Жұпартышқан: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
ш 92.46.231.133 (т) өңдемелерінен Archaeodontosaurus соңғы нұсқасына қайтарды
ш clean up, replaced: 2002 ISBN → 2002 жыл. ISBN using AWB
22-жол:
|range_map_caption = Ареал
}}
'''Жұпартышқан''' ({{lang-la|Desmana moschata}}) – отрядына жататын, жартылай суда тіршілік ететін аң. [[Қазақстан]]да, негізінен, [[Жайық]] өзенінің алабында, оның шөбі қалың салаларында кездеседі. [[Қостанай облысы]]ның [[Тобыл (өзен)|Тобыл]], [[Тоғызақ]], [[Обаған]], [[Үй]] өзендерінде жерсіндірілген. Дене тұрқы 18 – 23 см, салмағы 320 – 480 г. Сүйірлене келген басы етті тұмсығымен жалғасады. Көзі өте кішкентай, құлақ қалқаны болмайды. Аяғы бес башайлы, башайларының арасы жүзу жарғағымен жалғасқан. Құйрығының ұзындығы 17 – 20 см, оның астыңғы жағында тері безі орналасқан. Осы безден хош иісті зат бөлінеді. Аңның Жұпартышқан аталуы да осыған байланысты. Жүні қалың, жылтыр, жұмсақ, қара қоңыр, бауыры ақшыл болады. Су жиегіндегі жарқабаққа қазған інінің аузы су астына ашылады. Оның тіршілігіне тереңд. 1,5 – 2 м, қыста түбіне дейін қатпайтын су қоймалары қолайлы және онда омыртқасыз жануарлар көп болады. Қысқы ұйқыға кетпейді. Қорек талғамайды. Қорегін іздеуге түнде шығады. [[Жәндіктер]]мен, олардың дернәсілімен, құрттар және моллюскілермен қоректенеді, сондай-ақ судағы өсімдіктің тамыр, сабақтарын да жейді. Аналық Жұпартышқан [[жыныс]]тық жағынан 10 – 11 айда жетіледі. Жылына 2 рет (көктем – жаз және күзде) көбейеді. Буаз аналығы 45 – 50 күнде 1 – 5 (көбінесе, 3 – 4) Жұпартышқан туады. Жұпартышқан – терісі бағалы аң, бірақ саны өте аз. Қазақстанда оны аулауға 1920 жылдан тыйым салынған. Жұпартышқан – өте сирек кездесетін, реликт жануар болғандықтан, қорғауға алынып, Халықар. табиғат қорғау одағының және Ұлттық “Қызыл кітапқа” енгізілген.
 
== Статус ==
49-жол:
 
== Қорғауды керек ететін шаралар ==
Батыс Қазақстан облысында [[Жайық өзені]] бойында қорық ұйымдастыру қажет, сондай-ақ Ой -[[Тобыл қорықшасы]]н ұйымдастыру да күн тәртібінде тұр. Аң мекендейтін қоныстарын қорғаудың біріккен шараларын жүзеге асыру: орман ағаштарын кесуді азайту, аумен, верштермен балық аулауға тыйым салу, аң қоныстарына тазатырылмаған суларды жіберуді тоқтату.
 
== Зерттеу жөніндегі ұсыныстар ==
Аң мекендейтін қоныстарды анықтау және санақ жұмыстарын жүргізу, аң тіршілігін зерттеуді қолға алу қажет.
 
<ref>Қазақ энциклопедиясы, 4 том; Әдеб.: Бекенов А., Есжанов Б., Махмұтов С., Қазақстан сүтқоректілері, А., 1995.</ref><ref>Батыс Қазақстан облысы. Энциклопедия. — Алматы: «Арыс» баспасы, 2002 жыл. ISBN 9965-607-02-8</ref>
 
==Пайдаланған әдебит==