Нарықтың құлдырауы: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
4-жол:
# Нәтижесіздік пен тиімсіз пайдалану (allocative and productive inefficiency)
Өздерінде бар азғантай ресурстарды дұрыс бөлмей, шығынға түсіп, нарықты құлату. Мысалға, су ресурстарын тиімді пайдаланбау, 2050 жылға қарай дефициттың пайда болуына әкеліп соқтырады. Бұл проблеманы, ауыл шаруашылығындағы су ресурстарының комитеті, суару кезіндегі үнемді пайдалану үрдісін ұсынды, яғни тамшылап суару.
</br>2. Монополияның басымдылығы
Монополисттер әртүрлі өзгерістер енгізіп(бағаны түсіреді, бір-бірімен қосылады және т.б.), кіші компанияларды шығынға ұшыратқызып, нарықтан қудалайды. Мысалға, 2009 жылдың қазан айларында, Қазақстан жерінде монополисттер үшін бензинге дефицит пайда болған. Энергетика және табиғи ресурс әкімдігі, осы монополисттердің көп пайда алып, басқа компанияларды банкротка ұшыратқызбауларын қадағалап, анти-жоспарлар құра бастайды.
</br>3. Толық емес (incomplete)
Нарықтың қоғамға жеткілікті жағымды заттарды өңдемеуі, мысалға мектеп, аурухана.
Мысалға, Қазақстанның 92 мектептерінде 3 ауысыммен білім алады. Көбінесе Астана, Алматы қалаларында кездесетін жағдай. Білім министрлігі, ауылдарға және де осындай мектептерге көмек ретінде, жаңадан мектептер салуға бюджеттен ақша бөлді.
</br>4. Жетіспеушілік нарығы (missing markets)
Қоғам қажет етпейтін немесе қаламайтын заттар(needs and wants), алайда ол нарықта болмаса, экономикаға кері әсерін тигізеді.
Мысалға, полицей қызметкерлері, от сөндірушілер және т.б.
| |||