Ассирия: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

'''"Ассирия"''' — біздің заманымыздан бұрынғы ''2-мыңжылдықтың'' бас кезінде [[Тигр]] өзенінің орта ағысы тұсында (''қазіргі Ирак аумағы'') құрылған ірі мемлекет. Ассирияның болашақ астанасы [[Ашшур]] қаласы маңызды сауда жолдарының бойында орналасты. Біздің заманымыздан бұрынғы ''16 ғасырда'' осы қала басшылары көрші территорияларды жаулап алып, Ассирия мемлекетінің негізін қалады. Көп ұзамай [[Вавилон]] ықпалына түскенімен, ол әлсірей бастаған уақытта қайтадан тәуелсіздікке қолы жетті. Біздің заманымыздан бұрынғы ''14 ғасырда'' [[Митания]]ны жаулап алып, қуатты мемлекетке айналды. [[Хет патшалығы]] құлағаннан кейін Ассирия билеушісі [[Тиглатпаласар І]] (''біздің заманымыздан бұрынғы 1115 – 1077'') бірнеше сәтті жорықтар нәтижесінде мемлекет шекарасын Вавилоннан [[Мысырға]] дейін кеңітті. Бірақ [[Арабиядан]] келген арамейлердің шапқыншылығына ұшырағандықтан бір жарым ғасыр бойы құлдырау кезеңін бастан кешірді. Тек біздің заманымыздан бұрынғы ''10 – 9 ғасырларда'' ғана мемлекеттің жағдайы тұрақтанып, күш-қуаты арта түсті. [[Тиглатпасар ІІІ]] билігі кезінде Вавилон жаулап алынып (''біздің заманымыздан бұрынғы 729 ж''), империя шекарасы [[Жерорта теңізінің]] жағалауына дейін жетті. Ассирия [[Саргон ІІ]] билігі кезінде [[Урарту]] мен [[Израиль]]ді, оның немересі [[Асархаддон]] патшалық құрған уақытында [[Мысыр]]ды талқандады. [[Ашшурбанипал]]дың кезінде (''біздің заманымыздан бұрынғы 7 ғасырдың ортасы'') Ассирия өзінің күш-қуатының шырқау шегіне жетті. Оның шекарасы Мысырдан [[Мидияға]], Жерорта теңізінен [[Парсы шығанағы]]на дейін созылып жатты. Мемлекет астанасы [[Ниневия]] өзінің сән-салтанатымен, архитектурасымен әйгілі болды. Қала кітапханасында түрлі мәтіндер жазылған 20 мыңнан астам бедерлі тақталар сақталды. Бұл бедерлерде, көбінесе, ''жорықтар, жеңілген елдердің қалаларын ойрандау'', т.б. бейнеленген. Тұтас жартастардан патшаларды дәріптейтін мүсіндер тұрғызылды. [[Орта Азия]]мен, Арабиямен сауда қатынастары дамыды. Жол құрылысы кеңінен өрістеді. Ассирия әдебиетінің төл жанры – патша анналдары (''жылнамалары''). Соның бір құнды үлгісі – [[Саргон ІІ]]-нің біздің заманымыздан бұрынғы ''714 ж''. '''''Урартуға жорығы''''' туралы арамей тілінде жазылған '''''«Ахикар туралы жыр»'''''. Бірақ [[Ашшурбанипал]]дан кейін басталған елдегі дағдарыс, оны пайдаланған [[Мидия]] мен [[Вавилон]]ның біріккен күштерінің соққысы нәтижесінде біздің заманымыздан бұрынғы ''607 – 605 ж.'' Ассирия құлады. Ежелгі заманда Алдыңғы [[Азияны, Месопотамия мен Иранды]] мекендеген және сына жазуларды қолданған халықтардың (''шумерлердің, вавилондықтардың, ассириялықтардың,'' т.б.) тілін, тарихын, мәдениетін зерттейтін ғылым саласы – '''''ассиорология''''' (''ассириятану'') қалыптасты. Ол, әсіресе, [[Англия, Франция, Ирак]] пен [[Ресейде]] жақсы дамыған.

<ref>Балалар Энциклопедиясы, II- том</ref>

<references/>

{{wikify}}

[[Санат:Бұрынғы мемлекеттер]]

[[Санат:Ирак тарихы]]

 

 

 

{{Link FA|fr}}