|кәмелетке]] толған, ақыл-есі дұрыс, денсаулығы жақсы, дәулеті жетерлік, өзгеге қарызы жоқ [[мұсылман]] ғана І парызын өтей алады. Оның парыздығы қасиеттi [[Құран|Құранда]]да: ''«Алла үшiн [[Қағба|Қағбаны]]ны адамдарға қажылық ету парыз»'' («Әли-Имран» сүресi, 97 аят), - деп ұқтырылса, хадис шарифте: ''«Ислам бес негiзге құрылған: Алла Тағаладан басқа тәңiр жоқ және Мұхаммед оның елшiсi деп куәлiк ету. Намаз оқу. Зекет беру. Рамазан айында толық ораза ұстау. Байтуллаға қажылыққа бару»,'' - делiнген.
 
[[Шариғат]] кiтаптарында:''«Бас бостандығы бар, балиғат жасына жеткен, ақыл-есi дұрыс, денi-басы сау адамға қажылыққа бару парыз делiне отырып, қажыға баратын жол қауiп-қатерсiз, оған азық-түлiгi, көлiгi немесе көлiк жалдауға қаражаты болуы керек екендiгi және үлкен сапарға аттанған кiсiнiң үйiнде қалған отбасы тарығып қалмайтындай нәпақамен қамтамасыз етiлуi де шарт»,'' - деп көрсетiлген.
 
Қажылық сөздiкте -''' «қасиеттi жерге баруды ниет ету»''' дегендi бiлдiрсе, шариғатта - арнайы уақытта яғни қасиеттi рамазан айынан кейiнгi айдан бастап зүлхижжа айының 10-12 күндерiне дейiн арнайы мекенде яғни [[Сауд Арабиясы|Сауд Арабиясының]]ның [[Мекке]] қаласында табылып, арнайы бекiтiлген '''ихрамға кiру, Кағбаны жетi айналып тәу ету, Сафа мен Маруа арасында сағий жасау''', '''Арафада тұру, Мұздалифада түнеу, шайтанға тас ату''' сияқты амалдарды орындау деп түсiну ләзiм.
 
==Қажылық==
43-жол:
:- «Ей, мүмiндердiң әмiрi! Расында бұл тастың зияны мен пайдасы да бар», - дедi. Омар (р.а.):
:- «Сонда қалай? Ей, Хасанның әкесi! Әрi пайдасы, әрi зияны да болғаны ма?» - деп сұрады. Әли (р.а.):
:- «Алла Тағала Адам (с.ғ.) ұрпағынан әл-мисақта уәде алғанда, оларды жазып, осы тас iшiне салып қойған. Қиямет күнi бұл тас мүмiндердiң уәделерiнде тұрғандығы үшiн пайдаларына және кәпiрлердiң уәделерiн бұзғандығы үшiн зияндарына куәлiк етедi», - дедi.<br />
 
Сондықтан адамдар осы қара тасты сүйген уақытта:
49-жол:
Қағбаның қара тас тұрған бұрышы шығысқа қаратылған, оны Рүкiн дейдi. Қара тас жерден бiр метр жоғарыда тұр. Айналасы күмiспен жиектелген.
 
Мұсылмандар үшiн жер бетiнде Қағбадан өзге қасиеттi орын жоқ. Өйткенi, ол киелi орын. Қағба Ұлы Жаратушымыз Алла Тағаланың әмiрiмен, Жәбiрейiлдiң (с.ғ.) көмегiмен салынды.<br />
 
[[Құран|Қасиеттi Құранда]]: «Кезiнде үйдi (Қағбаны) адамдар жиналатын орын және тыныштық мекенi етiп бердiк» («Бақара» сүресi, 125 аят), - делiнген.
67-жол:
 
Пайғамбарымыз (с.ғ.с.): ''«Кiмде-кiм үйiнен қажылықты немесе умраны ниет етiп шығып, кейiн жолда дүние салса, ол кiсiге қиямет күнiне дейiнгi әр жылғы қажылық пен умра сауабынан несiбе жетiп тұрады. Ал, екi Харамның бiрiнде дүниеден өтсе, еш кедергiсiз, есеп берместен жәннатқа кiредi»'' дедi. Сондай-ақ, ''«Шариғат талабы бойынша орындалған қажылық дүниеден және ондағы барлық нәрселерден артық. Оның сыйы тек қана жәннат» дейдi хадис-шарифте, Мүмкiншiлiгi бола тұра қажылыққа бармаған мұсылман үлкен күнә жасаған болып саналады. Қасиеттi Құранда:«Кiмде-кiм қарсы келсе, Алла күллi әлемнен беймұқтаж»'' («Әли Имран» сүресi, 97-аят) делiнген. Яғни Алла Тағала адамзаттың қажылығы түгiлi барша ғибадатына мүлдем мұқтаж емес, керiсiнше әлемдегi барлық нәрсе оған мұқтаж. Аятта «қарсы келсе» деген сөздiң арабшасында «кәфәрә» яғни «кәпiрлiк» сөзi қолданылуының өзi де көп мән-мағынаны айқындай түседi. Бұл аят бойынша жағдайы бола тұра қажылық жасамаған адамның әрекетi кәпiрлiкке теңелген. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) да: «Кiмде-кiм жағдайы бола тұра, қажылық етпей дүниеден өтсе, онда ол қаласа яһуди, қаласа христиан болып дүниеден өтсiн» деп, тектен-тек айтпаса керек-тi.»
 
 
==Қажылықтың парыздығының дәлелдері==
Line 80 ⟶ 79:
*1. Мұсылман болу. Мұсылман еместерге Қажылық ғибадат парыз емес. Сондықтан Мұсылман емес бір адам қажы ғибадатын орындал болғаннан кейін Ислам дініне кірсе, шамасы жеткен жағдайда қайтадан баруы керек.
 
*2. Ақыл-есі дұрыс және балиғат жасына жету. [[Балиғат жасы|Балиғат жасына]]на жетпеген балалар мен ақыл-есі дұрыс еместерге қажылық ғибадаты парыз емес. Бұл екеуі қажылық ғибадатын атқарса, сосын бала балиғат жасына жетсе, ауру адам жазылса, қажылық ғибадатын шамалары жеткен жағдайда қайта орындаулары парыз. Жас баланың балиғат жасына дейінгі жасаған қажылығы - [[Нәпіл қажылық|нәпіл қажылық]] саналады.
 
:1. Азат болу. Қажы ғибадат ұзақ уақыт атқарылып, ұзақ сапарлы талап ететіндіктен тұтқындарға, түрмедегілерге, құлдарға парыз емес. Өйткені тұтқындарда ондай мүмкіншілік жоқ.
Line 93 ⟶ 92:
 
====Әйелдерге байланысты арнайы шарттар:====
*1. Қажылыққа баратын әйелмен бірге күйеуі немесе [[махрам]] ([[Ислам|Исламда]]да әйелдің үйленуі [[харам]] болған жақын туыстары) туыстарынан біреуі болуы керек. Пайғамбарымыз (с.а.у.) хадис шәріпінде бұйырған:'' «Әйел адам өзімен бірге махрамы болмаса, үш күннен артық сапар шеге алмайды»''. Бұл Ханафи мазһабында. Шафиғи мазһабында әйел адамның жанында сенімді бірнеше тақуа әйелдер болса, махрамсыз қажылық жасай алады.
 
*2. Ғиддетті болмауы (Әйел адамның күйеуінен талақ болғаннан кейін немесе күйеуі қайтыс болғаннан кейін күтетін белгілі уақыт). Қажылыққа баратын әйел күйеуінен
Line 100 ⟶ 99:
 
===Қажылыққа кедергі кейбір жағдайлар===
*1. Әке-шеше. Әке-шеше баласының нәпіл қажылыққа немесе [[умра|умраға]]ға баруына бөгет жасай алады. Өйткені Ислам дінінде әке-шешеге қызмет ету - [[жиһад]]. Бірақ парыз қажылыққа бөгет бола алмайды. Парыз қажылықта әке-шешеден рұқсат сұрау - [[сүннет]].
 
*2. [[Ихсар]]. Дұшпанның бөгет болуына немесе ауру сияқты себептерге байланысты Қажылық немесе умра жасау үшін ихрамға кірген адамның қажылықты немесе умраны аяқтамастан, ихрамнан шығуға мәжбүр болуы. Мұндай бөгеттерге мәжбүр боп қалған адамға «мұхсар» делінеді. Мұхсар аталмыш бөгеттердің ашылуы мүмкін болмаған жағдайда ихрамнан шығады. Шыққан жағдайда [[құрбан шалу]] міндет.
Line 107 ⟶ 106:
*1. Мұсылман болу. Қажылық ғибадатының парыздығының, әрі орындалуының дұрыстығының шарты.
*2. Арнайы жерлер: [[Арафат]] және [[Қағба]].
*3. Арнайы уақыт. Зиярат тауабының уақыты - [[Құрбан айт]] тайынан бастап, өмірінің соңына дейін. Бірақ зиярат тауабын Құрбан аштың алғашқы үш күнінде орындау [[уәжіп]] болғандықтан, кімде-кім бұл уақыттан кешіктірсе, қажылықтың дұрыс болуы үшін құрбан шалуға міндетті. Ал Арафат тауында тұрудың уақыты - арафа күні түс ауғаннан кейін Құрбан айт күні [[Таңтаң намазы|таң намазының]]ның уақыт кіргенге дейінгі уақыт.
*4. Ихрам. Қажылық немесе [[умра]], яки екеуін бірге жасау ниетімен, басқа уақытта [[халал]] болған кейбір істерді, қажылық немесе умра уақытында кісінің өзіне [[харам]] қылуы.
 
Line 118 ⟶ 117:
*1. [[Ифрад қажылық]]. Миқатта ихрамға кірер кезде тек қана қажылық ғибадатының атқарылуы ниет етілсе, бұл қажылық түрі «[[ифрад]]» қажылық делінеді. Ифрад қажылығында умрасыз тек қана қажылық ғибадаты жасалады. [[Ақаба]] жәмрасына (Үлкен шайтан тас) тас лақтырып болғаннан кейін қаласа құрбан шалады. Өйткені ифрад қажысын орындағандарға [[Құрбандық шалу|құрбан шалу]] уәжіп емес. Сосын шашын алғызып немесе қысқартқызып ихрамнан шығады.
 
*2. [[Тәматтуғ қажылық]]. Қажылық аттарында умра үшін ихрамға кіріп, умраны бітірген соң, сол жылғы [[Зилхижжа айы|Зилхижжа айының]]ның сегізінші күні немесе одан да бұрын қажылық үшін қайтадан ихрамға кіру арқылы жасалатын қажылық түрін - «тәматтуғ қажылық» дейді. Тәматтуғ қажылығында умра және қажылық үшін бөлек-бөлек ихрамға кірелі. Бұл қажылықтың тәматтуғ қажылығы болып саналуы үшін умра мен қажылықтың қажылық аттарында сол жылда жасалуы шарт. Тәматтуғ қажылығында умра мен қажылықты бірге орындағандықтан шүкір құрбанын шалу - уәжіп. Қазақстандық көбінесе «тәматтуғ қажылығын» орындайды.
 
*3. [[Қиран қажылық]]. [[Миқатта қажылық]] пен умраны бірге ниет етіп, бір ихраммен істелетін қажылық - «қираң қажылық» делінеді. Умрасын тәмамдағаннан кейін ихрамнан шықпай қажылық амалдарында сол ихраммен аяқтайды. Қиран қажылы5sнда умра мен қажылықты бірге орындағаны үшін шүкір құрбанын шалу - уәжіп. Тәлбия - ихрамға кірер алдында айтылуы уәжіп болған және ихрамды болған уақытта кайталанып айтылатын сүннет дұға: ''«Ләббайк Аллаһумма ләббайк, ләббайка ләә шәрика ләкэ лэббайк, инналхамда уанни'мәтә ләкә уалмулка ләэ шәрика ләк»'' (Бухари, Хаж, 26; Муслим, Хаж, 147; Тирмизи, Хаж, 97). Қазақша мағынасы: ''«Аллаһым, мен сенің әміріңді орындауға келдім, сенің әміріңе бой ұсындым (2 рет). Сенің серігің жоқ, сенің әміріңді орындау - менің борышым. Күмәнсіз барлық мадақ саған тән және жалпы иелік пен [[нығмет]] сенікі. Сенің еш серігің жоқ»''.
Line 160 ⟶ 159:
2. Киімге байланысты тыйымдар:
* тігілген киім кию. Тігілген киімдерді суықта иыққа жабуға немесе денеге жабуға болады. Бірақ жапқан уақытта қолын киіп, түймелерін түймелеуге болмайды.
* [[изар]] мен [[рида|риданың]]ның (изар - белден төмен қарай, рида - белден жоғары қарай жабатын сүлгі немесе мата. Бұлардың түсі ақ және жаңа болғаны жөн) шеттерін сөгітіліп кетпеу үшін тігуге, жыртығын жамауға рұқсат. Ақша салу үшін тігілген арнайы қапшық, белдік сияқты нәрселерді, ыстықтай қорғану үшін тігілген қолшатырды қолдануға болады.
* басты немесе бетті жабу. [[Тақия]] кию, [[сәлде]] орау, т.б.
* қолғап, шұлық кию.
Line 170 ⟶ 169:
4. Жалпы тыйымдар:
* Әйелімен жыныстық қатынас жасау, сүйісу, құшақтасу, жалпы нәпсіні қоздыратын барлық нәрселерді істеу.
* [[Дін|Дінде]]де харам болған істерді жасау.
* [[Мұсылман]] бауырымен тартысу, ерегесіп, ұрысып, төбелесу, жаман сөз айту, біреуді ренжіту. Аллаһ Тағала Құранда былай дейді: «Қажылық белгілі (Шәууал,
Зилқағда, Зилхижжаның алғашқы он күні) айларда. Кімде-кім бұл айларда қажылыкты міндеттенсе (мыналарды білсіні) әйелімен жақындасуға, күнә істеуге және жанжалдасуға болмайды» (Бақара, 2/197).
Line 204 ⟶ 203:
 
7. Ихрам намазы. Денені толық жуғаннан кейін немесе дәрет алғаннан кейін, ихрамға кірместен бұрын, екі [[рәкат намаз]] оқылады. Пайғамбарымыздың (с.а.у.)
Зулхулайфада екі рәкат намаз оқып, сосын ихрамға кіргені риуаят етіледі. Бұл [[намаз|намаздың]]дың бірінші рәкатында - «Кафирун», екінші рәкатында - «Ықылас» сүресін оқу [[сүннет]].
 
'''Арафатта тұру''' (Қажылықтың екінші парызы). Арафа күні түс ауғаннан кейін Құрбан айттың
Line 211 ⟶ 210:
==Арафа күні және Арафатта тұрудын сүннеттері:==
* [[Арафа күні]] күн шыққаннан кейін Арафат жаққа қарай бет алу;
* [[Намира мешіті|Намира мешітінде]]нде түскі намаздан бұрын имамның екі [[хұтба]] оқуы;
* Аузы берік болмау ([[ораза]] тұтпау);
* Күн тал түстен ауғаннан кейін мүмкіндік болса, [[ғұсыл]] кұйыну;
* Арафатта тұруға бар ықыласпен дайын болу;
* [[Бесін намаз|Бесін]] және [[Намаздыгернамаздыгер намаз|намаздыгер намаздарын]]дарын бесін уақытында бірге қосып оқу. Намаздың осылай бесін уақытында біріктіріліп оқылуын «жамғу - тақдим» деп атайды;
* Бұл намаздардан кейін дереу [[уақфа]] жасау;
* Уақфа жасаған уақытта дәретті болу;
Line 231 ⟶ 230:
қамат түсіріліп, намаздыгер намазының парызы оқылады. Уақфа болғандықтан, бесін
намазының соңғы сүннетін оқу - [[мәкрүһ]]. Әр
екі намаздың парыздарынан кейін [[Ташриқ тәкбірі|ташриқ тәкбірі]] айтылады. Осылайша бесін мен намаздыгер намаздары бір азан, екі қаматпен
бесін уақытында қосылып оқылады.
 
==Зиярат тауабы (қажылықтың үш парызының біреуі)==
'''Тауап''' - араб тілінде [[зиярат]] ету, бір нәрсені айналу сияқты мағыналарды білдіреді. Ал шариғаттағы терминдік мағынасы - [[Қағба|Қасиетті Қағбаны]] жеті рет ғибадат
ниетімен айналу. Тауап Аллаһ Тағаланың аршының айналасында тауап ететін [[періште|періштелер]]лер тәріздес, Аллаһ Тағалаға деген сүйіспеншілікпен, тағзыммен жасалатын ғибадат. Пайғамбарымыз (с.а.у.) тауаптың намаз тәріздес ғибадат екенін білдіреді:
'''«Байтуллаһтың айналасында тауап жасау - намаз оқу сияқты. Ерекшелігі - тауапта сөйлеуге болады, бірақ тауап жасап жүріп, кім сөйлесе, қайырлы сөз сөйлесін»''' (Тир-
мизи, Хаж, 112). Қағбаның оңт. жағындағы бұрышында «Хажарул-Әсуәд» деп аталатын қасиетті
Line 249 ⟶ 248:
*1. [[Кадум тауабы]]. Бұл - сырттан келетін адамдардың Меккеге келген уақытта Қағбаға сәлем ретінде жасайтын алғашқы тауап. Бұл тауапты жасау - [[сүннет]].
 
*2. [[Зиярат тауабы]]. Қажылардың Арафаттан қайтқаннан кейін жасайтын тауабын зиярат тауабы немесе «ифада» тауабы дейді. Бұл тауапты жасау - қажылықтың үш парызының бірі. Зиярат тауабындағы жеті айналымның төртеуі - парыз, үшеуі - уәжіп. Зиярат тауабын жасамаған адам қажылық жасаған болып саналмайды. Зиярат тауабының дұрыс орындалуының бірінші шарты: Арафатта уақфаның жасалған болуы. Екінші шарты: бұл тауаптың белгілі уақытта жасалуы. Бұл уақыт - Құрбан айттың бірінші күні таңның атуынан бастап, өмірінің соңына дейінгі уақыт. Бірақ Әбу Ханифаның пікіріне сүйенсек, бұл тауаптың Құрбан аштың 1, 2, 3-күндерінің біреуінде жасалуы - уәжіп. Осы күндерден кешіктірілсе, жаза ретінде құрбан шалу керек. Ал Әбу Юсуп пен Мұхаммед бойынша, бұл тауапты Құрбан аштың 1, 2, 3-күндері жасау уәжіп емес, сүннет. Сондықтан бұл тауап айт күндерінен кейін жасалған жағдайда ешқандай жаза керек емес. Бірақ зиярат тауабын [[Құрбан айт|Құрбан айттың]]тың алғашқы күні жасау абзал, әрі сауабы мол.
 
*3. [[Уадағ тауабы|Уадағ (қоштасу) тауабы]]. Қажылықта Минада шайтанға тас лақтырғаннан кейін, [[Мекке|Меккеге]]ге қайтқан кезде жасалатын тауап. «Садәр тауабы» деп те аталады. Қажылыққа сырттан келгендер үшін бұл тауапты жасау - [[уәжіп]]. Бұл тауапты жасау арқылы қажы амалдары тәмамдалады. Тауаптан кейін қажылар Қағбамен қоштасып, отандарына қайтады.
 
*4. [[Нәпіл тауабы]] (Парыз және уәжіп болмаған тауап). Мекке мұсылмандарының әрдайым жасап тұратын тауабы. Сырттан келгендерге де жасауға болады. Нәпіл тауап жасау нәпіл намаз оқудан да абзал. Өйткені намазды әр жерде оқуға болады. Ал, тауап Қағбада ғана жасалады. Пайғамбарымыз (с.а.у.) тауаптың кереметтігін былай деп сүйіншілейді: ''«Кімде-кім Байтуллуһқа тауап жасаса, атасынан жаңа туылғандай, күнәларынан арылып, тазарады»'' (Тирмизи, Хаж, 41.).
Line 269 ⟶ 268:
 
===Тауап уәжіптері:===
*1. Тауап еткен уақытта әрқашан дәретті болу. Дәрет бұзылған жағдайда, тауап тоқтатылып, дәрет алынады. Сосын қалған айналымдар толықтырылып, тәмамдалады. Жүніп, хайыз және нифас күйінде тауап жасауға болмайды. Әйелдер хайыз күнінде Қағбаны тауап жасай алмайтындықтарынан, хайыз күндерін кешіктірулері үшін денсаулықтарына зияны тимейтін дәрі колдануларына болады. Пайғамбарымыздың (с.а.у.) дәуірінде кейбір әйелдер «а'рәк» деп аталатын су ішу арқылы хайыз күндерін белгілі-бір уақыт кешіктіретін. Қазіргі заманда әйел адамдар денсаулыққа зияны тимейтін арнайы дәрілер арқылы қажылық уақытында хайыз күндерін кешіктірулеріне болады. Ал қажылықтың үш парызының біреуі саналатын зиярат тауабының уақыты әйелдердің [[хайыз күндері|хайыз күндеріне]]не тура келіп қалған жағдайда, Меккеде хайыз күндерінің бітуін күтеді. Хайыз күндері біткеннен кейін міндетті түрде зиярат тауабын атқарулары керек. Зиярат тауабын кешіктіргеидері үшін жаза өтелмейді. Егер зиярат тауабын хайыз, нифас яки жүніп күйінде жасап қойған жағдайда, әлі Меккеде болса, қайтадан жасау керек. Қайтадан жасамаған жағдайда, жаза ретінде түйе немесе сиырды Харам аумағында шалады.
 
*2. Әйелдер мен еркектердің шариғатта әурет деп саналатын мүтпелерінің жабық болуы. Негізінде әурет жердің жабық болуы әрқашан парыз. Тауапта уәжіптігінің себебі, ашық болған жағдайда белғілі-бір жаза мен тауапты қайтадан жасауды қажет еткені үшін. Парыз және уәжіп тауаптарында әурет деп саналатын кез келген мүшенің төрттен бірі ашылса, жаза ретінде құрбан шалу - уәжіп. Төрттен бірінен аз болса, құрбан шалу уәжіп емес. Нәпіл тауаптарда әурет мүшелерінің біреуінің төрттен бірі ашылса, жаза ретінде садақа беріледі. Әйелдің қолы, жүзі және аяқтарынан басқа барлық жерлері әурет жері саналады. Ал еркектің әурет жері - кіндігі мен тізесінің арасындағы тұс.
Line 303 ⟶ 302:
==Қажылықтың уәжіптері==
Қажылық ғибадатында қажылықтық парыздары мен шарттарынан басқа
уәжіп міндеттер бар. Қажылықта уәжіптерді [[шариғат|шариғатта]]та үзір саналатын себептерсіз таcтау - тахриман мәкрүһ, яғни харамға жақын мәкрүһ. Қ-тың парыздары орындалып, уәжіптері істелмеген жағдайда, Қажылық дұрыс
деп есептелінеді. Бірақ шариғатта үзір саналатын себептерден тыс, басқа себептермен
уәжіптер орындалмай қалса, қажылықтың дұрыс болуы үшін әрбір орындалмаған уәжіп үшін жаза ретінде құрбан шалу керек.
Line 315 ⟶ 314:
талып қалу, әйелдердің хайыз болуы сияқты
самауи (адамның қалауынсыз, еркінен тыс
себептер) себептер. Мысалы, [[Арафат|Арафатта]]та [[уақфа]]
жасап жатқанда талып, Құрбан айттан кейін оянған адамға, қажылықтың уәжіптерінен саналатын Муздәлифә уақфасын, шайтанға
тас лақтырушы тәрк еткені үшін және шаш
Line 324 ⟶ 323:
қылмыс істеп, түрмеле тұтылса, орындай
алмаған уәжіптері үшін жаза өтеу керек.
 
 
===Муздәлифәда уақфа жасау (Қажылықтың бірінші уәжібі)===
Line 341 ⟶ 339:
 
===Ақшам және Құптан намаздарын «жамғу-тахирмен» оқу===
Жамғу-тахир - [[бірінші намаз|бірінші намаздың]]дың уақыты шыққаннан кейін [[екінші намаз|екінші намаздың]]дың уақытында екі намазды бірге қосып оқу. Арафа күні [[Ақшам намазы|ақшам]] және [[Құптан намазы|құптан намаздарын]] құптан уақытында Муздәлифәда бірге, қосып оқу - уәжіп. Азан оқылып, қамат түсірілгеннен
кейін ақшам намазының парызы оқылады.
Сәлем берген соң, тәшриқ тәкбірі айтылады. Сосын азан шақырылмастан, қамат
Line 354 ⟶ 352:
 
==Шайтанға тас лақтыру (Қажылықтың екінші уәжібі)==
[[Қажы|Қажылардың]]лардың [[Құрбан айт]] күндерінде Минала бір-біріне жақын арақашықта
орналасқан тіктеулі тұрған үш шайтан тасқа кішкентай тас лақтырулары - қажылықтың
уәжіптеріиің біреуі. Бұл тіктеулі тастар:
Line 367 ⟶ 365:
тас лақтырудың уақыты - таң атысымен
басталып, ертесі күні таң атқанға дейінгі
мерзім. [[Айт|Айттың]]тың бірінші күні күн шықпастан шайтанға тас лақтыру - мәкрүһ, күн
шыққаннан кейін түске дейін лақтыру -
сүннет, түстен кейін күн батқанға дейін
Line 379 ⟶ 377:
кейін тас лактырудың еш мәкрүһтігі жоқ.
 
'''Айттың екінші және үшінші күндері (Зилхижжаның 11 -і және 12-сі)''' - Әр үш [[шайтан тас|шайтан тасқа]]қа (кішкентай, орта және үлкенге
рет-ретімен) жеті-жетіден 21 тас лақтырылады. Бұл күндердегі тас лақтыру уақытты - түстен кейін басталып, ертесі күнгі
таң атқанға дейінгі уақыт. Бұл екі күнде түске дейін тас лақтыруға болмайды.
Line 404 ⟶ 402:
батқаннан кейін бітеді. Лақтырылмай қалған әр күннің тасын сол күні күн батқанға
дейін лақтыру - [[уәжіп]].
Лақтырылатын тастарды [[Муздәлифә|Муздәлифәдан]]дан
немесе Мұхассир жолынан немесе нәжіс
(лас) болмаған кез келген жерден жинауға
Line 412 ⟶ 410:
===Шайтанға тас лақтырудың дұрыс орындалу шарттары:===
*1. Тастарды өз қолымен лақтыру. Тастарды құралмен атуға немесе лақтырмай қолдан-қолға беріп, шайтан тастардың үстіне қоюға болмайды.
*2. [[Ханафи мазһабы|Ханафи мазһабында]]нда лақтырылатын нәрселердің [[тас]] немесе қорғаған [[балшық]] сияқты топырақ түрінен болуы шарт. Шафиғи мазһабында тек қана тас лақтырылады.
*3. Жеті тас бөлек-бөлек лақтырылуы тиіс. Барлығы бірге лақтырылса, бір тас болып есептеледі.
*4. Тастарды тігілген шайтан тасқа тигізу не айналасындағы белгіленген орынға түсіру керек.
Line 427 ⟶ 425:
*6. Тастарды айттың алғашқы күні түске дейін, қалған күндері түстен кейін күн батқанға дейін лақтыру;
*7. Кішкентай және Орта шайтан тастарға тас лақтырғаннан кейін бір ніетке тұрып, әке-шешесіне және діндес бауырларына дұға жасап, тілек тілеу;
*8. Ақаба жәмрасына (Үлкен шайтан тасқа) тастарды [[Мекке|Меккені]]ні оң жағына алып, Минаны сол жағына алып лақтырады. Қалған екі Орта және Кіші шайтан тасқа тастарды кез келген жақтан лақтыруға болады.
 
===Шайтанға тас лақтырудың мәкрүһтері:===
Line 448 ⟶ 446:
лақтыру күндері қаза етіліп, лақтырылуы
уәжіп. Тас лақтыру кұндері аштың төртінші күні күннің батуымен аяқталады.
Төртінші күні күн батқаннан кейін лақтырылмаған тастар қаза етілмейді. [[Әбу Ханифа|Әбу Ханифаның]]ның айтуынша, лақтырылмаған тастар
айттың төртінші күні күн батқанға дейін
қаза етілсе де, жаза өтеу түспейді. Ал Имам
Line 455 ⟶ 453:
==Сафа, Мәруа төбелерінін арасында жүгіру (Қажылықтың үшінші уәжібі)==
[[Сағи]] (араб тілінде) - шапшаң жүру, жүгіру деген мағынаны білдіреді. Ал шариғаттағы терминдік
мағынасы: Мәсжидул-Харам жақта орналасқан Сафа және Мәруа төбелерінің арасында [[Сафа төбешігі|Сафа төбешігінен]]нен бастап, Мәруада
аяқтау шартымен төрт рет барып, үш рет қайтып келу. Сафадан Мәруаға бару - бір рет, Мәруадан Сафаға қайтып келу - тағы бір рет болып есептеледі.
Сафа мен Мәруанның арасында сағи ету - қажылық уәжіптерінің біреуі. Аллаһ Тағала
Line 484 ⟶ 482:
тастап, ұмыт қалдыруы мүлдем мүмкін
емес. Міне, сондықтан Хажар атамыз: ''«Аллаһ Тағала бізді қорғанда, мына сусыз шөл далаға бізді жалғыздан жалғыз, жәрдемсіз тастамайды»'' - деп, Ұлы Жаратушысына деген сенімін берік ұстап, Пайғамбарша
тәуекел етті.
 
Уақыт жылжыған сайын Ибраһимнің (ах.) тастап кеткен азғантай
Line 497 ⟶ 495:
естіліп, қалт тоқтайды. Хажар атамыз:
«Ей, дауыс несі Бізге даусыңды естірттің, егер бізге көмектесе алатындай күшін
болса, көмектес», - деді. Хажар анамыздың осы мінәжаты бітісімен [[Зәмзәм бұлағы|Зәмзәм бұлағының]]ның жанында періште Жебірейіл (ах.)
көрінді. Жебірейіл (ах.) жерді қазын жатыр екен. Әне-міне дегенше су көрініп,
аға бастады. Бұл құбылысқа қатты қуанып
Line 513 ⟶ 511:
 
===Сағидін дұрыс орындалу шарттары===
*1. Сағидің қажылық немесе умра үшін ниет етіп, [[Тәлбия|тәлбия]] айтып, ихрамға кіргеннен кейін жасалуы. Қажылық ғибадатын атқарушыға айттың алғашқы күнінен бұрын ихрамнан шығуына болмайды. Егер қажылық үшін жасалатын сағиді Арафатта тұрудан бұрын жасаса, ихраммен жасаған болады. Ал Арафаттан қайтқаннан кейін шайтанға тас лақтырып, құрбан шалғаннан соң жасаса, ихрамнан шығып та жасауына болады. [[Умра]] үшін істелетін сағиді ихрамнан шықпай тұрып жасау - уәжіп. Умра тауабын орындап, сағиді жасамастан шашын алып немесе қысқартқан жағдайда ихрамнан шыққан болады. Ихрамнан шығып қойғаннан кейін жасалған умра сағиі дұрыс деп есептелінеді. Бірақ умра сағиін ихрамнан шықпай тұрып жасау - уәжіп болғандықтан, жаза өтейді.
*2. Қажылық үшін істелетін сағидің Қажылық аттарында жасалуы.
*3. Дұрыс орындалған тауаптан кейін жасалуын Дұрыс орындалған тауап - [[жүніп]], [[хайыз]], [[нифас]] күйінде жасалмаған тауап.
Line 529 ⟶ 527:
қалған жағдайда күнә болмайды.
 
*1. Тауаптан кейін сағиді орындау. Яғни, [[тауап намазы|тауап намазын]]н оқығаннан кейін дереу сағиға бастау.
*2. Сағиді дәретпен жасау.
*3. Денесінде немесе үстінде намазға кедергі болатындай нәжіс болмау.
*4. Сағиді бастамас бұрын қара тасқа сәлем беру.
*5. Әр жүгірісте [[Сафа]] және [[Мәруа|Мәруаның]]ның [[Қағба]] көрінетіндей жеріне шығу.
*6. Әр жүгірісте Сафа және Мәруада жүзді құбылаға бұрып, тәкбір, таһлил айтып, дұға жасау. Тәкбір дегеніміз: '''«Аллаһу акбар»''' деп айту, ал таһлил болса: ''«Лә иләһә иллаллоһу уахдаһу ла шәрика лэһ, ләһул-мулку уә ләһул-хамду уа һуа а'ла куллишайин қаднр»'' - деу. Мағынасы: ''«Аллаһтан басқа тәңір жоқ. Ол - жалғыз, серігі жоқ. Барлық иелік оныкі және күллі мадақ оған тән. Оның барлық нәрсеге құдіреті жетеді»''.
*7. Ер кісілердің Сафа мен Мәруа жолында жасыл белгілер орналастырылған екі діңгектің арасында адымдарын жиі-жиі алып, тез-тез жүрулері керек. Мұны «[[һәруалә]]» дейді. Әйелдер һәруалә жасамайды.
Line 555 ⟶ 553:
 
===Шашты алғызу мен қысқартудың басқа қажылық амалдары арасындағы орындалу реті===
Пайғамбарымыз (с.а.у.) соңғы қажылығында [[Құрбан айт|Құрбан айтының]]ының алғашқы күні Муздәлифәдан Минаға келіп, Ақаба жәмрасына
(Үлкен шайтан тасқа) тас лақтырған соң, кұрбанын шаяды, сосын шашын алғызды
және зиярат тауабын жасады. Міне, сондықтан Имам Әбу Ханифа бойынша тәматтуғ немесе қиран Қ-ғын ниет еткендердің
Line 591 ⟶ 589:
бұрын жасауға болады. Егер бұрын жасалынса, Меккеден шығар кезде қайта жасау
шарт емес. Қоштасу тауабын жасаған соң
[[Қағба|Қағбаға]]ға барып, намаз оқып, нәпіл тауап
жасауға болады. Бұндайда ең соңғы жасаған нәпіл тауабы - қоштасу тауабы ретінде есептелінеді.
 
Line 604 ⟶ 602:
==Қадум тауабы==
Қадум (араб тілінде) - бару, жету сияқты мағыналарды білдіреді. Қадум
тауабы - [[Мекке|Меккеге]]ге келген уақытта [[Қағба|Қағбаға]]ға
сәлем ретінде жасалатын алғашқы тауап.
Миқат шекараларының сыртынан келетін ифрад және қиран Қ-тарын орындайтын қажылар үшін қадум тауабы - сүннет.
Умра немесе тамматуғ қажылығын орындайтындар, микат шекарасының ішінде тұратындар,
[[ифрад қажылығы|ифрад қажылығын]]н орындаушысы бола тұра Меккеге келместен Арафат тауына шыққандар,
[[хайыз]], [[нифас]] сияқты жағдайларға байланысты бұл тауапты жасай алмай Арафатқа шыққан әйелдер қадум тауабын кейін жасамайды. Қадум тауабы Меккеге келген уақыттан бастап, Арафатта уақфа жасағанға дейінгі уақыт аралығында жасалады. Қадум тауабы зиярат тауабы сияқты орындалады.
 
==Қажылық хұтпалары==
Қажылықта үш жерде хұтпа оқылу - сүннет. Біріншісі, Арафа күнінен
бір күн бұрын Харам-Шәріфте (Масжидул - Харам) [[бесін намазы|бесін намазынан]]нан кейін; екіншісі,
Арафа күні түстен кейін Нәмира мешітінде намаздыгер уақытында қосылып, бірге
оқылатын бесін және намаздыгер намаздарынан бұрын; үшіншісі, аштың екінші күні
Line 621 ⟶ 619:
шыққаннан кейін Минаға қарай бет алып,
сол күнгі бесін, намаздыгер, ақшам, құптан
және [[Арафа күні|Арафа күнінің]]нің таң намазын Минада
оқып, күн шыққаннан кейін Арафатқа баруы - [[сүннет]].
 
Line 632 ⟶ 630:
Қажылық ғибадатын адал еңбекпен тапқан қаржымен орындау. Харам ақшамен орындалған қажылықпен парыз мойнынан түссе де, бұндай қажылықтың сауабы болмайды.
*1. Мойнында құл хаққы (адамдардың қарыздары, жалпы адамдарға байланысты хақтар) болса өтеу, иелерімен халалдасу (кешірім сұрап, риза қылу). Уақыты келмеген қарыздарды өтеу шарт емес.
*2. Қажылыққа рухани дайындалу. Қажылыққа бармас бұрын істеген күнәлары үшін шын жүректен тәубе етіп, қаза болған [[намаз]], [[ораза|оразалары]]лары болса, мүмкіншіліғіне қарай өтеу.
*3. Қажылық ғибадатының қалай орындалатыны жайында білетіндерден толық сұрап, үйрену.
*4. Қажылық ғибадатымен басқаларға мақтану, біреуге көрсету, паңдану сияқты сезімдер мен жаман пікірлерден сақтанып, әрқашан кішіпейіл, ықыласты болу.
Line 692 ⟶ 690:
Тәматтуғ қажылығын орындайтындар миқатта
тек қана умра үшін ниет еткендіктері үшін: ''«Аллаһым, мен сенің ризалығың үшін умра тауабын жасауды ниет еттім, умра тауабын маған жеңілдет және менен қабыл ал»'', - деп ниет етіп, умраның тауабын жасап, екі
рәкат тауап намазын оқығаннан кейін [[зәм-зәм суы|зәм-зәм суын]]н ішеді. Сосын умраның сағиін жасау үшін Сафа төбесіне барып, умра сағиін
жасап, шашын алғызып, яки қысқартып ихрамнан шығады. Қ-қа ниет етіп, қайтадан
ихрамға кіретін зилхижжаның сегізінші күніне дейін Меккеде ихрамсыз күйде бола-
Line 708 ⟶ 706:
 
Қажылықтың [[ифрад]], [[тәматтуғ]], [[қиран]] түрлерінің
қайсысын орындаса да, барлық қажылар зилхижжаның сегізінші күні [[Мекке|Меккеден]]ден шығып, [[Мина|Минаға]]ға барып түнеп, ертесі [[Арафат|Арафатқа]]қа барады немесе сегізінші күні тікелей Арафатқа тартады. Бұдан кейін барлық қажылардың орындайтын амалдарында еш өзгеріс жоқ.<ref>Ислам. Энциклопедиялық анықтамалық. Алматы: “Аруна Ltd.” ЖШС, 2010 ISBN 9965-26-322-1</ref>
 
==Қазақстаннан барған қажылар==
===Тарихы===
Қазақ даласына сапар сегізінші ғасырдан бастау алады. Бұл Араб Халифатының қазақ даласына ықпал етуімен байланысты. Ислам дінінің қазақ жеріне енуіне 751 жылы Тараз қаласының маңында болған Атлах шайқасының мәні зор. Себебі бұл ұрыста араб әскері мен Қытайдың Тан династиясының қалың қолы кездесті. Қарлұқ пен Түркеш мемлекеттері араб әскерімен қосылып, қытай әскерін ойсырата жеңді.
ХІХ - ХХ ғасырлардың бсында қажылық парыз өтеу қиындық соқтырды. Біріншіден, сапардың қымбатқа соғуы, екіншіден, ХІХ ғ. екінші жартысында патша әкімшілігінің ислам дініне деген саясатының өзгеруі және қазақ халқын орыстандыру, ассимиляциялау мақсатына қарай бет бұрғызды. Үшінші кедергі қажылыққа с апардың нақты ұйымдастырылмағандығы және алаяқтардың көбейіп кетуі. Бүгінде ХІХ ғасырда қажылыққа барғандардың санын нақты айту қиын. <ref>"Қазақстан қажылық қоры" Журнал. 2011 жыл. </ref> Себебі мұрағатта мәліметтер жазылмаған, десекте те қажылыққа барғандардың саны жылдан-жылға өскендігі белгілі. Лыкошиннің "Меккедегі қажылық статистикасы" атты мақаласында: "Қажылыққа баратындардың саны тұрақсыз болып келеді, бірақ өткен жылы Шымкент уезі бойынша қажылыққа барған адамдардың саны күрт өзерді. 5-парызын өтеушілер саны көбейіп, бір уезден 188 адам қажылыққа аттанды."<ref> Лыкошин "Меккедегі қажылық статистикасы" </ref> ХІХ ғ. мен ХХ ғ. бірінші жартысында
 
==Дереккөздер==
==Пайдаланған әдебиет==
<references/>
 
{{wikify}}
[[Санат: Қажылық]]
 
[[Санат: Дін]]
[[Санат: Қажылық]]
[[Санат: Дін]]
[[Санат:Бес парыз]]
[[Санат: Ислам]]
 
 
{{Islam-stub}}
{{wikify}}
 
[[ar:حج]]
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Қажылық» бетінен алынған