Зелинский Николай Дмитриевич: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

[[Сурет:Rus Stamp-Zelinsky.jpg|thumb| alt=A.| ''[[Зелинский]]''.]]'''Зелинский Николай Дмитриевич''', [25.1.(6.2.).1861, [[Молдова]], Тирасполь қаласы – 31.7.1953, [[Ресей]], [[Мәскеу қаласы]]] – орыс ғалымы, [[КСРО ҒА]]-ның академигі (1929), [[органикалық катализ]] ілімінің негізін қалаушылардың бірі.

[[Новороссийск]] университетін (Одесса) бітірген (1884). 1885 – 93 жылдары [[Германия]]дағы Лейпциг, Геттинген университтерінде білімін жетілдірді. 1893 – 1953 жылдары Мәскеу университетінде профессор болды. 1911 – 17 жылдары [[Санкт-Петербург]]те Ресей Қаржы министрлігінің орта химия лабораториясының директоры қызметін атқарған. 1935 жылы КСРО ҒА-ның [[Органикалық химия]] институтын ұйымдастыруға қатысып, лабораторияны басқарды. Бұл институт 1953 жылдан бастап Зелинский атымен аталады.

Зерттеулері органикикалық химияның салалары – алициклдік қосылыстар химиясы, гетероциклдер химиясы, [[органикалық катализ]], [[белок]] және [[амин қышқылдары]] химиясын қамтиды. Тиофен туындыларының изомериясын зерттеп, оның гомологтар қатарын жасады (1887). Қаныққан [[алифаттық дикарбон қышқылдары]]ның [[стереометрия]]сын зерттеп, олардан [[цикл]]дік бес және алтымүшелік кетондарды алу әдістерін ашып, циклопентан және циклогексанның көптеген гомологтарын алды (1891 – 1900). Сақинасында 3-тен 9-ға дейін көміртегі атомдары болатын көптеген көмірсутектерді синтездеді (1901 – 07). Бұл әдіс мұнай және [[мұнай]] фракцияларының құрамын модельдеуге негіз болды. [[Платина]] және [[палладий]]дің циклогександы және ароматты көмірсутектерге әсерін, гидрогендеу және дегидрогендеу реакцияларының идеал қайтымдылығының температураға тәуелділігіне негізделген дегидрогендік катализ құбылысын ашты. [[Сурет:GP-5_Gasmask_nva5 Gasmask nva.jpg|thumb| alt=A.| ''[[Противогаз]]''.]][[Улы газ]]дан қорғану үшін [[активті көмір]]ді қолдануды ұсынып, инженер А. Кумантпен бірге газдан қорғағыштың ([[противогаз]]) құрылымын ойлап тапты (1916). Мұнайды катализдік және пирогенетикалық ароматтау процестерін жүзеге асырды (1931 – 37). Социал Еңбек Ері (1945), Лениндік (1934) және КСРО Мемлекеттік сыйлығы (1942, 1946, 1948) лауреаты. <ref>[["Қазақ Энциклопедиясы"]],4 том 3 бөлім </ref>