Жер қыртысы: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

[[File:Earth-crust-cutaway-ru.svg|thumb|350px|[[Жер]] планетасының құрылысы. Земная кора - Жер қыртысы]]

'''Жер қыртысы''' — [[литосфера]]ның беткі бөлігін құрайтын, төменгі жапсары [[Мохоровичич Беті|Мохоровичич деңгейі]]мен шектелген Жердің ең үстіңгі қабығы. Жер қыртысы қалыңдығына, құрамына, құрылысына қарай құрлықтық және мұхиттық болып негізгі 2 типке бөлінеді. [[Құрлық]]тық жер қыртысының қалыңдығы тектоник. жағдайына байланысты 25 — 45 км-ден ([[платформа]]ларда) 45 — 75 км-ге дейін (тау түзілу аймақтарында), ал мұхиттық жер қыртысының қалыңд. 5 км-ден ([[Солтүстік Мұзды мұхит]]) 10 — 12 км-ге дейін өзгереді. Жер қыртысы төмен қарай тығыздығы арта беретін жанартаутекті-шөгінді (тығызд. 1,8 — 2,5 г/см3), гранит — метаморфты (2,5 — 2,7 г/см3) және базальтты (2,7 — 3,0 г/см3) қабаттарға бөлінеді. Жер қыртысының жоғарғы бөлігі қатпарларға жиырылып, жарылымдармен қиылған және төм. сатыда метаморфталған шөгінді, терригенді және магмалық тау жыныстарынан құралған. Қалыңдығы платформаларда 1 — 2 км, терең ойыстарда 10 — 20 км жетеді. Шөгінді қабаттың астында салмағы жеңіл, гранит пен гнейстерден түзілген шөгінді қабаттың жыныстарымен алмасып отыратын гранит-метаморфты қабат орналасқан. Гранит қабатының қалыңд. жазықтар астында 15 — 20 км, тау жүйелері табанында 15 — 50 км-ге дейін. Мұхиттар түбінде граниттік қабат өте жұқа, не мүлде болмайды. Граниттік қабат Конрад бетімен шектеледі. Жер қыртысының ең төменгі бөлігінде [[базальт]], [[габбро]] және күшті метаморфтануға (метаморфизмге) ұшыраған шөгінді жыныстардан құралған базальт қабаты орналасқан. Жер қыртысының аралық типтері: субмұхиттық жер қыртысында шөгінді жыныстар мұхиттық жер қыртысындағыдан қалың болады; [[субконтинент]]тік жер қыртысы жұқа болады әрі граниттік қабат анық байқалмайды. [[Геофизика]]лық деректер бойынша, [[Қазақстан]]дағы жер қыртысының қалыңдығы Тұран тақтасы, Каспий маңы ойысында 35 — 45 км, [[Тянь-Шань]], Таулы [[Алтай]]да 45 — 50 км, Орт. Қазақстанда 50 — 55 км. Жер қыртысының үнемі дамып өзгеруі нәтижесінде геосинклинальдар сияқты қозғалмалы аймақтар платформаларға айналады. Жер қыртысының дамуының басты себептері — Жердің аса терең қабаттары мен жоғарғы [[мантия]]сы арасында өтетін процестер.

==Тағы қараңыз==

* [[Жер (ғаламшар)]]

==Сыртқы сілтемелер==

[http://www.kitaphana.kz/ru/downloads/referats/147-geologia/1597-zemnaya-kora.html Жер қыртысы]

{{wikify}}