|
'''Биотехнология''' (''bios'' - тіршілік; ''thechne''-өнер, шеберлік;''logos''-ғылым) - тірі [[ағза|ағзалар]]лар мен биологиялық үрдістерді өндірісте пайдалану; экономикалық құнды заттарды алу үшін [[ген]] және [[жасуша]] деңгейінде өзгертілген биологиялық объектілерді құрастыру [[технология|технологиялары]]лары мен пайдалану жөніндегі [[ғылым]] және [[өндіріс]] саласы.
Биотехнологияның негізгі объектісі - тірі [[жасуша|жасушалар]]лар, атап айтқанда жануар, өсімдік текті жасушалар және [[микробтар]] немесе олардың биологиялық белсенді метаболиттері.
[[File:The Brewer designed and engraved in the Sixteenth. Century by J Amman.png|thumb| alt=A.| ''[[Алғашқы биотехнология]]''.]]
== Биотехнология тарихы ==
Алғаш рет «биотехнология» термині 1917 жылы [[Карл Эреки]] шошқаларды [[қант қызылшасы|қант қызылшасымен]]мен қоректендіру кезінде олардың өнімдерінің жоғарылауы жасалған жұмыстарының нәтижесінде берілген.
Биотехнологияның пайда болуы мен даму тарихында ғылыми пән ретінде голланд ғалымы Е.Хаувинк 5 кезеңді ажыратты.
# [[Пастер]] ғасырына дейінгі кезең (1865 жылы). Сыра, [[шарап]], [[нан]] өнімдері және [[сыра]] ашытқыларын,
[[ірімшік]] алғандағы спирттік және [[сүт]] қышқылды ашытуды қолдану. [[Сірке Қышқылы|Сірке қышқылын]] және ферментативті өнімдерді алу.
# Пастер ғасырлық кезеңі (1866-1940 жж) - [[этанол]], [[бутанол]], [[ацетон]], [[глицерин]], органикалық қышқылдарды, вакциналарды өндіру. Канализациялық суды аэробты тазалау. [[Көмірсулар|Көмірсулардан]]дан азықтық ашытқыларды өндіру.
# [[Антибиотик|Антибиотиктер]]тер кезеңі (1940-1960жж) - тереңдетілген [[ферментация]] жолымен [[пенициллин]] және басқа [[антибиотик|антибиотиктерді]]терді алу. [[Өсімдік]] жасушаларын дақылдау және вирустық вакциналарды алу. Стероидтардың микробиологиялық биотрансформациясы.
# Меңгерілетін [[биосинтез]] кезеңі (1961-1975) - [[Микроб|микробтымикроб]]ты [[Мутант|мутанттармутант]]тар көмегімен амин қышқылдарын өндіру. Тазартылған ферменттік препараттар алу. Иммобилизацияланған ферменттерді және жасушаларды өндірістік қолдану. Канализациялық суларды анаэробты тазалау және биогаз алу. Бактериалды полисахаридтерді өндіру.
# Жаңа биотехнология кезеңі (1973 жылдан бастап) - биосинтез агенттерін алу мақсатында жасушалық және генетикалық инженерияны қолдану. Моноклоналды антиденелерді өндіретін будандарды, протопласттарды және меристемді дақылдарды будандастырып алу. [[Эмбрион|Эмбриондарды]]дарды трансплантациялау.
== Биотехнология салалары ==
Биотехнология ғылыми пән және өндірістік [[технология]] есебінде тірі [[Жасуша|жасушаныңжасуша]]ның биоөндіргіштік белсенділігін зерттеуге, сапалы өндірушілік қабілеті бар және әртүрлі салаларда: [[ауыл шаруашылығы|ауыл шаруашылығында]]нда; [[фармацевтика|фармацевтикада]]да; [[тағам өнеркәсібі|тағам өнеркәсібінде]]нде; [[биоэнергетика|биоэнергетикада]]да; қоршаған орта ремедиациясында; [[биоэлектроника|биоэлектроникада]]да; тағы басқаларда қолданылады.
=== Ауыл шаруашылық биотехнология ===
[[Ауыл шаруашылығы|Ауыл шаруашылық]] және тұрмыстағы қалдықтар, автомобильдерден шығатын улы заттар, өндірістен және ірі қалалардан бөлінетін лас суларды тазартуда микробиологиялық биотехниканың маңызы зор. Арам шөптерге, түрлі зиянды [[жәндіктер|жәндіктерге]]ге қарсы күресуде қолданылатын пестицидтердің адам үшін зиянды екені белгілі. Сондықтан пестицидтердің орнына экологиялық жағынан тиімді препараттар ([[энтобактерин]], [[дендробациллин]], [[битотоксибациллин]], [[гомелиндер]], т.б.) Биотехнология тәсілімен алынады. Топырақтың құнарлылығын арттыруда да биотехнологияның маңызы зор. Мысалы, ауа азотын пайдаланып, онымен қоректенетін микроорганизмдердің (азотобактер, т.б.) көмегімен бактериялы тыңайтқыштар (нитрагин, т.б.) дайындалады. [[Мал шаруашылығы|Мал шаруашылығында]]нда, азықтық [[Жемшөп|жемшөпкежемшөп]]ке құнарлығын арттыру үшін ферменттер ([[аминосубтилин]], [[протосубтилин]], т.б.) қосады, соның нәтижесінде жемшөп құрамындағы күрделі қосылыстар ([[лигнин]], [[целлюлоза]], т.б.) жақсы ыдырайды.<ref> Әлмағамбетов К.Х. Биотехнология негіздері. Астана, 2006. 213 б.</ref>
==Пайдаланылған әдебиетДереккөздер</span>==
<references/>
{{wikify}}
[[Санат:Биотехнология| ]]
| 