Металлургия: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ |
|||
1-жол:
[[File:VysokePece1.jpg|thumb|alt=A.|
'''Металлургия''' (грек. ''metallurgeo'' – [[руда]] өндіремін, [[металл]] өңдеймін, metallon - рудник, металл және ergon - [[жұмыс]]) — [[ғылым]]ның, [[техника]]ның, [[өнеркәсіп]]тің [[кен]]нен немесе басқа да [[материал]]дардан металл алу процестерін, сондай-ақ [[металл]] [[қорытпа]]ларға олардың [[химия]]лық [[құрам]]ы мен [[құрылым]]ын өзгерту арқылы қажетті қасиеттер беру процестерін қамтитын [[сала]]сы.
13-жол:
== Тарихы мен даму жолдары ==
[[Сурет:Артемьев руднигі.jpg|thumb|left|200px|[[Шығыс Қазақстан облысы]], [[Шемонаиха ауданы]], [[Усть-Таловка]] селосының жанындағы Артемьев кеніші (жылына 1,5 млн.т мыс, мырыш және қорғасын кенін өндіреді).]]
* Металлургияның қарапайым салалары адамзатқа өте ерте заманнан белгілі болған. [[Кіші Азия]]ны мекендеген [[халық]]тар б.э.б. 7-6 мыңыншы [[жыл]]дардың өзінде мыс өндірген. Сол кезде-ақ адамзат таза [[алтын]], [[күміс]] және [[метеорит]]тік [[темір]]мен танысқан.<br />
* Алғашқы кезде [[бұйым]]дар жасау үшін металдар [[салқын]] [[күй]]інде өңделген. Темір мен [[мыс]] салқындай өңдеуге икемсіз келген. Сондықтан кең таралмаған. [[Ұста]]лық [[өнер]]дің дамуына байланысты металдарды ыстықтай өңдеу [[тәсіл]]і ашылды. Бұл жаңа технологиялық тәсіл болды. Осыдан соң мыс бұйымдар жасау кең таралған. Тотықтанған рудалардан мыс қорыту және [[құю]] әдісі игерілген соң мыс өндіру және оны пайдалану (б.э.б. 5-4 мыңыншы жылдары) шапшаң дами бастаған. [[Таяу Шығыс]] пен Орта [[Еуропа]]да б.э.б. 2000 жылдары сульфидтік рудалардан күйдіру және қайта қорыту тәсілдерімен мыс тазалау және [[қола]] өндіру игерілді. Бұл кезең [[қола дәуірі]]нің басы болды. Осы кезеңдерде мыс өндіретін [[көрік]]тер, [[зауыт]]тар мен [[фабрика]]лар пайда бола бастады. Мыс өндірісіндегі елеулі бет бұрыс В.А.Семенников ұсынған ([[1866]]) штейнді [[конвертер]]леу тәсілінен кейін өріс алған. [[1880]] жылы [[француз]] металлургы Мане балқыламаларға бір бүйірінен [[ауа]] [[үрлеу]] тәсілін ұсынады. Мыс металлургиясын әрі қарай дамытуға кен байыту процестерінің кемелдендірілуі, [[гидрометаллургия]]лық тәсілдің, [[бактериялар]] арқылы кен байыту әдісінің ашылуы әсерін тигізді.<br />
40-жол:
Галламды металлургия — [[су]] [[ерітінділер]]інен галламдарды ([[галлий]]дің электрлік теріс зарядталған басқа металдармен сұйық қорытпасы) химиялық жолмен қалпына келтіру арқылы металдар мен олардың қосылыстарын алу процестерін зерттейді. Металлургияның бұл жаңа саласы дүние жүзінде алғаш рет [[Қазақстан]]да [[1960]] жылдары ''[[В.Д. Пономарев]], [[А.И. Зазубин]]нің'' басшылығымен жасалды. [[Алюминий]] галламындағы сілтілі ерітінділерден алынған галлийдің [[цемент]]телуін зерттеу жөнінде үлкен ғылыми жұмыстар жүргізілді (''[[Пономарев]], [[Е.А. Шалабина]], [[Т.Д. Остапенко]]''). Металлургияның бұл [[әдіс]]і көптеген шет елдерде ([[АҚШ]], [[Канада]], [[Жапония]], т.б.) [[патент]]телді. [[Плазма]] металл бетін тазалауда және әр түрлі беттерді металмен қаптау [[технология]]сында, [[термоядролық зерттеу]]лерде, [[плазма]] химиясында, т.б. қолданылады. Плазма металлургияда қиын балқитын металдар мен олардың қосылыстарын алуда аса қажет. Оның артықшылықтары – түсті және сирек кездесетін металдарды алу кезінде жоғары температура ([[10000 – 20000]] К-ге дейін) алуға және газды ортаның құрамын басқаруға мүмкіндік береді; қыздыру мен балқыту плазмалық доға арқылы жүзеге асырылады. Қазақстанда металлургия саласы бойынша “[[Металлургия және кен байыту институты]]”, Химия-металлургия институты, ''[[ҚазақӨТУ]]'' нәтижелі табыстарға қол жеткізіп келеді. Металлургия ғылымының дамуына өз үлестерін қосқан қазақстандық ғалымдар: ''[[Х.К. Аветисян]], [[Е.А. Букетов]], [[А.Қонаев]], [[В.В. Михайлов]], [[И.Онаев]], [[В.Д. Пономарев]], [[М.А. Соколов]], [[А.Л. Цефт]],[[Б.Бейсембаев]], [[А.И. Зазубин]], [[С.Қожахметов]], [[Р.А. Исакова]], [[Е.И. Пономарева]], [[Л.П. Ни]]'', ''т.б.'' <ref name="Source 1">[[Қазақ Энциклопедиясы]]</ref>
== Тағы қараңыз ==
* [[Металлургиялық кешен(құрамы мен ерекшеліктері)]]
== Дереккөздер ==
|