|
Бұған дейін айтып кеткеніміздей, XX ғасырдың басында ашылған бірқатар [[құбылыс|құбылыстар]]тар мен тәжірибелік [[айғақ|айғақтар]]тар классикалық физиканың негізгі [[тұжырым|тұжырымдарымен]]дарымен [[қайшылық|қайшылыққа]]қа келіп, оларды зерделеу нәтижесінде жаңа, кванттық [[көзқарас]] дами бастады. Микробөлшектердің корпускулалық-бөлшектік қасиеттерінің анықталуы, атомдық [[физика]] саласындағы зерттеулер классикалық физика заңдарын микробөлшектерге қолдануға қойылатын шектеулерді айқындады. Мұның өзі микробөлшектердің [[қозғалыс]] және өзара [[әсерлесу]] [[заң|заңдарын]]дарын сипаттайтын кванттық механиканың туындап, дамуына [[себепкер]] болды.
Релятивтік емес (баяу бөлшектерге арналған) [[квант|кванттық]]тық [[механика|механиканың]]ның негізгі теңдеуін 1926 жылы Э . Шредингер тұжырымдап жазды. Бұл теңдеуді біз қарастырмаймыз, тек оның негізгі [[сипаттама|сипаттамасы]]сы мен салдарларын талдау жеткілікті.
Бұл — т[[олқындық теңдеу]] және одан тәжірибелерде бақыланатын бөлшектердің толкындық [[қасиет|қасиеттері]]тері шығады. Кванттық механикада бөлшектің күйін толқындық [[функция|функциямен]]мен сипаттайды. Толқындық функция — координаталар мен [[уақыт|уақыттың]]тың комплекстік функциясы, оның айқын түрі Шредингер теңдеуінің шешуінен шығады да, соңында бөлшекке [[әрекет]] ететін [[күш|күштердің]]тердің сипатымен анықталады.
Кеңістіктің берілген нүктесіндегі де Бройль [[Толқын|толқындарыныңтолқын]]дарының интенсивтігі (амплитудасының квадраты) осы нүктеге түсетін [[Бөлшек|бөлшектердіңбөлшек]]тердің санын анықтайтыны туралы жоғарыда айтқанбыз. Ал, егер жеке бөлшек қарастырылса, оған сәйкес де Бройль толқынының интенсивтігі бөлшектің осы [[нүкте|нүктенің]]нің маңына түсу [[Ықтималдық|ықтималдығын]] білдіреді. Кванттық механиканың ең маңызды ерекшелігі — микробөлшектің күйін ықтималдылық тұрғысынан сипаттау. 1926 жылы М. Борн ықптималдық [[амплитпуда|амплитпудасы]]сы деп аталатын [[шама]] толкындық заңдылықпен өзгереді деген [[болжам]] айтты, бұл шаманы толқындың функция немесе ψ(пси)- функциясы деп атайды.
Толқындық функцияның модулінің квадраты берілген [[уақыт]] мезетіндегі бөлшектің кеңістіктің элементар d V аумағында болу ықтималдығын анықтайды:
::dW=|ψ|<sup>2</sup>dV
Басқаша айтқанда, де Бройль толқындарының интенсивтігі толқындық функция модулінің квадратымен анықталады. Егер кеңістіктің шексіз үлкен [[Аумақ|аумағын]] қарастырсақ, бөлшек [[міндет|міндетті]]ті түрде оның бір жерінде орналасуы керек, ал айқын [[оқиға|оқиғаның]]ның ықтималдығы бірге тең. Олай болса,
::ʃ|ψ|<sup>2</sup>dV=1
Соңғы өрнек толқындық функцияны нормалау шарты болып табылады.
Қорыта айтқанда, толқындық функция [[микробөлшек]] күйінің негізгі [[сипаттама|сипаттамасы]]сы бола отырып, оның күй параметрлерінің орташа мәндерін есептеуге мүмкіндік береді.<ref>Физика: Жалпы білім беретін мектептің жаратылыстану-Ф49 математика бағытындағы 11 сыныбына арналған оқулық /С. Түяқбаев, Ш. Насохова, Б. Кронгарт, т.б. — Алматы: "Мектеп" баспасы. — 384 бет, суретті. ISBN 9965-36-055-3</ref>
==Дереккөздер==
==Пайдаланылған әдебиет==
<references/>
{{wikify}}
{{Суретсіз мақала}}
[[Санат:Толқындық физика]]
| 