Экология ғылымының қазіргі кездегі өзекті мәселелері: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

'''Бірінші кезең''' — бастапқы тас ([[палеолит]]) дәуірін қамтиды. Бұл кезенде алғашқы кауымдық қоғам қалыптасып, адамдар [[аң аулау|аң аулауды]]ды және [[өсімдіктер|өсімдіктерді]]ді жинауды кәсіп етті. Осы дәуірдің өзінде-ақ адамның өсімдіктер мен жануарларға әсері байқала бастады. Мысалы, ретсіз көптеп аулаудың нәтижесінде [[мамонт|мамонттар]]тар, алып [[бұғы|бұғылар]]лар, жүнді [[мүйізтұмсық|мүйізтұмсықтар]]тар және т.б. аңдар жойылды.

'''Екінші кезең''' — [[неолит]] дәуіріндегі (VIII—VII б.з.д. мыңжылдық) [[егіншілік]] пен [[мал шаруашылығы|мал шаруашылығының]]ның пайда болуымен ерекшеленді. Мұндай шаруашылықтар үшін бұрын пайдаланылмаған жаңа жерлер игерілді, орманды алқаптар қырқылды, [[Шалғындық дала|шалғындықтар]] жыртылды және т.б. Осындай іс-әрекеттердің әсерінен бір кездегі табиғаты шұрайлы жерлер ([[Сахара]], [[Гоби |Гоби]], [[Қарақұм]], [[Қызылқұм]] өңірлері) бірте-бірте шөлге айналды. Бұл дәуірдің соңында адамдар жаңа жерлерге [[саяхат|саяхаттар]]тар ұйымдастырып, бұрын белгісіз құрлықтарға қоныстанып, сол аймақтардың табиғатын игере бастады.

'''Үшінші кезең''' — [[өнеркәсіп|өнеркәсіптің]]тің қарқынды дамуымен ерекшеленді. Бұл кезең XVII ғасырдан бастап XX ғасырдың орта кезіне дейінгі аралықты камтиды. Өнеркәсіптің түрлі салалары үшін жаңа [[шикізат]] көздері пайдаланыла бастады. Соның нәтижесінде жаңа [[отын]] мен [[Пайдалы қазбалар|пайдалы қазба]] түрлерін пайдалану еселеп арта түсті. Бұл кезеңде адам санының артуы, түрлі өнеркәсіп және ауыл шаруашылығы салаларының кең өріс алуы, адамның табиғатқа әсер етуін күшейтіп, пайдалы қазбалар қорының азаюына, [[Биосфераныңбиосфераның ластануы|биосфераның ластануына]]на ықпал етті.

'''Экологиялық апат''' — табиғат пен қоғам арасындағы қарым-қатынас әбден шиеленісіп кеткен жағдайда байқалады. Бұл кезде табиғатта қалыптасқан экологиялық тепе-теңдік мүлдем бұзылады, оны қайтадан қалпына келтіру мүмкін емес. Сондықтан да экологиялық апат қайтымсыз процесс болып саналады. Экологиялық апат көбіне адамның тікелей немесе жанама іс-әрекеттерінің нәтижесінен пайда болады. Бұл кезде кейбір [[өсімдіктер]] мен [[жануарлар|жануарлардың]]дың көптеген түрлері мүлде жойылады.

Адамдардың іс-әрекеттерінен соңғы 300 жылда [[құстар|құстардың]]дың 140- қа жуық, ал [[сүтқоректілер|сүтқоректілердің]]дің 106 түрі біржола жойылып кеткен. [[Антропогендік факторлар|Антропогендік факторлардың]]дың жануарлар дүниесіне әсер етуі жылдан-жылға айқын байқалуда.

'''Ғаламдық экологиялық мәселелер''' — мұндай мәселелерді бүкіл адамзат біріге отырып шешуі тиіс. Оған [[атмосфера|атмосфераның]]ның, [[гидросфера|гидросфераның]]ның және [[литосфера|литосфераның]]ның ғаламдық деңгейде ластануын атауға болады. Әр түрлі отын түрлерін пайдалану кезінде жыл сайын атмосфераға орта есеппен 20 млрд т-дай [[көмірқышқыл газы]] бөлінеді. Бұл ауа құрамында көмірқышқыл газының жинақтала түсуіне тікелей әсер етеді. Бұл жағдайлар [[климат|климаттың]]тың жаппай жылынуына ықпал етеді. Жер бетіне түскен күн сәулелерінің бәрі де жерді қыздырады да, [[инфрақызыл сәулелер]] жылу түрінде кері [[ғарыш]] кеңістігіне таралады. Кері шағылысқан бұл сәулелерді көмірқышқыл газы, [[метан]], [[Фреондар|фреондар]] және т.б. газдар өздеріне сіңіреді де, [[температура]] көтеріледі. Күннің кері шағылысқан жылуын сіңіретін газдарды [[парниктік газдар |парниктік]] (жылыжайлық) газдар деп атайды. Парниктік газдардың атмосферада біртіндеп жинақталып, атмосферадағы жылу балансының өзреуін [[парниктік эффект]] деп атайды.

'''Аймақтық экологиялық мәселелер''' — жер бетіндегі ауқымды аймақтарды, яғни бірнеше мемлекеттердің аумағын қамтиды. Ондай экологиялық мәселелерді бірнеше мемлекет бірігіп шешуі тиіс. Мұндай экологиялық мәселелерге [[жыл құстары|жыл құстарын]]н және [[трансшекаралық су қорлары|трансшекаралық су қорларын]]н және т.б. табиғат байлықтарын қорғау жатады. Мысалы, бұған [[Каспий теңізі|Каспий теңізін]]н, [[Дунай]] және [[Ертіс өзені|Ертіс өзендерін]] және т.б. қорғау мысал бола алады.

'''Жергілікті экологиялық мәселелер''' — белгілі бір жергілікті шағын аумақтың [[табиғат байлықтары|табиғат байлықтарының]]ның жеке тобын немесе бір ғана түрін қорғаумен ерекшеленеді. Мұндай мәселелер жергілікті деңгейде (бір мемлекеттің өз ішінде) шешуді қажет етеді. Мысалы, [[Шарын шатқалы|Шарын шатқалындағы]]ндағы геологиялық замандардан сақталып келген шаған (ерен) тоғайын қорғау немесе Алакөлдегі реликті шағала (қара мойнақ шағала) түрін сақтап калу, [[Балқаш көлі|Балқаш көлінің]]нің экологиялық жағдайы және т.б. атауға болады.

Тұрақты даму тұжырымдамасы, негізінен, көрнекті [[Америка|америкалықамерика]]лық [[эколог]] [[Б.Комманер|Б.Комманердің]]дің экологиялық заңдарының қағидаларына сүйенеді.

'''Б. Комманердің экологиялық заңдары табиғат пен қоғам арасындағы қарым-қатынасты үйлесімді түрде жүргізе білудің басты [[Шарт|шартышарт]]ы екендігін ескертеді.'''<ref> Сәтімбеков Р. Биология: Жалпы білім беретін мектептің қоғамдык-гуманитарлық бағытындағы 11-сыныбына арналған окулық. — Алматы: "Мектеп" баспасы, 2007. ISBN 9965-36-175-4</ref>