Ұршық: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

''1)'' [[Жүн|Жүннен]]нен шүйкелеп [[жіп]] иіруге арналған жеңіл аспап; жіп иіретін құрал. [[Қазақстан]] аумағында ұршықты [[шаруашылық]] қарекеттерде пайдалану [[неолит заманы|неолит заманынан]]нан басталады. Әсіресе, [[қола дәуірі|қола дәуіріндегі]]ндегі [[ескерткіш|ескерткіштерден]]терден басы арнайы қыштан құйылған ұршық қалдықтары көптеп табылған. Ежелгі [[Шығыс елдер|Шығыс елдерінде]]інде де қол ұршығы пайдаланылған. Дәстүрлі [[қазақ]] [[қоғам|қоғамында]]ында ұршық [[мал өнімдері|мал өнімдерін]]н пайдаланудағы басты еңбек құралдарының бірі болды. Ол — ''[[мұрындық]]'' (сірге ағаш), басы мен саптан тұрады. [[Ағаш]], [[мүйіз]], [[құс]], [[тас]], [[сүйек]] ([[түйе]] мен [[өгіз|өгіздің]]дің ортан жілігінің айдар басы), [[қорғасын]] сияқты материалдардан жонып жасалған ұршық басы дөңгелек немесе жарты шар тәрізді болады, оның ортасына сап өткізетін тесігі орналасады. Сабы ұршық басынан 3—4 см шығып тұрады, оған жіп жүретін иіретілген ойық жол жасалынады. Кейде басына бір елі қашықтықтан соң мұрындық ([[ши]], [[шырпы]]) орналастырылады. Мұрындық немесе иіретілген ойық жол жіптің сіргеде біркелкі болып жинақталуына септігін тигізеді. Ұршықпен қап, дағар, алаша, басқұр, терме бау, шекпен, т.б. [[тұрмыстық бұйымдар]] мен [[киім-кешек|киім-кешектерге]]терге арнап жіптер тоқылған. Аз жіп иіруге арналған ұршықтың басы жеңіл, сабы қысқа етіп жасалады.<ref>Бес жүз бес сөз.—Алматы— Алматы: Рауан, 1994 жыл. ISBN 5-625-02459-6</ref>

<br /> ''2)'' [[Тоқыма өндірісі|Тоқыма өндірісінде]]нде иіру, ширату және [[тегістеуіш машина|тегістеуіш машиналардың]]лардың жіпті иіріп, ширатып, орауышқа, иіршікке, шөлмекке, т.б. орайтын негізгі тетігі. Ұршықты машиналар 18 ғасырдың II-жартысында қолданыла бастады. Ұршықтың сақиналы, центрифугалы, т.б. түрлері бар. Ұршық табиғи ([[мақта]], жүн, [[зығыр]]) және [[химия|химиялық]]лық талшықтарға арналған болып ажыратылады. Ұршық — ұзын, күрделі [[геометрия|геометриялық]]лық формалы жұқа және иілгіш болат [[шпиндель|шпиндельден]]ден тұрады. Табиғи талшықтарды иіруге арналған сериялы ұршық шпинделінің жоғарғы бөлігіне қағаз [[патрон]] немесе ағаш [[шөлмек]] кигізіледі. Шөлмекке шуда оралады. Жіп қозғалмайтын [[сақина]] бойымен сырғанайтын жүгірткі арқылы ұршыққа келеді. Ұршықтың айналуы кезінде шуда жіп тартылады және жүгірткінің сақина бойымен қозғалуын қамтамасыз етеді. Кейіннен ұршықтың иіру, ширату, екі жіпті орау процестерін біріктіретін иіру-ширату машинасы іске асырылды. [[Кілем]], [[корд]], [[арқан]], т.б. арналған жіптер өндірісі кезінде 2 рет ширататын ұршық қолданылады. Мұндай ұршықтар қарапайым ұршықпен салыстырғанда, құрылымы күрделі және өнім өндіруді екі есеге арттырады.