Полярлық шұғыла: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
ш Bot: Migrating 75 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q40609 (translate me)
ш clean up, replaced: Пайдаланған әдебиет → Дереккөздер using AWB
1-жол:
[[File:Polarlicht 2.jpg|thumb|Аляскадағы солтүстік шұғыла көрінісі]]'''Полярлық шұғыла'''<ref name="source1">Қазақстан энциклопедиясы, VII-том</ref> — Жер [[атмосфера|атмосферасының]]сының ''[[ионосфера]]'' қабатында байқалатын жарқыл. Полярлық шұғыла [[ғарыш|ғарыштан]]тан келетін жоғары энергиялы [[зарядталған бөлшектер|зарядталған бөлшектердің]]дің ([[электрон|электрондар]]дар мен [[протон|протондардың]]дардың) [[атом|атомдар]]дар мен [[молекула|молекулалармен]]лармен әсерлесуі (90 — 1000 км биіктікте) нәтижесінде пайда болады. Осы әсерлесу кезінде атомдар мен молекулалар қозған күйге көшеді де, кейіннен белгілі бір толқын ұзындығына сәйкес [[жарық кванты|жарық квантын]]н шығара отырып, алғашқы орнықты күйіне ауысады. Полярлық шұғыла тудыратын бөлшектердің атмосфераға енуі Күн желі мен геомагниттік өрістің өзара күрделі әсерлесуіне байланысты. Сондықтан полярлық шұғыланың байқалу жиілігі мен қарқындылығы Күн активтілігіне тәуелді. Полярлық шұғыла алуан түрлі пішінде, әр түрлі жағдайларда байқалады. Әрбір лездік көріністі, бір бірімен қабаттасып жатқан әр түрлі қарапайым шұғылалардың жиынтығы ретінде қарастыруға болады: бүкіл аспан күмбезіне созылып жатқан түзу немесе имек сызық түріндегі біртекті доғалар мен жолақтар; вертикаль бағытта едәуір созылып жатқан сәулелік пішіндер, диффузиялық біртекті дақтар; біртекті үлкен диффузиялық беттер. Сәулелік пішіндердің орташа қалыңдығы 200 м, жарықтылық артқанда ол кемиді. Полярлық шұғыланың спектрлік құрамы ендікке байланысты өзгеріп отырады. Полярлық шұғыланы зерттеу біріншіден, Жерге жақын ғарыш кеңістігіндегі процестер туралы ақпарат жинауға, екіншіден, оптикалық сәуле шығарулары бойынша ғарыш бөлшектерінің ионосфераға әсерін анықтауға мүмкіндік береді. Полярлық шұғыланы тек Жер бетінен емес, ғарыш кемелері арқылы зерттеу жоғарыдағы мәселелерге байланысты маңызды жаңа деректер алуға мүмкіндік берді.
 
== Дереккөздер==
 
== Пайдаланған әдебиет==
 
*Қазақ энциклопедиясы
<references/>
 
{{stub}}
{{wikify}}
 
[[Санат:Атмосфералық оптикалық құбылыстар]]
 
 
{{stub}}
 
{{Link FA|pt}}
{{Link FA|ro}}