Испандар: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
ш Bot: Migrating 51 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q160894 (translate me)
ш clean up, replaced: “Қазақ Ұлттық Энциклопедиясы”, 4 – том → «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы using AWB
1-жол:
{{Infobox Ethnic group
|group =Spanish people {{·}} ''Españoles''
|image = [[Сурет:Spanish_peopleSpanish people.png|320px]]
|caption = <small>
1st row: [[Isabella I of Castile]]{{·}}[[Ferdinand II of Aragon]]{{·}}[[Francisco Pizarro]]{{·}}[[Hernán Cortés]]{{·}}[[Ignatius Loyola]]{{·}}[[Teresa of Ávila]]<br />
14-жол:
|region2 = {{flagicon|Argentina}} [[Argentina]]
|pop2 = 345,866
|ref2 =<ref name="ine.es">[http://www.ine.es/prensa/np649.pdf Españoles residentes en el extranjero (CERA) por país]</ref>
|region3 = {{flagcountry|France}}
|pop3 = 189,909
45-жол:
|pop12 = 58,271
|ref12 =<ref>[http://www.censusdata.abs.gov.au/ABSNavigation/prenav/ViewData?action=404&documentproductno=0&documenttype=Details&order=1&tabname=Details&areacode=0&issue=2006&producttype=Census%20Tables&javascript=true&textversion=false&navmapdisplayed=true&breadcrumb=POLTD&&collection=Census&period=2006&productlabel=Ancestry%20(Region)%20by%20Country%20of%20Birth%20of%20Parents&producttype=Census%20Tables&method=Place%20of%20Usual%20Residence&topic=Ancestry&] [[Australian Bureau of Statistics]]</ref>
 
 
|region13 = {{flagcountry|Dominican Republic}}
Line 63 ⟶ 62:
|related = [[Portuguese people|Portuguese]]{{·}}French{{·}}[[Italian People|Italians]]<br />other Western Europeans{{·}}[[Hispanic]]s{{·}}[[Sephardim|Sephardi Jews]]
}}
'''Испандар''' (өздерінің атауы – '''эспаньолес''') – [[Испания]]ның байырғы халқы. Жалпы саны – 32 млн. адам ([[1999 жыл]]). Испанияда 29 млн., [[Аргентина]]да 400 мың, [[Бразилия]]да 200 мың, [[АҚШ]]-та 200 мың, [[Мексика]]да 100 мың, [[Франция]]да 500 мың, [[Германия]]да 174 мың, [[Африка]]да 350 мың испандар тұрады.
 
Антропологиялық жағынан еуропалық нәсілдің үнді-жерортатеңіздік түріне жатады. Үндіеуропа тілдер шоғырының роман тобының испан тілінде сөйлейді. [[Испан тілі]] [[арагон]], астури, кастил, леон, т.б. диалектілерге бөлінеді. Жазуы латын әліпбиіне негізделген. Испандар христиан дінінің католик тармағын ұстанады. Б.з.б. 1-ші мыңжылдықта [[Пиреней]] түбегіне қоныс аударған ибер, ішінара кельт тайпалары Испаниядағы ең ежелгі халықтың қалыптасуына әсер етті. [[Рим империясы]]ның үстемдігі Пиреней түбегіндегі халықтың романдануын тездетті. Одан кейінгі 5-6 ғасырларда келіп қоныстанған герман тайпалары жергілікті халықпен араласып кетті.
 
[[711-718 жыл]]ы Испанияға басып кірген арабтар мен берберлер де испан этносының қалыптасуына өз әсерін тигізді. [[15 ғасыр]]да біртұтас испан мемлекетінің құрылуы халықтың этникалық бірлігін нығайтты. [[Америка]] құрлығы ашылғаннан кейін Испандар жаңа жерге көптеп қоныс аударып, Бразилиядан басқа бүкіл Латын Америкасы халықтарының бәрінің этностық қалыптасуына әсер етті. [[19 ғасыр]]дың соңына қарай испан халқы ұлтқа айналды. [[1983 жыл]]ы Испаниядағы субэтн. топтар мен каталон, галиси, баск секілді ұсақ этностарға автономия берілді.
 
Негізгі кәсіптері – суармалы егін шаруашылығы [[Бидай]], [[АРПА]], [[күріш]], [[жүгері]], [[картоп]], [[қант]] қызылшасын егеді. Цитрус, жүзім плантациясы көп. Мал шаурашығымен қосымша кәсіп ретінде айналысады. Қой, ешкі, мүйізді ірі қара, шошқа өсіреді. Балық аулау кәсібі дамыған. Дәстүрлі [[коррида]] сайысына арнап бұқа өсіреді.
 
Сәулет өнері, ағаштан ою-өрнек ою, өрім мен тоқыма кәсібі, әйнектен әшекейлеп бұйым жасау қолөнері дамыған. Испандардың басым көпшілігі қалалы жерде халыққа қызмет көрсету саласы мен өнеркәсіпте жұмыс істейді. Әр аймақтың табиғи географиялық жағдайына орай тұрғын үйлердің түр-түрі кездеседі. Елдің Оңтүстік өңірінде тастан, кірпіштен қаланған дөңгелек немесе сопақша пішінді үйлер (пальясо) салынады. Орман-тоғайы аз жерде саз балшықтан, саманнан, ал Солтүстік өңірде тастан, каркастан қалап тұрғызылған екі қабатты үйлер көбірек. Оның астыңғы қабатында шаруашылық саймандары болады да, екінші қабаты тұрғын-жайға арналған.
 
Ұлттық киімдері – ерлер тізеге дейін шолақ шалбар, ақ жейде, әр түрлі үлгіде тігілген кеудеше мен куртка киеді. Беліне матадан тігілген белбеу буынады. Басына кең жиекті қалпақ, берет, аяқтарына теріден тігілген немесе эспартодан тоқылған аяқ киім киеді. Әйелдер әр алуан кестемен әшекейленеді. Ұзын көйлек, кең белдемше алжапқышымен, сарафан, тоқылған аяқ киім киеді.
 
Ұлттық тағамында қуырылған, бұқтырып пісірілген [[шошқа]] еті мен майы ([[сало]]) көп қолданылады. Ас тұздығына пияз, сарымсақ, қызыл бұрыш пайдаланады. Дастарқан мәзірінде балық, [[көкөніс]] мол. Сусындары – кофе, [[сүт]], [[жеміс-жидек]], [[жүзім]], [[цитрус]] шырындары. Туыстық жүйесі ағылшын тектес. Испандар өздерінің тұрмыс-тіршілігінде католик дініне қатысты жоралғыларға баса көңіл аударады. Діни мейрамда, көктемгі карнавалда, т.б. мереке кезінде жәрмеңке ұйымдастырып, корридалар аренаға шығады. Театрланған қойылымдар көрсетіледі. Халық ауыз әдебиетінде лиро-эпикалық мазмұнды романстар мен аңыз әңгімелер елеулі орын алады. Әсем қимылмен, қызу орындалатын Испандардың дәстүрлі би өнері (фламенго) кеңінен танымал.
 
== Сілтемелер ==
«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, IV том
“Қазақ Ұлттық Энциклопедиясы”, 4 – том
== Дереккөздер ==
<references/>
 
{{stub}}
{{wikify}}
 
[[Санат:Испания]]
[[Санат:Роман халықтары]]
 
 
{{stub}}
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Испандар» бетінен алынған