Тас сусары: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

'''Тас сусары''' ({{lang-la|Martes foina}}) — [[жыртқыштар]] отряды, [[сусар]] тұқымдасына жататын жануар. [[Жетісу Алатауы|Жетісу]] (Жоңғар), [[Іле Алатауы|Іле Алатауларының]], сондай-ақ [[Тарбағатай]], [[Сауыр]] тауының және оңтүстік [[Алтай|Алтайдың]]дың ормансыз беткейлерінде, тастақты жерлерінде тіршілік етеді. Үлпілдек жүнді, жылтыр, қара қоңыр түсті. Төсі ақ, бірден көзге түседі. Дене тұрқы 39-50 см, құйрығының Ұзындығы 23-29 см, салм. 1,5 кг. Қорегі — тышқан тәрізді кемірушілер, ұсақ құстар, жазда — жәндіктер. Қыста жеміс-жидектермен қоректенеді. Қорегін түнде, кейде күндіз аулайды. Маусымшілдеде ұйығады. 236-275 күннен кейін 2-5 соқыр, саңырау шақалық туады. Олар 30-36 күннен кейін көзін ашады және естиді. Жыныстық жағынан 1516 айда жетіледі. Терісі өте бағалы. Қазақстанның "[[Қызыл кітап|Қызыл кітабына]]" енгізілген (1996).<ref> Жетісу энциклопедия. - Алматы: «Арыс» баспасы, 2004. — 712 бет + 48 бет түрлі түсті суретті жапсырма. ISBN 9965-17-134-3</ref>

[[Қазақстан|Қазақстанда]]да [[ТМД]] фаунасындағы тас сусардың бес түршесінің біреуі – M.f.intermedia мекендейді .

ХХ-ғасырдың 60-шы жылдарында біршама көп болған. Солтүстік [[Тянь-Шань]] мен [[Жоңғар Алатауы|Жоңғар Алатауында]]нда сол жылдары оның саны шамамен 3 мыңдай болды, оның өзінде [[Іле Алатауы|Іле Алатауында]]нда 1968 жылы ақпан-наурызда 1000 га жерде 6.6 бастан келді. 1968-1969 жылдардағы өте қатал қалың қарлы қыстан соң бұл аймақта саны 500-ге дейін кеміді, ал Іле Алатауында 1969 жылы қыркүйекте 1000 га-да бар – жоғы 1.7 бастан келді. Соңғы жылдары қалың қарлы қыстардың нәтижесінде, сол сияқты қаскерліктен оның саны одан әрі азайды.

Ауа-райы, [[Гельминттер|гельминттерменгельминттер]]мен зақымдануының жоғары болуы, қаскерлік.

Тұрақты түрде (3-4 жылда бір рет) Батыс және Солтүстік [[Тянь-Шань]] жоталары мен [[Жоңғар Алатауы|Жоңғар Алатауында]]нда сусардың санына есеп жүргізу.<ref>1. Гептнер и др., 1967; 2. Лобачев, 1973; 3. Лобачев, 1982; 4. Старков, 1847.</ref>