Конфуциандық: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

'''Конфузцийшілдік''' (кыт. жу цзя (цзяо) – ғалым-интеллектуалдар (ілімі) мектебі) — ежелгі дәуірден бастау алатын [[философия]]лық жүйе, Шығыстағы үш басты [[дін]]и-[[этика]]лық [[даосизм]] мен [[буддизм]] қатарындағы бағыттың, [[Ежелгі Қытай]]дағы басты идеялық ағымдардың бірі, саяси-этикалық ілім. Конфузцийшілдіктің негізін қалаушы – [[Конфуций]] (б.з.б. 551 – 479), оның көзқарасын ізбасарлары “Лунь ой” (“Әңгімелері мен ой-пікірлер”) кітабында баяндап берген. Конфузцийшілдікке сәйкес, адам тағдырын “аспан” айқындайды және адамдардың «мейірімділерге» және «нашарларға» бөлінуінің өзгеріске ұшырауы мүмкін емес. Жасы кіші үлкенге, қызметі төмен адам жоғары қызметтегі адамға сөзсіз бағынуға тиіс. Әлеуметтік теңсіздікті құдайдың құдіретімен байланыстырған [[Мэн-цзы]] (б.з.б. 372 – 289) Конфуцийдің көрнекті ізбасары болды. Конфузцийшілдіктің екінші бір жақтаушысы [[Сюнь-цзы]] жасаған ілім бойынша “аспан” табиғаттың бір бөлігі болып табылады және онда сана болмайды. Адам заттардың заңдылықтарын түсініп, оларды өз мүддесі үшін пайдалануға тиіс. Алайда, Конфузцийшілдіктің “құдайдың құдіреті” туралы ілімі [[Дун Чжуншу]]дың (б.з.б. 2 ғ.) конфуцийшіл ортодоксты доктринасын жасауына негіз болды. Негізінен, [[Сун әулеті]] билігі кезінде (10 – 13 ғасырлар) қытай философия мектебінің жаңа Конфузцийшілдік бағыты қалыптасты. Жаңа Конфузцийшілдік деп аталған бұл ағымның ерте Конфузцийшілдіктен айырмашылығы – [[онтология]], [[натурфилософия]], [[космогония]]ға көбірек көңіл бөлінеді. 11 – 12 ғасырларда [[Чжу Си]] және басқалар арқылы жаңа конфуцийшілдер дейтін философиялық бағыт қалыптасты, ол заттарда екі түрлі негіз бар деп үйретті. Олар: Ли – парасатты шығармашылық күш және Ци – енжар материя. Алғашқысы адамның бойындағы жақсы қасиет – ізгілікке құлшыныс, ал екіншісі – жаман қасиет сезім қызғанышына бой ұруды қалыптастырады. Бұған бәсекелес екінші бағыт болған Лу Цзююань – Ван Янмин мектебі 16 – 17 ғасырларда идеялық басымдыққа жетті. 17 – 19 ғасырларда классикалық мәтіндерді сыни тұрғыда оқып, табиғатты тәжірибемен зерттеу қолға алынды. 20 ғасырларда батыс философиясы теориялары назарға алынды. Әлеуметтік тәртіп пен реттіліктің бұлжымастығын дәйектей түсу арқылы жаңа конфузцийшілдік 21 ғасырлардың басына дейін Қытай философиясы мен қоғамдық-саяси ойындағы үстем бағытқа ие болып келді. Оның [[Жапония]], [[Корея]] мен [[Вьетнам]]ға да ықпалы зор болды.

 

* [[Қазақ Энциклопедиясы]], 11 - том

 

{{commonscat|Confucianism}}

 

{{wikify}}

{{Суретсіз мақала}}

 

[[Санат:Философия]]