Шіркеу славян тілі: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

'''Шіркеу славян тілі''' ({{lang-mk |црковнослoвeнски jaзик}}; {{lang-bg |църковнославянски език}}; {{lang-ru|церковнославя́нский язы́к}}; [[серб тілі|сербше]]: црквенословенски језик / crkvenoslovenski jezik; [[чех тілі|чехше]]: ''církevní slovanština''; [[словак тілі|словакша]]: ''cirkevnoslovanský jazyk''; [[поляк тілі|полякша]]: ''cerkiewnosłowiański''; [[хорват тілі|хорватша]] ''crkvenoslavenski'';) — болгар, македон, орыс, серб және басқа да славян тілді православ шіркеулерінің тілі. Тарихи тұрғыдан алғанда бұл тіл [[көне шіркеу славян тілі]]нентілінен келіп шыққан, даму барысында тірі славян тілдерінің ықпалына ұшырап отырған (мысалы, көнерген немесе түсініксіз сөздерді алмастыру, фонетикасын тірі славян тілдеріне бейімдеу, т.б.).

18-ші ғасырға дейін шіркеу славян тілі [[Ресей]]дің [[әдеби тіл]]і ретінде қолданылып келді. Шіркеу қызметтерінен тыс бұл тілде ешкім сөйлеспесе де, шіркеу қызметкерлері, ақындар және білімді адамдар сөйлеген сөздерінде шіркеу славян сөздері мен сөз тіркестерін кеңінен қолданып отырған. 17-18-ші ғасырларда бұл тілді біртіндеп [[орыс тілі]] ығыстырып шығарып, ол тек шіркеу қызметтерінде ғана қолданылатын болды. Тіпті бертінде [[1760]]-шы жылдары [[Ломоносов, Михаил Васильевич|Ломоносов]] шіркеу славян тілін орыс тілінің жоғарғы стильді түрі болып табылады деген көзқарасты қорғаса да, 19-шы ғасырда бұл көзқарастың жақтастары қалмады. Бұл стильдің қалдықтары [[староверлер]]дің («ескі сенімдегілер») тілінде ең ұзақ сақталды.

Шіркеу славян тілінің түрлері [[БеларусБеларусь]], [[Украина]], [[Румыния]], [[Сербия]], [[Болгария]] және [[Македония]] сияқты басқа да православ елдерде шіркеу қызметі және әдеби тіл ретінде қолданылды. Кейін оларда да ол халықтық тілдермен алмастырылды, бірақ шіркеу қызметінде әлі де қолданылады.

Шіркеу славян тілінен [[орыс тілі]]не ауысқан сөздер көптеп кездеседі. Екі тіл де славян тілдері тобына жатса да, кейбір фонетикалық құбылыстар екі тілде әртүрліше дамыды. Сондықтан орыс тіліне енген шіркеу славян тілінің сөздері орыс тіліндегі түбірлес сөздерге ұқсайды, бірақ аздап айырмашылықтары да бар: золото / злато («алтын»), город / град («қала»), горячий / горящий («ыстық»), рожать / рождать («туу»). Бұндағы қос сөздердің біріншісі орыс, екіншісі шіркеу славян сөзі. Орыстың [[Гоголь]], [[Чехов]], [[Толстой]] және [[Достоевский]] секілді ұлы ақын-жазушыларының шығармаларының әсерімен осы сияқты қос сөздердің арасындағы мағыналар байланысы дәстүрге айналды. Бұл сөздердің қолданылу аясы да қалыптасты: шіркеу славян тілінен келген сөздер жоғары стильдік, кітаби немесе поэзиялық сөздер ретінде, ал орыс сөздері қарапайым сөздер ретінде қолданылды. Бұл жағдайды Батыс Еуропа тілдеріндегі латын тілі мен жергілікті тілдің арасындағы қарым-қатынаспен салыстыруға болады: ғылым, пәлсапа, діннің ұғымдары латын тілінен алынатын да, күнделікті тұрмыста қолданылатын сөздер халықтың тілінен алынатын.

Шіркеу славян тілінің түрлі елдерде кейбір айырмашылықтары болса да, олардың барлығында да [[Көне шіркеу славян тілі]]нтілін жергілікті славян тіліне жақындатуға тырысады.

Басқа бейімдеулер мен өзгертулер де оқтын-оқтын жасалып отырады. Мысалы, Жоханның інжіліндегі алғашқы сөздерді Кирил мен Методий {{Unicode|искони бѣаше слово}} («Әуел баста сөз болған») деп аударған болатын. Иван Федоров 1580-81 жылы басып шығарған кітапта және 1751 жылғы [[Елизавета Библиясы]]ндаБиблиясында {{Unicode|въ началѣ бѣ слово}} деген түрге келтірілген.

* [[Көне шіркеу славян тілі]]